Iran drijft spanning in Rode Zee op, Biden wil directe militaire aanvallen op rebellen vermijden


Als reactie op een Amerikaanse aanval op boten van Houthi-rebellen, stuurt Iran een oorlogsschip naar de Rode Zee. President Joe Biden is er beducht voor dat het conflict in het Midden-Oosten verder escaleert.


Het Iraanse oorlogsschip Alborz passeerde maandag de zeestraat Bab el-Mandeb en voer zo de Rode Zee in. In de buurt van die zeestraat voeren Jemenitische Houthirebellen al enkele maanden aanvallen uit tegen koopvaardijschepen die volgens hen een connectie hebben met Israël. Op 19 november kaapten ze in de Rode Zee een schip dat gedeeltelijk eigendom is van een Israëlische zakenman.

De Houthi’s verantwoorden hun aanvallen door te verwijzen naar de oorlog tussen Israël en Hamas. “De agressie tegen Gaza moet stoppen. Mensen daar moeten voedsel, water, medicijnen en brandstof krijgen”, verklaarde een politieke leider aan de NOS. “Zodra die eisen worden ingewilligd, zal er geen schip meer aangevallen worden.”

Om de vrije doorvaart in deze cruciale zeevaartroute te garanderen, zetten de VS Operation Prosperity Guardian op, waarvoor ook het Verenigd Koninkrijk, Denemarken en Italië schepen leveren. Zondag openden Amerikaanse legerhelikopters, die waren opgestegen vanop het vliegdekschip USS Eisenhower, het vuur op vier bootjes waarmee Houthi’s probeerden het containerschip Maersk Hangzhou te enteren. Drie van de vier bootjes zonken. Volgens het Pentagon ging het om zelfverdediging, omdat de helikopters beschoten werden door de rebellen. De Houthi’s maakten zelf “het martelaarschap van tien leden door de Amerikaanse agressie” bekend.


Iran steunt Houthi’s

De beslissing van Iran om de Alborz naar de Rode Zee te sturen, is vrijwel zeker een reactie op dit incident, en een nieuw bewijs dat Iran zijn invloed in de regio wil verdedigen.

Hoewel Teheran dat ontkent, hebben Iran en de sjiitische Houthi’s nauwe banden met elkaar. Een topman van de Iraanse nationale veiligheidsraad had maandag een ontmoeting met een woordvoerder van de rebellen in Teheran en prees hun “dappere acties” tegen de “zionistische agressie”. Volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten gebruiken de Houthi’s Iraanse drones en raketten bij hun aanvallen en krijgen ze van Teheran ook informatie over de schepen die door de Rode Zee varen.

The New York Times schrijft dat hoge militairen in het Pentagon bij president Joe Biden aandringen op een hardere aanpak van de Houthi’s, via aanvallen op hun bases en militaire installaties in Jemen. De plannen daarvoor liggen klaar. De Britse oud-premier David Cameron, nu minister van Buitenlandse Zaken, waarschuwde zijn Iraanse collega dat Iran verantwoordelijk gehouden zal worden voor de Houthi-aanvallen.

Biden zelf is beducht voor een verdere escalatie van het geweld in het Midden-Oosten. Volgens TheNew York Times wil hij “directe militaire aanvallen op de Houthi’s in Jemen vermijden”. Ook Saudi-Arabië dringt bij Washington aan op terughoudendheid: het wil een streep trekken onder zijn betrokkenheid bij het conflict in Jemen. Het koos vorig jaar voor vredesbesprekingen met de Houthi’s en herstelde de diplomatieke relaties met Iran. De prioriteit voor de Saudi’s is de oorlog tussen Israël en Hamas beëindigen.


Wereldeconomie

Biden moet ook rekening houden met de gevolgen voor de wereldeconomie. De rederij Hapag-Lloyd, waarvan een schip op 15 december aangevallen werd, besliste dinsdag de Rode Zee nog een week extra te vermijden, tot minstens 9 januari. Maersk had zijn doorvaarten na de aanval van zondag stopgezet. “We beoordelen de permanent wijzigende situatie”, luidt het.

De toegang tot de Rode Zee vanuit de Indische Oceaan is een van de drukste knooppunten van het wereldwijde scheepvaartverkeer. Via de zee-engte ter hoogte van Jemen passeren jaarlijks zowat 23.000 koopvaardijschepen – van tankers die ruwe olie of vloeibaar aardgas vervoeren tot containerschepen. Ter vergelijking: de totale wereldvloot telt bijna 120.000 schepen. Zo’n 12 procent van alle olievervoer en 8 procent van het lng-transport verloopt via de Rode Zee. Naar schatting 30 procent van de containerladingen wereldwijd passeert via de Rode Zee.


Hogere vrachttarieven

Door de aanvallen van de Houthi’s worden steeds meer zeeschepen van en naar Europa omgeleid door rond Afrika te varen. Dat is een hele omweg, zegt Stefan Verberckmoes, analist van de maritieme databank Alphaliner. Een containerschip dat vanuit Shanghai naar de havens in West-Europa vaart, is 26 dagen onderweg via de Rode Zee. Rond Afrika varen betekent dat de trip 36 dagen in beslag neemt. Als dat blijft duren, liggen er volgens Verberckmoes een paar kalme weken in het verschiet voor de havens.

De vrachttarieven voor wie nog snel een lading goederen vanuit China naar Europa wil krijgen, zijn de voorbije week sterk gestegen. Zo’n zogeheten ‘spotlading’ naar Antwerpen vervoeren kost nu 80 procent meer, van bijna 1.500 naar net geen 2.700 dollar voor een container. Bevrachters zijn volgens Verberckmoes al “aan het panikeren”, omdat ze vrezen geen schip te vinden om die lading te transporteren. Toch liggen de vrachttarieven voorlopig nog heel wat lager dan de piekprijzen tijdens de coronapandemie. “De scheepvaart blijft ondanks deze tariefverhogingen een zeer goedkope manier om grote hoeveelheden goederen te vervoeren”, aldus Verberckmoes.


Blog DS, 03-01-2024 (Bart Beirlant, Pascal Sertyn)