Nobelprijs literatuur voor Orhan Pamuk


Rotterdam, 12 okt. De Turkse schrijver Orhan Pamuk heeft de 103de Nobelprijs voor literatuur gewonnen. Dit heeft de Zweedse Academie van Wetenschappen vanmiddag bekendgemaakt. De auteur van romans als Ik heet Karmozijn (1998), Sneeuw (2002), en Istanbul (2005) is de eerste Turkstalige schrijver die de prijs ontvangt. Pamuk krijgt de prijs, 10 miljoen kronen (1,1 miljoen euro), omdat hij ,,in de zoektocht naar de melancholieke ziel van zijn geboortestad nieuwe symbolen voor de botsing en verwevenheid van culturen heeft gevonden."


Met Pamuk heeft het Nobelcomité een grote favoriet voor de prijs beloond. Pamuk (Istanbul, 1952) dankte die favorietenrol deels aan de grote romans die hij de afgelopen twintig jaar publiceerde. Evenzeer werd hij getipt wegens zijn politieke stellingname en de problemen die hij daardoor kreeg met de Turkse autoriteiten. Vorig jaar werd Pamuk vervolgd wegens het beledigen van de Turkse ‘nationale identiteit’: hij had gezegd dat ‘in dit land een miljoen Armeniërs en 30.000 Koerden zijn vermoord’. In januari werd hij ontslagen van rechtsvervolging. De kwestie kreeg de afgelopen maanden nieuwe actualiteit door een vergelijkbare zaak tegen schrijfster Elif Shafak. Ook zij werd vrijgesproken.

Toen Pamuk vorig jaar op de Frankfurter Buchmesse de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel in ontvangst nam, toonde hij zich zichtbaar ongemakkelijk met de grote aandacht voor zijn proces. Bij die gelegenheid merkte hij op t „dat het niet heel vreemd is om een schrijver af en toe ook vragen te stellen over zijn bóeken.” Of dat nu, na de toekenning van de Nobelprijs voor literatuur direct verandert, is overigens de vraag. Pamuks bekroning valt samen met de strafbaarstelling in Frankrijk van het ontkennen van de Armeense genocide.

Het laatst in het Nederlands vertaalde boek van Pamuk is Istanbul , een uitgebreide verkenning van zijn eigen geboortestad. De bekroning van Pamuk komt relatief vroeg: met zijn 54 jaar is hij een van de jongste laureaten van de laatste jaren.

Onze correspondent in Istanbul voegt hieraan toe:

Alles leek vanmiddag vergeten en vergeven. ‘Voor de eerste keer in de geschiedenis gaat de prijs naar een Turk’, kopte een Turk televisiekanaal enthousiast. Vergeten leek de tijd dat Pamuk door het slijk werd gehaald omdat hij de Armeense genocide erkende. Zelfs linkse Turken waren toen boos op hem omdat hij zei dat hij als enige dit taboe durfde te doorbreken (eerder hadden vele anderen dat natuurlijk al gedaan).

Maar vandaag overheerste de trots die Turkije voelt als een van zijn kinderen in het buitenland een groot succes behaalt. Pikant genoeg heeft de Franse genocidewet over de Armeense kwestie de Turkse gevoelens hierover alleen maar versterkt: volgens hen was er simpelweg geen sprake van genocide.


NRC, 12 oktober 2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Schrijvers als Pamuk, waar ze ook werken, verdienen een Nobel-prijs


Nobelprijzen, met name de Nobelprijs voor de Vrede, hebben vaak een politieke bijsmaak. De Vredesprijs die vorig jaar naar Mohammed El-Baradei en het Internationaal Atoomenergie Agentschap ging, werd algemeen opgevat als dubbele kritiek op zowel Iran (dat streeft naar kernwapens) als de Verenigde Staten (die volgens het comité te weinig samenwerken bij de bestrijding van kernwapens). Twee jaar eerder kreeg de Iraanse Sjirin Ebadi steun in haar strijd tegen de conservatieve ayatollahs. Nog twee jaar eerder stonden de VN en topman Kofi Annan in de schijnwerpers, op een moment dat ze onder vuur lagen uit met name de VS.


De Vredesprijs van dit jaar is een minder scherpe keuze. Terugdringing van armoede is, net als bijvoorbeeld het bevorderen van het milieu, algemeen aanvaard als wenselijk. Nadat de Verenigde Naties 2005 hadden uitgeroepen tot het Jaar van het microkrediet, is het nu de beurt aan het Nobelcomité om deze vorm van financiering aan armen in onderontwikkelde landen te steunen. De prijs is de Bengaal Muhammad Yunus en zijn Grameenbank van harte gegund, maar verrassend is het niet.

De prijs voor de scherpste keuze gaat dit jaar naar het Nobelcomité voor literatuur. De prachtige, complexe werken van Orhan Pamuk verdienen op zichzelf al een laureaat, maar de rol die hij speelt in de Turkse maatschappij vormt een cruciale extra motivatie. De prijs is uitstekend getimed.

Het is bijzonder jammer dat velen in Turkije gemengde gevoelens hebben bij deze eerste Nobelprijs voor een Turkse schrijver. De boeken van Pamuk dragen veel bij aan het begrip voor Turkije in Europa, en aan kennis van de wortels van de huidige generatie Turken. Het is geen negatief beeld dat hij schetst. Ook zijn voorzichtige uitspraken in de Zwitserse krant Tages Anzeiger over de Armeense en Koerdische kwestie hadden nooit tot zoveel internationale ophef geleid als een Turkse aanklager niet zo dom was geweest een proces aan te spannen.

Door de prijs krijgt Pamuk hopelijk de kans openlijker te debatteren over belangrijke kwesties in Turkije. Hij zou kunnen beginnen met een aanval op de wet in Frankrijk die ontkenning van de Armeense genocide strafbaar stelt. Dat zou duidelijk maken dat vrijheid van meningsuiting niet bij wet moet worden gelimiteerd. Schrijvers als Pamuk, waar ze ook werken, verdienen niet minder.


Trouw, 14-10-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB