'De groep zwakkeren wordt groter'


Zes jaar geleden werd de bachelor-masterstructuur ingevoerd in het Vlaamse hoger onderwijs. De graduaten, kandidaturen en licenties verdwenen en flexibiliteit was het nieuwe modewoord. 'Men heeft het hele systeem flexibeler gemaakt omdat men studenten sneller wil laten afstuderen, maar ze doen er net langer over', luidt de kritiek.


Vroeger was het simpel. Je was geslaagd, en dan kon je naar het volgende jaar. Of je was gebuisd, en dan mocht je je jaar overdoen, eventueel met vrijstellingen voor vakken waarvoor je minstens 12 op 20 haalde. Tegenwoordig bestaat dat niet meer, bissen. Scoor je een 10 op 20 op een vak, dan ben je er voor eeuwig en altijd van af. Haal je een lager cijfer, dan neem je dat vak mee naar het volgende academiejaar.

'Een student kan thuis vertellen dat hij naar het tweede jaar gaat en dat hij nog één vak meeneemt uit het eerste jaar. Of twee, of drie, of zelfs vijf vakken', zegt Ivan De Cnuydt, lector algemene economie in de opleidingen journalistiek en communicatiemanagement aan de Arteveldehogeschool in Gent. 'Zeggen tegen een student met vijf tekorten dat hij naar het volgende jaar mag, is een verkeerd signaal. Want wat gebeurt er vervolgens? Die studenten leren vooral de vakken van het tweede jaar en gaan niet meer naar de lessen van de vakken waarvoor ze zakten. Ze hebben dat zogezegd al eens gedaan. “Het zal nu wel lukken, zeker?,, hopen ze.'

'Studenten vinden het niet meer zo erg om twee vakken mee te nemen naar het volgende jaar. Dat lijkt een makkelijke oplossing', beaamt Annick Eelbode, studentenpsychologe aan de UGent. 'Maar tegelijk waakt de studietrajectbegeleiding over de voortgang van de studie. Als studenten een vak uit eerste bachelor blijven meezeulen, worden ze erop gewezen dat ze van die cursus een prioriteit moeten maken of dat ze anders in de problemen zullen komen.'

Toch hebben verschillende professoren en lectoren het gevoel dat het flexibele systeem studenten langer in de illusie laat dat ze de juiste richting hebben gekozen, ondanks tegenvallende resultaten. Je kunt immers niet meer zo expliciet bissen als vroeger. 'Als je een jaar overdoet, is het belangrijk dat je je niet beter voelt dan de nieuwelingen', zegt Eelbode. 'Je moet beseffen dat je een probleem hebt. Je moet daarom geen depressie ontwikkelen, maar wel eens kritisch nadenken over je studiemethode.'

De lesgevers vrezen dat dat te weinig gebeurt. 'Er zijn tegenwoordig meer studenten die niet dan wel in een regulier traject zitten', stelt De Cnuydt vast. Gemiddeld slechts een vierde van de studenten journalistiek en communicatiemanagement zit in het modeltraject, en sleurt dus geen vakken mee uit het eerste jaar.

Het verschil in de prestaties van de twee groepen is opvallend. 'Het slaagcijfer van tweedejaarsstudenten die het modeltraject volgen, bedraagt meer dan 70procent', rekent De Cnuydt voor. 'Bij die anderen is dat slechts 30procent. Zij blijven dus met de problemen zitten. Na drie jaar sukkelen beseffen ze misschien dat ze de verkeerde opleiding volgen. Maar dan ben je al bijna verplicht om te blijven “plakken,, want als je aan een nieuwe opleiding begint, ben je drie jaar kwijt. Dit systeem is dus veel duurder voor de gemeenschap.'


Uitstel

Suzy Even, eveneens studentenpsychologe bij de UGent, werpt wel op dat de Vlaamse overheid een veiligheidsmechanisme heeft ingebouwd: het leerkrediet. 'Als je bijvoorbeeld gedurende drie jaar niet voor een derde van de studiepunten slaagt, wordt je inschrijving geweigerd', legt Even uit. 'Het systeem is flexibel, maar studenten worden toch op hun verantwoordelijkheden gewezen. Je kunt niet onbeperkt blijven proberen.'

'Vroeger kon je niet naar het volgende jaar als je te veel tekorten had', brengt Ivan De Cnuydt aan. 'Nu heeft men het hele systeem flexibeler gemaakt omdat men studenten sneller wil laten afstuderen. Maar ze doen er net langer over. Nogal wat studenten laten de eerste examenkans voor economie passeren. We schuiven dat wel door naar de tweede zit, denken velen. Maar zeker als je niet naar de les bent geweest, kan ik je garanderen dat dat niet goed afloopt in tweede zit. In de tweede zittijd is maar 50procent van de eerstejaarsstudenten komen opdagen voor het examen economie.'

'Misschien is het toch wat vroeg om de hele flexibilisering van het hoger onderwijs aan een evaluatie te onderwerpen', nuanceert Eelbode. 'Het leerkrediet is pas in 2008 ingevoerd en moet nog zijn effect beginnen te sorteren. De eerste cijfers over studierendementen gaan zeker niet in de richting van een significante studieduurverlenging. Het duurt hoe dan ook enkele jaren alvorens een organisatorische verandering de gewenste effecten bereikt.'

'Het huidige flexibele systeem is in het voordeel van mature studenten', oordeelt Eric Van de Casteele, lector Belgische geschiedenis aan de Arteveldehogeschool. 'Jongeren zonder voldoende zelfkennis waren volgens mij beter af met het oude systeem. De ouders weten bovendien vaak niet meer in welk jaar hun zoon of dochter nu precies zit.'


Inflatie

Met de invoering van het BaMa-stelsel is ook de begeleiding van de studenten opgedreven. 'Door leerbegeleiding en vele tussentijdse evaluaties probeert de hogeschool ervoor te zorgen dat zwakkere studenten de middenmoot bijbenen', legt Van de Casteele uit. 'Op zich is dat positief, maar daar kruipt enorm veel tijd in. Daardoor dreigen de betere studenten op hun honger te blijven zitten. Dat wordt een probleem. Zij beginnen zich te enerveren als het systeem te schools wordt, waardoor ze hun talenten niet voldoende kunnen waarmaken. Op den duur komen ze niet meer naar de les, waardoor ze soms zelfs buizen.'

'Op zich is het principe van een democratische instroom goed, maar er wordt vooral gekeken naar de uitstroom', stelt professor Dirk Aeyels van de faculteit Ingenieurswetenschappen van de UGent. 'Op dit moment is de industrie nog altijd tevreden, maar in de Verenigde Staten heeft men nu al last van grade inflation. Dat wil zeggen dat men te gemakkelijk hoge cijfers geeft voor prestaties die dat niet verdienen. Het is geen goede ontwikkeling dat de inhoud van het diploma zo weggenomen wordt. Dat zal op termijn gevolgen hebben, ook voor de industrie.'

'Het gevaar bestaat dat de beter opgeleiden zich willen verwijderen van de zwakkeren, zodat de vraag naar de oprichting van private elitescholen zou toenemen', zegt Van de Casteele. 'Ik vermoed dat men dat bij de directies van de hogescholen beseft. Daarom wordt eraan gedacht om de begaafde studenten meer te stimuleren.'

Van de Casteele vreest nu al dat er een grotere kloof kan ontstaan tussen de minder begaafden en de beter begaafden. 'De grote middenmoot die je vroeger had, dunt vandaag uit', ziet hij. 'Nu heb je eerder een grotere groep zwakke studenten tegenover een kleine groep zeer sterke studenten, wat niet alleen met begaafdheid te maken heeft, maar ook met motivatie.'

'De bovenlaag van de studenten presteert nog altijd zeer goed', erkent Dirk Aeyels. 'Maar er is een grotere instroom dan toen er voor de opleiding ingenieurswetenschappen nog een toelatingsexamen was (dat werd in 2004 afgeschaft, red.). Vooral de onderlaag lijkt groter te zijn. Veel studenten raken nog door het eerste jaar, maar dan komen ze in de tweede bachelor mijn vak systemen en signalen tegen...'

'Ik ben voor een ingangsexamen', poneert Aeyels onomwonden. 'Dat hoeft niet moeilijk te zijn, maar je kunt dan wel zien wie de motivatie en de aanleg heeft voor deze opleiding. Zo weet je ook dat studenten niet zomaar aan een opleiding beginnen.'

'Ik pleit niet voor ingangsexamens of een numerus clausus', repliceert Van de Casteele. 'Alleen is het zo dat steeds meer studenten onvoldoende voorkennis hebben om hogere studies succesvol af te ronden. Het is niet de bedoeling dat beginnende studenten al alles weten, want dan ben ik mijn job kwijt, maar ze zouden toch iets meer voorkennis mogen hebben.'

'In de les godsdienst in de middelbare school kijken leerlingen tegenwoordig naar een film. Tijdens taallessen discussieert men voortdurend over het een of ander onderwerp, zonder dat de grammatica zelf goed geleerd wordt. Iedereen moet nu mondig zijn, maar men discussieert zonder theoretische basiskennis. Waarom niet eerst kennis aanbieden en dan een mening vormen in plaats van omgekeerd?'


DS, 04-10-2010 (Tim F. van der Mensbrugghe)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB