Steeds minder studenten in lerarenopleidingen en nijpend lerarentekort: ‘Leerkrachten zijn bang om uit te vallen’


Het aantal studenten in de lerarenopleidingen aan de hogescholen blijft dalen. Intussen kreunt het onderwijsveld onder het lerarentekort: directies zeggen verschillende vacatures niet te kunnen invullen en leerlingen zitten vaker dan hen lief is in de studie.


“We maken ons zorgen. De daling is duidelijk.” Joeri Deryckere, beleidsadviseur lerarenopleidingen aan de Vlaamse Hogescholenraad (VHLORA), verbloemt de nieuwste cijfers niet: in vergelijking met vorig academiejaar zijn er fiks minder studenten die een lerarenopleiding aan een hogeschool volgen.

Dit academiejaar zitten er 21.037 studenten in alle lerarenopleidingen van de hogescholen over heel Vlaanderen. Dat is 5,5 procent minder dan vorig academiejaar, toen er 22.268 studenten waren. “Echt verrast zijn we niet door de cijfers”, zegt Deryckere. “Eigenlijk sluit dit aan bij de enorme daling die we al sinds 2011 zien, in de drie educatieve bacheloropleidingen. Het aantal studenten dat de opleiding start, is bijna gehalveerd in die tijd.” Kortom, steeds minder studenten laten zich verleiden tot een opleiding als leerkracht.


Instapproef?

De daling laat zich het sterkst voelen in de educatieve bacheloropleidingen voor het lager onderwijs. Dit academiejaar volgen 5.438 studenten volgen die opleiding, of 9,8 procent minder dan vorig jaar. In de opleiding kleuteronderwijs daalde het aantal studenten met 6,9 procent, tot 3.495 studenten. Het secundair liet dan weer een lichte stijging optekenen van 1,6 procent, met een totaal van 9.821 studenten.

“Hier zijn verschillende verklaringen voor mogelijk”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool). “Eerst en vooral kiezen minder studenten voor de richting. We weten dat zoiets wel vaker gebeurt in periodes zoals deze, waarin er krapte is op de arbeidsmarkt. Maar het kan ook dat studenten die in het tweede of derde jaar van de opleiding zaten er nu plots toch mee stoppen. Door corona konden veel van hen pas later stage doen en merkten ze misschien pas nu dat de job toch niets voor hen is.”

Volgens Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) bewijzen de cijfers dat “we de lerarenopleidingen opnieuw meer aanzien moeten geven”. Zelf denkt hij daarvoor aan een instapproef. “We gaan het aanzien herstellen door de lat in de lerarenopleidingen inhoudelijk hoger te leggen én door ook aan de toegangspoorten te zorgen voor meer ‘trek in de schouw’, door bindende gevolgen te verbinden aan de instapproef.”


Zij-instromers

Wel goed nieuws is er over het aantal zij-instromers dat fiks gestegen is voor onderwijsopleidingen. Zij-instromers zijn mensen die eerst iets anders gestudeerd hebben of gewerkt hebben en later besluiten om toch een lerarenopleiding te volgen. “Dat bewijst dat het goed is dat we inzetten op die zij-instromers”, zegt Deryckere. Weyts zorgde ervoor dat leerkrachten van knelpuntvakken tot acht jaar van hun anciënniteit kunnen meenemen bij een overstap naar het onderwijs.

De inschrijvingen bij de educatieve masters - de lerarenopleidingen op universitair niveau - blijven min of meer gelijk, zo blijkt uit cijfers die De Morgen opvroeg bij alle universiteiten. De Vrije Universiteit Brussel zag het aantal inschrijvingen stijgen van 66 nieuwe studenten naar 74 nieuwe studenten. Eenzelfde beeld bij de UGent: 764 nieuwe inschrijvingen in de educatieve masters dit academiejaar tegenover 741 vorig jaar.

De Universiteit Antwerpen laat dan weer weten dat het totale aantal studenten steeg met 6,7 procent tot een totaal van 317 studenten. Aan de Universiteit Hasselt blijft het aantal studenten min of meer gelijk, rond de 118 in totaal. En aan de KU Leuven daalde het aantal inschrijvingen van 555 vorig academiejaar naar 513 dit jaar.


Geen spontane sollicitaties meer

Intussen wordt steeds duidelijker hoe nijpend het lerarentekort is op het terrein. Steeds vaker duiken er verhalen op van leerlingen die bijvoorbeeld noodgedwongen in de studie zitten. Deze week liet 23 procent van de 1.100 leraren die gebruikmaken van de TeacherTapp van de Arteveldehogeschool weten dat er “klassen zijn die meerdere uren per dag geen les krijgen”. Vorig jaar was dat rond dezelfde periode ‘slechts’ 15 procent.

Dat het probleem dit schooljaar groter zou zijn dan alle voorgaande jaren, was al midden in de zomervakantie duidelijk. Toen liet Lieven Boeve, topman van het katholiek onderwijs, weten dat veel directies hun vacatures niet konden invullen. “Er komt gewoon geen reactie meer op”, zegt Kris Verdoodt, directrice van de basisschool Sint-Ursula in Laken. “Vroeger solliciteerden er veel mensen, ook spontaan. Nu niet meer. En als er al iemand komt, moet je de lat lager leggen.”

Het zijn hun collega’s die dat allemaal moeten opvangen. En dat leidt tot frustraties. Ook hier stelde TeacherTapp een vraag over: 34 procent van de 1.088 leraren zei dat het lerarentekort zorgt voor een slechte sfeer tussen collega’s. “Leerkrachten zijn bang om uit te vallen”, zegt Judith Maris, directeur van de basisschool Zonnedorp in Aarschot. “Niemand wil ervoor zorgen dat zijn collega’s plots zoveel meer werk op hun nek krijgen.” Om ervoor te zorgen dat er niet te veel leerlingen zonder leerkracht vallen, moet het zorgteam vaak invallen. En als de nood wet breekt, moet ook Maris dat af en toe doen.


Blog DM, 17-10-2021 (Pieter Gordts)