De Poulidor van de Wetstraat


BRUSSEL - Na een politieke carrière in de slipstream van numero uno Guy Verhofstadt ruilt Patrick Dewael zijn ministerportefeuille in voor de Kamer.


Dewael komt uit een politiek geslacht. Tijdens zijn rechtenstudie aan de VUB treedt hij in de voetsporen van zijn grootvader, de liberale voorman Arthur Vanderpoorten, en sluit zich aan bij het Liberaal Vlaams Studentenverbond.

In 1979 wordt de Limburger secretaris van de PVV-jongeren. De advocaat is ondertussen aan de slag gegaan als medewerker van minister van Justitie Herman Vanderpoorten, zijn oom. Onder leiding van Guy Verhofstadt bestoken de liberale jongeren de partijtop met radicale standpunten. Na een fluwelen coup nemen ze drie jaar later de macht over in de PVV. Verhofstadt wordt partijvoorzitter en Dewael volgt hem als secretaris naar het partijhoofdkwartier. Het wordt een constante in zijn hele loopbaan. Net als de Franse wielrenner Raymond Poulidor zal hij de eeuwige tweede worden achter zijn kopman. Dewael is pas 30 jaar als hij in 1985 als Vlaams minister de portefeuille Kunst en Cultuur gaat beheren. En dat voor een liberaal met een zelfverklaarde liefde voor het maximale marktmechanisme. 'Iemand heeft mij de blauwe filet mignon van de huidige regering genoemd. Ik vond dat wel mooi gezegd. Terwijl de meeste excellenties minister werden in de herfst van hun politieke carrière, werd ik dat in de lente', klinkt het.

De kersverse liberale excellentie zorgt voor een stijlbreuk.Hij bezoekt met de media in zijn zog Torhout/Werchter.Dewael vertoont zich ook altijd keurig in het pak, bruingebrand en met een kammetje in zijn zak. Louis Tobback (SP.A) omschreef hem 20 jaar geleden als een bcbg-figuur. 'Iemand met een bon chic bon genre-look, zo eentje die eruitziet alsof hij zichzelf voor de navelstreng van de wereld houdt.'

Hij wordt het liberale boegbeeld in Limburg, maar zal nooit een echt stemmenkanon worden. Een visionair of groot ideoloog is hij evenmin. 'Ik kan moeilijk grappen over hem maken, want hij roept geen emotie op. Maar hij is een goeie jongen', zal cabaretier Geert Hoste hem ooit typeren.

In 1992 is hij minister af en starten lange jaren in de oppositie. Als fractieleider werkt hij zich snel in de kijker. Ondertussen is de PVV omgevormd tot VLD. Als dat niet het verhoopte succes oplevert en Verhofstadt opstapt als partijvoorzitter, schuift die Dewael naar voor als zijn opvolger. De liberale leden volgen echter niet en sturen Herman De Croo naar de Melsensstraat. Met Verhofstadt op de achtergrond wordt het een moeilijke periode voor de Limburger. In de commissie-Dutroux wordt hij volledig overschaduwd door backbencher Marc Verwilghen.

Na de dioxineverkiezingen van 1999 keert het tij. Verhofstadt komt aan het hoofd van een paarsgroene regering en neemt zijn intrek in de Wetstraat 16. Dewael leidt de Vlaamse paars-groen-gele regering. Als Verhofstadt zich in 2003 positioneert om een gooi te doen naar het voorzitterschap van de Europese Commissie, maakt Dewael zich op om uit zijn schaduw te treden. Hij verlaat als kapitein vervroegd de Vlaamse regering om vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken te worden in de paarse regering-Verhofstadt II. Bedoeling is eerste minister te worden op het moment dat Verhofstadt naar Europa trekt.

Maar Verhofstadt haalt het niet. De vraag is of Dewael naar de 16 zou gegaan zijn als het wel was gelukt. Want toen PS-voorzitter Elio di Rupo lucht kreeg van de geplande blauwe stoelendans reageerde hij uitermate ontstemd. Dewael is Verhofstadt niet, klinkt het kort en krachtig op het PS-hoofdkwartier.

Als minister van Binnenlandse Zaken probeert hij een rechts discours te ontwikkelen in een poging het terrein mee te bezetten waarop Vlaams Belang speelt en scoort. Zo laat hij zich opmerken met een pleidooi voor een hoofddoekenverbod in scholen en uitlatingen dat hulp aan uitgewezen asielzoekers in strijd is met de wet. Tegelijk zal hij heel zijn carrière tegen extreemrechts strijden. Dat zijn grootvader omkwam in Bergen Belsen is daar niet vreemd aan.

In 2005 haalt Dewael de schijnwerpers met zijn privéleven. Hij heeft een relatie met VRT-journaliste Greet Op de Beeck en verlaat zijn vrouw. De vicepremier is verontwaardigd omdat de media naar zijn mening hun neus te diep in zijn privézaken hebben gestoken. Van die verontwaardiging blijft een jaar later niet veel meer over als het paar in een groot interview openhartig over hun vakantie in Zuid-Frankrijk vertelt. Inclusief de obligate foto's in short en teenslippers.

Ook professioneel komt hij steeds vaker onder vuur. De Turkse activiste Fehriye Erdal ontsnapt begin 2006 daags voor haar veroordeling aan het toezicht van de Staatsveiligheid. Minister van Justitie Laurette Onkelinx (PS) krijgt tot haar grote woede de volle laag, terwijl Dewael in de Franse alpen aan het skiën is. Pas na aandringen van Onkelinx vliegt hij even kort over en weer voor een persconferentie. Het blijkt een misser van formaat. Pas nadat premier Verhofstadt in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk maakte dat Dewael stante pede moet terugkeren, verschijnt hij opnieuw in de Wetstraat. Onkelinx zal hem echter niet publiekelijk afvallen. Omgekeerd gebeurt dat enkele maanden later wel.

Als de uitgewezen Albanese gangster Victor Hoxha in Antwerpen wordt gesignaleerd, kan de PS-minister niet rekenen op de steun van Dewael. Terwijl Onkelinx in canada vertoeft stuurt Dewael een agressieve persmededeling waarin hij haar beleid frontaal aanvalt. 'Natuurlijk geven politici van verschillende partijen kritiek op elkaar. Dat is politiek, daar heb ik ook geen problemen mee. Maar de meeste politici strijden met open vizier. Dewael doet dat niet. Hij huilt gewoon mee met de wolven in het bos. Dit is een van de absolute dieptepunten in mijn politieke carrière', zal de PS-excellentie later verklaren. Onkelinx is niet de enige in de Wetstraat die zo over Dewael denkt.

Dit jaar blijft de liberale minister nauwelijks overeind na het losbreken van het schandaal door de onregelmatige benoeming van twee secretaresses van het hoofd van de federale politie en door de benoeming van kabinetsmedewerkster Christa Debeck na een omstreden examenprocedure. Hij blijft echter zitten, terwijl zijn rechterhand en adjunct-kabinetschef de schuld op zich neemt.

Zijn ster in de federale regering is ondertussen ook aan het tanen. Het heikele dossier van asiel en migratie is in de regering-Leterme I naar zijn partijgenote Annemie Turtelboom verhuisd. Als vicepremier weegt hij steeds minder op de dossiers. De facto speelt Karel De Gucht al de eerste liberale viool in de regering. Binnen Open VLD valt steeds meer kritiek te horen. Dewael krijgt het verwijt geen dossiervreter te zijn en weinig of niet op de politieke onderhandelingen te wegen.

Negen maanden nadat Verhofstadt de federale politiek heeft verlaten, gooit de man die zijn hele politieke carrière doorbracht in de slipstream van de numero uno de handdoek in de ring. De trouwe luitenant verhuist naar het voorzitterschap van de Kamer. 'Iedereen weet dat Patrick enorm veel van het parlement houdt', verklaarde Open VLD-voorzitter Bart Somers dinsdag. Hij zoekt gewoon beschutting voor de lijken die nog uit de kast kunnen vallen, klonk het elders.


Blog DS, 31-12-2008 (Steven Samyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB