Bonje in Berkeley, maar het is niet de schuld van Trump


De studenten van Berkeley behoorden vroeger tot één grote familie. Nu zijn ze eerder geneigd om zich met een bepaalde groep op de campus te associëren, schrijft Jeroen Dewulf, met rellen over free speech tot gevolg.


Universiteitscampussen in Amerika hebben vaak iets paradijselijks. Dat is zeker ook het geval met Berkeley. Prachtig gelegen aan de Baai van San Francisco, ziet de universiteit zichzelf graag als voorbeeld van een ideale wereld. Een wereld zonder discriminatie, zonder geweld, een plek waar het ‘Imagine’ van John Lennon werkelijkheid is geworden.

De voorbije maanden kwam Berkeley helaas op een heel andere manier in het nieuws: met beelden van brandstichting, vecht- en scheldpartijen. En dat allemaal vanwege free speech. Het recht op vrijheid van meningsuiting, ooit zo fel bejubeld door studenten in de jaren 60, leidt tegenwoordig tot fysiek geweld. Tot twee keer toe zag de leiding van de universiteit zich gedwongen om een evenement af te gelasten, omdat de campuspolitie de veiligheid van de sprekers niet langer kon garanderen. Die sprekers waren nochtans keurig volgens de regels door een studentenvereniging uitgenodigd, maar het tegenprotest van andere studenten en ‘antifascistische’ sympathisanten werd te gewelddadig om te horen wat Milo Yiannopoulos en enkele weken later ook Ann Coulter te vertellen hadden.

Nu zijn deze politieke commentatoren wel wat gewend. Met hun provocatieve rechtse standpunten zoeken zij actief de confrontatie op en doen daarbij niets liever dan tegen de heilige huisjes van links schoppen. Vandaar het tegenprotest van diegenen die naar eigen zeggen wilden verhinderen dat in Berkeley hate speech werd verkondigd, desnoods met geweld. Waarop leden van de Republikeinse studentenvereniging, die de sprekers had uitgenodigd, dan weer reageerden met de vraag waarom hate speech van linkse extremisten wel mag en wie het morele recht heeft om te beslissen wat free speech en wat hate speech is.


Respect voor identiteit

Tegen wil en dank is Berkeley zo een symbool van de gepolariseerde Amerikaanse samenleving geworden. Vanzelfsprekend wordt daarbij met de vinger naar president Donald Trump gewezen, die in een van zijn vele tweets olie op het vuurde gooide door te suggereren dat hij de geldkraan voor Berkeley weleens dicht zou kunnen draaien. Het leidt geen twijfel dat Trump met zijn opruiende uitlatingen tot een verruwing van de samenleving heeft bijgedragen, en dat zijn extreme standpunten geen plaats meer laten voor nuance en compromis. Toch ligt het probleem misschien dieper.

Zo is er een opvallende overeenkomst met spanningen op de campus die dateren uit Obama’s tijd en die vanwege de heisa rond Trump wat op de achtergrond zijn geraakt: de strijd voor safe spaces. De eis kwam van een vage alliantie van minderheidsgroepen die meenden dat zij vanwege hun specifieke etnische, seksuele of religieuze identiteit recht hadden op een eigen, ‘veilige’ plek op de campus. Want door alle gebouwen met andere studenten te moeten delen, hadden zij naar hun mening geen andere keuze dan zich aan de meerderheid aan te passen.

Deze visie van radicale diversiteit, waarbij het getto niet als probleem wordt gezien, maar integendeel als ‘veilige plek’ wordt verheerlijkt, leidde tot felle discussies, met het nodige gescheld, geduw en getrek. Ook toen zat de leiding van de universiteit met de handen in het haar en leek het alsof een van de andere paradepaardjes van Berkeley, de diversiteitspolitiek, zich plots tegen het droombeeld van de ideale campus uit de jaren 60 had gekeerd.

Beide problemen gaan terug op een eis voor respect voor de eigen visie en het beleven van de eigen identiteit die zo extreem geformuleerd wordt dat al het andere als belemmerend en beledigend wordt ervaren. Deze eis vindt een bondgenoot in de sociale media, die het mogelijk maken om alleen nog contact te hebben met gelijkgestemden, waardoor het eigen wereldbeeld en het eigen gelijk voortdurend bevestigd worden. In de publieke ruimte daarentegen is de confrontatie met anderen onvermijdelijk. En die wordt dan al snel als bedreigend ervaren.


Free Speech Internetcafé

Toen Mario Savio en zijn medestudenten in de jaren 60 de Free Speech Movement oprichtten, was het natuurlijk niet hun bedoeling om van Berkeley een vrijhaven voor extremistisch discours te maken. Maar toen was Amerika nog een ander land. In die tijd was het vanzelfsprekend dat wie in Berkeley kwam studeren, automatisch deel van één grote studentenfamilie werd. Vandaag zijn studenten eerder geneigd om zich met een bepaalde groep op de campus te associëren. Bovendien bestond toen het internet nog niet. Wie vroeger het Free Speech Café betrad, zag overal studenten die met elkaar in gesprek waren. Wie er nu komt, ziet vooral studenten die naar een scherm staren.

Zo bezien is het probleem van Berkeley meer dan alleen Trump. De indruk ontstaat dat Trump eerder het gevolg dan de oorzaak van een groter maatschappelijk probleem is. Namelijk het toenemende gebrek aan bereidheid om dingen te relativeren en water bij de wijn te doen om samen te leven. En laat net een verstandige omgang met free speech daartoe een essentiële voorwaarde zijn.

Jeroen Dewulf, associate professor in Dutch Studies en directeur van het Institute of European Studies aan de University of California, Berkeley.


DS, 24-06-2017

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB