'Europa is een piramidespel aan het worden.'


Verenigd maar verdeeld: zo Europa, zo haar parlementsleden. Derk Jan Eppink en Ivo Belet voelden zich deze week samen nutteloos in Straatsburg, terwijl in Brussel de euro werd gered. Maar daar stopt hun entente ook. 'Wat we met Griekenland doen, is pure waterboarding.' - 'Maar enfin, Derk Jan!'


Straatsburg, donderdag 27 oktober. The morning after. In het Europees Parlement knipt Herman Van Rompuy vermoeid zijn microfoon aan. Hij is naar hier gevlogen om het reddingsplan te verdedigen dat de staats- en regeringsleiders van de eurozone bij nacht en ontij in elkaar knutselden. Met spuug en paktouw, wordt gefluisterd, maar daar is weinig van te merken. De president van Europa goochelt met woorden als leverage, kapitaalbuffers en cumulatieve effecten. Af en toe klinkt applaus.

Mister Euro waarschuwt dat niemand zich illusies moet maken: 'De crisis is nog niet voorbij.' Hij doet zijn best om het zo on-onheilspellend mogelijk te laten klinken. 'Le drame est fait, il n'y a que les vers à écrire', maakt hij zich sterk. 'De tragedie heeft zijn beslag, alleen de verzen moeten nog geschreven worden.' Het is een versregel van de Franse tragedieschrijver Jean Racine. Soms zit er zelfs in een financiële crisis poëzie.

Soms ook niet. 'What the fuck!?', klinkt het een paar uur later bij wijze van krachtterm een paar keer - prozaïsch - in het restaurant van de Europarlementsleden. We zitten er aan tafel met Derk Jan Eppink en Ivo Belet, een koppel grondige en interessante meningsverschillen. Eppink (ECR) staat te boek als een eurocriticus, Belet (EVP) als een eurofanaticus. Maar over één ding zijn ze het roerend eens. What the fuck zaten zij hier gisteren in de Elzas te doen, terwijl de regeringsleiders op 500 kilometer hier vandaan in de hoofdstad van Europa de euro stutten?

Belet: 'Ik volgde het allemaal via internet en televisie. Kwaad, om niet te zeggen: furieus. Het parlement had in Brussel moeten zitten deze week, zodat Herman Van Rompuy ons op de hoogte kon houden. Dit was een wel zéér schrijnend geval van wrong place, wrong time.'

Eppink: 'Vooral voor de beeldvorming was het desastreus. Europa heeft al niet de reputatie overmatig democratisch en efficiënt te zijn. En dan flansen een paar regeringsleiders een plan van een duizend miljard euro in elkaar terwijl het parlement 500 kilometer verderop zit.'


Guy Verhofstadt wees er - zeer terecht - op dat de échte redding van de euro niet eens in Brussel geschiedde, maar in de Bundestag: het Duitse parlement in Berlijn.

Eppink: 'Ja, maar wat wil je? Duitsland is de Zahlmeister - de geldschieter - van de EU geworden. Zij betalen, dus zij beslissen. Da's toch niet onlogisch? Wat mij vooral opvalt, is dat de Fransen de Duitsers elke keer opnieuw over de streep trekken. Dat zagen we zowel bij de oprichting van het noodfonds als nu, bij de uitbreiding ervan. Telkens haalt Sarkozy alle denkbare argumenten uit de kast: de Frans-Duitse vriendschap, de Tweede Wereldoorlog, you name it. En elke keer komen de Duitsers over de brug. Terwijl hun geld, let's face it, gewoon moet dienen om de Franse banken te redden, die héél veel Zuid-Europese obligaties hebben.'

Belet: 'Ik zie dat toch anders. Voor mij won niet Sarkozy, maar Merkel. De Fransen wilden van het Europees reddingsfonds inderdaad een soort bank maken die hun banken kon stutten. Maar dat hebben de Duitsers helemaal afgeblokt. Ik heb trouwens geen probleem met de dominantie van Frankrijk en Duitsland. Europa is altijd vooruitgegaan als Parijs en Berlijn elkaar verstonden. Daarover moeten we als parlementsleden niet flauw willen doen. We roepen nu al lang dat de EU nood heeft aan sterke leiders. Als die dan rechtstaan en hun verantwoordelijkheid opnemen, moeten we niet zeuren.'


Is de uitbreiding van het noodfonds 'een keerpunt', zoals Van Rompuy hier net met zoveel vuur kwam vertellen? Of is de wens de moeder van de gedachte?

Eppink: 'Pfff. Charles Dickens heeft krediet ooit omschreven als een systeem waarbij mensen die geen geld hebben, lenen bij andere mensen die ook geen geld hebben, maar die doen alsof ze het wél hebben. Dat is precies wat de eurolanden aan het doen zijn, als je 't mij vraagt. Eigenlijk bouwen we een Ponzi scheme, een piramidespel. Vorig jaar creëerden we een noodfonds, en omdat dat niet bleek te volstaan, zetten we daar nu een hefboom op. Maar kan iemand echt voorspellen hoe dat gaat aflopen? Nog zoiets raars: van alle obligaties wordt nu 20 procent gewaarborgd. Maar hoeveel indruk gaat dat maken, nu gebleken is dat de banken tot 50 procent moeten afboeken op hun Griekse obligaties?'

Belet: 'Mij valt vooral op dat het akkoord wel érg snel afgebrand wordt. Nauwelijks een paar uren nadat het er was, hoorde ik (Itinera-econoom) Ivan Van de Cloot op Radio 1 al doodleuk over “een waterpistool van duizend miljard euro, praten. Sorry, maar dat is niet ernstig. Hij kon onmogelijk al alles gelezen en nagerekend hebben. Zeker in de annexen staan een paar zeer verregaande maatregelen voor Europa.'


De eurocrisis leidde deze week tot een clash tussen de Franse president Sarkozy en de Britse premier Cameron, die mee wilde onderhandelen over de toekomst van de euro. Is de 'cohabitation' van eurolanden en niet-eurolanden binnen de EU houdbaar?

Belet: 'Sarkozy had gelijk om Cameron terug te fluiten. De Britten wilden nooit deel uitmaken van de eurozone, net zo min als de Denen. Dat is hun goed recht. Maar dan moeten ze er ook niet mee over beslissen. You can't have it both ways. Voor een sterk, pro-Europees land als Polen vind ik dat veel vervelender. De Polen willen al lang toetreden tot de eurozone. Ze zouden als opkomende economie ook een enorme aanwinst zijn. Maar ze voldoen niet aan de criteria. Dat zorgt voor - terechte - wrevel. Zeker nu blijkt dat die criteria voor Griekenland niét werden toegepast.'

Eppink: 'Het punt is natuurlijk dat de niet-eurolanden mee de gevolgen dragen van wat de eurolanden beslissen. Daar wringt het. Ze voelen zich een soort tweederangslidstaten. Zeker de eurosceptische Britten zijn daar zeer gevoelig aan. Ik ben nog campagne gaan voeren in Groot-Brittannië. Geloof me: het laatste wat je dáár wilt, is ergens aanbellen, en je voorstellen als Europees Parlementslid.'


Volgens de Britse krant The Guardian wil de helft van de Britten uit de EU stappen.

Belet: 'De steun voor de EU brokkelt in alle landen af. Dat zie je aan de statistieken van de Eurobarometer, maar dat merk je ook hier. Sinds de eurocrisis is het aantal bezoekersgroepen fors toegenomen. De interesse voor Europa is groter dan ooit. Maar jammer genoeg zijn de mensen ook kwader dan ooit. Ze zien ons als het probleem - niet de oplossing. Deze crisis is geweldig slecht voor onze pr. “Ze kunnen het niet, - dat beeld dragen we nu al maanden van onszelf uit. En intussen gebruiken de nationale politici ons de hele tijd als zondebok. Alexander De Croo (Open VLD), bijvoorbeeld, moet echt ophouden met Europa alleen te identificeren met saneringen en budgettaire discipline. Dat is echt dodelijk. De EU eist net zo goed dat we werk maken van jobs en innovatie.'

Eppink: (sarcastisch) 'De enigen die nog over het Sociale Europa spreken, zijn de Indignado's: “40 procent jeugdwerkloosheid. Gracias, Sociaal Europa!,'


Worden jullie daar niet stilaan wanhopig van? Die perceptie krijg je toch nooit meer gecorrigeerd?

Belet: 'Om dat te doen, is er maar één optie: daadkracht tonen. Zoals met het reddingsplan van vannacht. Is het voldoende? Dat zal de tijd moeten uitwijzen. Maar dat is het enige signaal dat je kan geven: “We gaan door. We gaan zelfs nog een tandje bijsteken. We gaan de EU nog verbreden en verdiepen.,'

Eppink: 'Verbreden, verdiepen, uitbreiden… Ik word daar eerlijk gezegd een beetje duizelig van.'

Belet: 'Niemand spreekt nog over uitbreiden, hoor, Derk-Jan. De toetreding van Turkije, bijvoorbeeld, die zit door de eurocrisis voor jaren in de diepvries.'

Eppink: 'Ik heb het over iets breders. Ik heb het over de Guy Verhofstadt-aanpak van: “Nu is het tijd voor de Grote Sprong Voorwaarts! Twee biljoen euro aan maatregelen! Euro-obligaties!, - al zijn dat in zijn geval stilaan Zeuro-obligaties aan het worden. Néé, denk ik dan. Juist niet. Nu past ons bescheidenheid. Ik merk nog altijd een heel groot Hosanna-gevoel bij veel mensen in het Europees Parlement. “Europa is geweldig! We zijn goed bezig., Daar moeten we vanaf. Dringend.'

Belet: 'Mag ik iets persoonlijks zeggen, Derk-Jan? Ik blijf het raar vinden om je zulke uitspraken te horen doen. Ik herinner me de tijd dat we hier allebei als assistent werkten. Er was geen grotere pro-Europeaan dan jij. Ook later, als journalist, was jij altijd de eerst om Europa te verdedigen. Waar is dat foutgelopen?'

Eppink: 'Ik ben nog altijd voor Europa, dat weet je best. Zonder interne markt waren we nooit zo welvarend geworden. Zeker kleine transitlanden als België niet. Je zult me nooit horen zeggen dat we beter af waren geweest - of zouden zijn - zonder EU.'


Máar?

Eppink: 'Ik ben een eurocriticus. En dat ben ik geworden omdat ik vond dat er veel te weinig van waren. Er is een schrijnend gebrek aan dwarsliggers in het Europees Parlement.'

Belet: 'Dat is onzin, en dat weet je. Heb je (socialistisch fractieleider) Martin Schultz vanmorgen horen tekeer gaan tegen Van Rompuy? Nota bene de volgende voorzitter van het Parlement - een man die er dus alle baat bij heeft om diplomatisch te zijn. Er is wél oppositie.'

Eppink: 'Nú, ja. Nú worden er lastige vragen gesteld. Maar da's wel rijkelijk laat, toch? Waar waren de lastige vragen toen de euro ingevoerd werd, en zwakke landen als Griekenland lid werden van de eurozone, tegen alle afspraken van het eerste Stabiliteitspact in? Ik werkte voor (voormalig Eurocommissaris) Frits Bolkestein toen, die daar toen heel hard tegen protesteerde. Maar hij was de enige. De toenmalige commissievoorzitter Romano Prodi noemde het Stabiliteitspact gewoonweg “dom,. Als we toen kritisch waren geweest, was het nooit zo uit de hand gelopen. Pas nu, na bijna twee jaar crisis, beginnen we - eindelijk - de hand in eigen boezem te steken. Daarvoor was het zogezegd allemaal de schuld van “de speculanten,.'

Belet: 'Er zijn in het verleden fouten gemaakt, dat klopt. We hadden de euro nooit alleen op een monetaire poot mogen bouwen, zoals we deden. Onder de gezamenlijke munt had ook een gezamenlijk sociaal-economisch beleid moeten zitten. En een gemeenschappelijke arbeidsmarkt. Maar we kunnen dat alsnog rechttrekken. We zijn daar ook mee bezig. Het is nog niet te laat.'


Hoe zeker bent u daar na twee jaar schuldencrisis nog van? De EU werd opgericht als economische unie. Precies in die fundamenten komen nu barsten.

Belet: 'We staan op een kruispunt, dat is zeker. Als we nu niet ingrijpend bijsturen, is het gedaan. Maar goed. Ik denk dat we vannacht een belangrijke eerste stap hebben gezet.'

Eppink: 'Je spreekt altijd over “we,, maar hebben we het zelf nog wel in de hand? Ik ben daar niet van overtuigd. Is de bevolking nog wel mee? De eurocrisis heeft de relatie van de burgers tot de EU ingrijpend veranderd. Europa is “verbinnenlandst,. Plots gaat het om ons geld, onze pensioenen, onze baken. Het is een factor van binnenlands belang geworden. Dat heeft enorme consequenties. In Nederland, Finland en Slovakije waren de jongste verkiezingsuitslagen uitgesproken anti-Europees. De helft van de Britten wil eruit, en ook in Frankrijk en Duitsland steken er zeer negatieve gevoelens de kop op.'

'Daar staan we hier in onze ivoren toren veel te weinig bij stil. We zijn compleet vervreemd van de man en de vrouw in de straat. Maar in the end zijn zij het wel die beslissen. Wat als bij de volgende verkiezingen in Duitsland de pro-Europese FDP - de coalitiepartner van Angela Merkel - implodeert, zoals de peilingen voorspellen? Gaan dan ook de andere Duitse partijen niet verkrampen? En gaan ze dan nog wel mee willen betalen? Zoniet, dan ziet het er zeer beroerd uit.'

Belet: 'Ik zou toch niet te snel conclusies trekken, het kan allemaal zeer snel keren. Merkel heeft de voorbije maanden alle deelstaatverkiezingen in Duitsland verloren. Maar sinds het akkoord van donderdagnacht is ze in een klap weer de superheldin in Berlijn.'


Zien jullie de EU uit elkaar vallen?

Eppink: 'Alles hangt ervan af hoe lang Griekenland het volhoudt. Maar daar heb ik eerlijk gezegd geen al te goed oog in. De mensen betogen en staken, er is een kapitaalvlucht en een brain drain... Griekenland zou opnieuw competitief moeten worden, maar het opgelegde saneringsproject is een vorm van waterboarding. Het land krijgt geen zuurstof, de depressie wordt almaar uitzichtlozer. Griekenland is een etterende wonde, die de rest van de landen dreigt aan te tasten.'

Beletcynisch) 'Een wonde die je dus moet wegsnijden?'

Eppink: 'Ik ben niet de enige die dat zegt. Veel economen vinden dat Griekenland best de eurozone zou verlaten. Wat als het Italië meesleept in zijn val - één van de kernlanden van de eurozone? Gaan Frankrijk en Duitsland dan nog altijd mee willen betalen, op het risico zélf hun triple A-rating te verliezen? In Frankrijk zijn er volgend jaar presidentsverkiezingen. Kan Sarkozy op twee schaakborden tegelijk blijven spelen - én winnen?'

Belet: 'Ik ben niet zo pessimistisch. Herman Van Rompuy zei vanmorgen: “Dit is geen eindpunt. We moeten de volgende stappen zetten., En die stappen gáán gezet worden. Door de schuldencrisis is er plots een heel grote sense of urgency. Twee jaar geleden, toen het Verdrag van Lissabon werd geratificeerd, dacht iedereen: “Nu zit alles weer voor tien jaar vast., Maar in december legt Herman Van Rompuy al een nieuwe aanpassing van de Europese grondwet op tafel. Het gaat snel nu. Het móét ook snel gaan. Er is gewoon geen alternatief.'


'Er is geen alternatief': dat argument hoor je om de haverklap over Europa. Maar is dat niet wat makkelijk? Het slaat elke échte discussie dood.

Belet: 'Toch is het zo. China wordt het nieuwe geopolitieke zwaartepunt van de wereld, voor zover het dat nog niet is. Daar is iedereen het over eens. Hoe gaan we dat het hoofd bieden als we niet samenwerken? Met België - of Vlaanderen - alléén?'

Eppink: 'Er zal altijd een soort eurozone blijven, met een gemeenschappelijke munt. Maar ik zie er de samenstelling nog wel van veranderen. Als de crisis uitbreidt naar Italië - ik hoop vurig van niet, maar ik ben er alleminst gerust op -, dan vrees ik dat Duitsland samen met een aantal gezonde eurolanden een nieuwe, beperktere eurozone vormt. Ik zou daar niet tegen zijn als Plan B. Ik vind trouwens ook dat we een soort exitclausule moeten voorzien voor probleemlanden. Dat bestaat voor de EU, waarom niet voor de eurozone? Die is nu een brandend huis zonder uitgang. Zwakke landen zouden eruit moeten kunnen stappen om te devalueren. Ik devalueer liever één land, dan zeventien.'

Belet: 'Maar enfin, Derk Jan. Dat gaat toch niet, in volle crisis! Dan geef je de markten toch alle redenen om tegen die landen te speculeren?'


Herman Van Rompuy - en anderen - kijken naar de BRIC-landen, en vooral China, als geldschieter voor de eurozone. Is dat een goed idee?

Belet: 'Ik vind persoonlijk van niet. We zijn de rijkste regio ter wereld, met de grootste geïntegreerde markt - 500 miljoen mensen. We hebben genoeg middelen om onze eigen problemen op te lossen. En dan gaan we bedelen bij Brazilië, Rusland en China? Dat is ronduit pijnlijk.'

Eppink: 'Hoezo, pijnlijk? Dat is toch gewoon de realiteit van onze geglobaliseerde wereld? De Chinezen financieren ook de Amerikaanse schuld. Laat ze maar havens in Griekenland opkopen, of bedrijven in Italië of Spanje. Ze kunnen hun geld daar goed gebruiken. Ze kunnen er daar nog wat van leren ook. Sparen, bijvoorbeeld. Of kordaat omgaan met vakbondslui. Daar weten de Chinezen wel weg mee. (sardonische grijns) Wij hebben in Europa nog altijd de arrogantie om te denken dat we het allemaal beter weten. Maar intussen is het wel hun economie die jaar na jaar spectaculair groeit.'


Kan Europa er wel bovenop komen als het al zijn assets aan China verkoopt?

Eppink: 'We kunnen elke impuls gebruiken. Kijk, ik ben vicevoorzitter van de vriendschapsgroep Europa-China. Ik leid af en toe delegaties rond die hier op prospectie komen. Die delegaties staan altijd onder de leiding van een of andere communistische apparatsjik. Maar 't zijn heel scherpe onderhandelaars, die heel goed weten wat ze doen. Dat kan toch alleen maar een verrijking zijn? Ik ben een Volvorijder. Zoals bekend, is dat sinds kort een Chinese wagen. Wel, die rijdt nog altijd even goed als toen Volvo nog een Europees merk was. Ik ben een internationalist. Uit principe.'

Belet: 'Ik ben een Europeaan. Ook uit principe. Ik rijd zeer bewust met een Volkswagen. Ik zal dat blijven doen. Ik ben voorstander van een goed vrijhandelsakkoord tussen de EU en China. Maar ik vind niet dat we hier zomaar alles in het uitstalraam moeten zetten.'


DS, 29-10-2011 (Wouter Van Driessche - Karin De Ruyter)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB