NMBS mag spoormonopolie behouden van Europa

België kan de NMBS een contract blijven gunnen voor reizigersverkeer over het hele Belgische grondgebied. Maar dan moet de vervoersmaatschappij wel stipter en efficiënter worden.

De Europese ministers van Verkeer raakten het in Luxemburg eens over de geleidelijke liberalisering van het binnenlands passagiersvervoer via het spoor. Liberalisering betekent dat er ook concurrentie moet komen voor het aanbieden van reizigersvervoer op binnenlandse lijnen en dat concurrenten een gelijke toegang moeten krijgen tot het spoornet als de gevestigde spoormaatschappijen zoals de NMBS.

Toch zal de tekst nauwelijks iets veranderen aan het Belgische monopolie van de NMBS. Het compromis dat werd goedgekeurd, haalt zowat alle Belgische angels uit het oorspronkelijke voorstel van de EU-Commissie. Er wacht wel nog een moeilijke onderhandeling met het Europees Parlement over een compromis.

Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en vice-voorzitter Frans Timmermans dringen in een reactie aan op de snelle afronding van het overleg met het Europarlement. De Commissie-Juncker ziet de 'goedkeuring en toepassing van het spoorpakket is een essentieel onderdeel van het plan om een echte Europese interne markt te creëren.

Uitzondering voor NMBS
In Europa bestaat er al concurrentie voor het goederenvervoer en het internationaal reizigersverkeer per spoor. In 2013 wilde de Europese Commissie na het goederenverkeer en internationaal reizigersvervoer ook meer concurrentie toelaten voor binnenlands reizigersvervoer. Ze bracht een vierde spoorpakket uit, met regels voor een verplichte opdeling in een vervoersmaatschappij en een netwerkbeheerder.

Het plan van de EU-Commissie is voor 80 procent herschreven, zeggen EU-bronnen. Zo eiste de EU-Commissie een opdeling van de nationale markten, zodat er minstens een of twee concurrenten zouden komen voor de nationale vervoersmaatschappij, bij ons de NMBS. In dat oorspronkelijke plan zou de NMBS nog hoogstens een derde van het spoornet toegewezen kunnen krijgen. Dit element is volledig verdwenen: België kan blijven werken met één contract voor het hele spoornet.

Sommige landen, zoals Nederland, laten nu al concurrentie spelen op het aanbieden van binnenlands reizigersvervoer. Maar in dit compromis wordt België niet verplicht om bepaalde lijnen open te stellen voor concurrerende spoorondernemingen. De EU-Commissie maakte nochtans van de verplichte aanbesteding van vervoerscontracten de regel, in plaats van directe toewijzing. Het Europees Parlement had al de deur opengezet voor het behoud van rechtstreekse toewijzing. Het compromis dat de lidstaten donderdag goedkeuren, bevat niet minder dan zeven uitzonderingen op het principe van aanbesteding.

Twee ervan kunnen van belang zijn voor ons land. Zo zullen lokale autoriteiten of agglomeraties kunnen beslissen om zelf dat lokaal vervoer te organiseren. De NMBS zou bijvoorbeeld bepaalde regionale verbindingen kunnen afstoten naar busmaatschappijen De Lijn en TEC.

Landen of regio’s kunnen voorts blijven kiezen voor directe gunning van een contract op voorwaarde dat aangetoond wordt dat dit de kwaliteit van het vervoer verbetert en het transport ook kostenefficiënter maakt. De NMBS zal dus stevig in de schoenen moeten staan wat betreft stiptheid, frequentie van het aanbod, de kwaliteit van de treinen en transportcapaciteit. Europees commissaris voor Transport Violeta Bulc benadrukt in een reactie dat de criteria om te voldoen aan die uitzondering 'objectief en meetbaar' moeten zijn.

Ook wat betreft de strikte scheiding tussen vervoersbedrijven en spoorinfrastructuur bevat het compromis meer flexibiliteit. België stapte al af van de holdingstructuur, maar in veel andere landen bestaat die nog. Daarom komen er strikte regels tegen dubbelmandaten in de spoorbedrijven en hun raden van bestuur en strakke financiële scheidingslijnen: geen onderlingen leningen, geen overname van elkaars schulden en dergelijke.

Uitstel tot 2026
De lidstaten verdagen ook de inwerkingtreding van de liberalisering. Het Europees parlement mikte op 2023. De EU-landen gaan nu voor een overgangsperiode van tien jaar na de goedkeuring van het spoorpakket. Vermits dat wellicht in het voorjaar van 2016 gebeurt, betekent dat uitstel tot 2026. Bovendien kunnen contracten tot 2019 nog worden toegewezen voor vijftien jaar, wat in de praktijk uitstel betekent tot 2034.

EU-experts menen evenwel dat België nu enkel tijd koopt. Zij voorspellen dat er binnen enkele jaren verdergaande Europese liberaliseringsplannen. Onder meer Deutsche Bahn is geïnteresseerd om de activiteiten in de Benelux uit te breiden. ‘De Benelux zal het strijdtoneel zijn van de liberalisering’ klinkt het.

bron: de tijd 08/10/2015

Dit vind ik meer een waarschuwing voor de NMBS, het wordt tijd dat ze wat doen aan de vertragingen en constante stakingen. De dreiging om met een concurrente op de markt te komen kan wel een stimulator zijn voor de NMBS om stipter te gaan werken, maar ik vraag me af of dit veel effect zou hebben. Ik persoonlijk denk dat het misschien inderdaad wel beter is dat de verschillende soorten vervoer strikter gescheiden worden en deze ook door een andere firma aangeboden kunnen worden. Dit verhoogd niet enkel de strijd tegen de concurrentie, maar geeft ook een drang om punctueel te zijn. Waar iedereen op zit te wachten zal misschien bereikt worden, de vraag is alleen zal de NMBS meteen beseffen dat het anders moet, of moet er dan toch maar een andere aanbieder bijkomen?