Mevrouw de president? Of toch maar een mister? Zestien mannen en een vrouw in race naar Witte Huis


Negen maanden al duurt de campagne voor de presidentsverkiezingen van november.... 2008. Miljoenen zijn gespendeerd, tonnen CO2 werden al uitgestoten. Veel heeft het in de peilingen niet veranderd.


Vroeg, vroeger, vroegst

De eerste kandidaten meldden zich al eind december 2006. Dat is ruim een half jaar vroeger dan gewoonlijk - een bewijs dat iedereen beseft dat er veel op het spel staat.

Ook de deelstaten zijn onderling een robbertje aan het vechten om hun voorverkiezing al in januari 2008 op de kalender te krijgen. Die vijf haantje-de-voorsten kwamen daardoor in open conflict met de staten Iowa en New Hampshire, die er van oudsher op staan als eerste een selectie te maken tussen de kandidaten. Deze deelstaten liggen nu ook in de clinch met hun nationale partijbesturen. Het is niet duidelijk hoe de krachtmeting zal aflopen, maar het is wel belangrijk: het parkoers bepaalt de uitslag van de wedstrijd.


Veel, heel veel kandidaten

Bij de Democraten verschenen acht gegadigden aan de startlijn, bij de Republikeinen negen. En daar zitten nogal wat 'primeurs' tussen: Hillary Clinton als eerste vrouw die een serieuze kans maakt verkozen te worden; Barack Obama als eerste zwarte; Bill Richardson als eerste latino en Mitt Romney als eerste mormoon.

Sommigen van wie velen verwacht, gehoopt, gevreesd hadden dat ze zouden meedoen, lieten echter weten geen ambitie te hebben, zoals gewezen vicepresident Al Gore bij de Democraten en ex-voorzitter Newt Gingrich (64) van het Huis van Afgevaardigden aan Republikeinse kant.

Als zij niet van mening veranderen, kan (wellicht) alleen nog de steenrijke New Yorkse burgemeester Michael Bloomberg als onafhankelijke kandidaat voor een verrassing zorgen. Al heeft die eind augustus nog eens gezegd geen interesse te hebben. 'Ik pas mijn standpunten niet aan wat politiek populair is, aan', zei hij toen. 'Ik zeg wat ik denk en dat is niet de manier waarop je verkozen wordt.'


Weinig, heel weinig vuurwerk

Heel veel gensters heeft de campagne nog niet geslagen tot heden, op een enkele uitbarsting na, zoals die over de Petraeus-advertentie, waarin de linkse organisatie MoveOn.org de opperbevelhebber in Irak ervan beschuldigde zijn land te verraden omdat hij de troepen niet halsoverkop wil terugtrekken. De debatten zorgden al evenmin voor verrassingen, zelfs technologische spielereien als de YouTube-debatten niet. Geen van de favorieten viel door de mand; geen van de mindere goden werkte zich omhoog.

Op financieel vlak gaan wel alle records aan diggelen. Het wordt de duurste race ooit - al bij al meer dan een miljard dollar. Geld is bepalend voor de kansen van een kandidaat. En nu al is duidelijk dat sommigen gewoon niet genoeg geld bijeen krijgen. De Democraat John Edwards heeft overheidsfinanciering moeten aanvaarden. De Republikein John McCain moet wellicht hetzelfde doen.

De kandidaten houden het over het algemeen beleefd. Ze vallen elkaar nauwelijks frontaal aan, zeker niet aan Democratische kant. De Republikeinen zijn iets harder voor elkaar. Bij de Democraten is het allen tegen Bush. En naar het einde van de zomer toe begonnen ook de Republikeinen, die tot dan de president waren blijven verdedigen, af te geven op hun partijleider. George Bush werd hoe langer hoe eenzamer in zijn Witte Huis.


Ezel of Olifant

De Amerikanen hebben genoeg van George W. Bush en zijn Republikeinse partij.

Dat vertaalt zich in de lage waarderingscijfers voor de president (36% volgens het opiniepeilingbureau Gallup, gestegen van 29% in de zomer), het hoge aantal Amerikanen dat vindt dat het land op de verkeerde weg is, en de appreciatie van de partijen (53% denkt positief over de Democraten tegenover 38% over de Republikeinen).

Slechts 28 procent van de Amerikanen is volgens Gallup tevreden over de gang van zaken in het land.

Dat steekt schril af tegen een gemiddelde van 43 procent gedurende de jongste dertig jaar. Het dieptepunt werd opgetekend onder de Democraat Jimmy Carter (12%), het hoogtepunt van tevredenheid (71%) in februari 1999 onder Bill Clinton, wat de Republikeinen er niet van weerhield al het mogelijke te proberen om Clinton af te zetten.

Ook de kiesintenties weerspiegelen de voorkeur van de Amerikanen voor de Democraten. Hun drie koplopers laten volgens het onderzoeksbureau Rasmussen alle Republikeinen achter zich, althans op dit ogenblik. Hillary Clinton heeft de voorbije twee weken een voorsprong van vijf procentpunten opgebouwd op de leider bij de Republikeinen, Rudy Giuliani.

Van alle Democraten laat John Edwards, die in 2004 kandidaat was voor het vicepresidentschap, de Republikeinen het verst achter zich.


Ervaring of Verandering

In de strijd om de Democratische nominatie komt Edwards er echter niet aan te pas. Die gaat al het hele jaar tussen Clinton en Obama of tussen 'Verandering' en 'Ervaring'. Na meer dan zes jaar Bush kunnen de Amerikanen al dat geruzie, de verdeel-en-heersstrategie van het Witte Huis niet meer aanzien: ze willen een andere aanpak, een fris nieuw gezicht.

Dat is precies wat Obama te bieden heeft. Hij draait nog maar dik twee jaar mee in de 'grote politiek', hij is nog niet 'besmet'. Hij sleept geen tonnen 'bagage' mee. Hij is bovendien zwart en heeft als zoon van een blanke Amerikaanse moeder en een zwarte Keniaanse vader en Indonesische stiefvader een ongewoon levensverhaal. Hij zet ook dik in de verf dat het met hem anders zal worden, dat hij een verzoener is die met iedereen wil samenwerken voor het goed van de gewone Amerikanen.

Wacht even, repliceert Clinton, om iets te kunnen veranderen, moet je ervaring hebben, moet je het systeem van binnenuit kennen. En na acht jaar als first lady en meer dan zes jaar als senatrice weet ik hoe de radertjes draaien. Obama wekt enorm enthousiasme op. Hij trekt enorme massa's aan als hij gaat speechen, top-experts - zelfs mensen die voor Bill Clinton werkten - bieden hun diensten aan en rijke lieden hun geld. Toch slaat Clintons argument over ervaring blijkbaar aan, want ze geeft Obama in de peilingen flink het nakijken (43 tegenover 26% volgens Rasmussen). Ook in alle staten die vroege voorverkiezingen houden, zit ze comfortabel, op Iowa na.

President Bush zegt ervan overtuigd te zijn dat Hillary de Democratische nominatie in de wacht zal slepen. Dat zouden de Republikeinen maar al te graag hebben. Clinton is immers heel geliefd bij Democratische militanten, maar verafschuwd bij de Republikeinen. Ze is een bijzonder polariserende figuur en de partijstrategen hopen dat Republikeinen, die anders misschien geneigd zouden zijn thuis te blijven, toch naar het stembureau zullen gaan om te voorkomen dat zij president wordt.

En dus zijn vele Democratische kandidaten voor het Congres uit staten met een Republikeinse meerderheid erg zenuwachtig. 'Ze is zo verdomd onpopulair', zegt Andy Arnold, de Democratische partijvoorzitter in South Carolina. 'Ze zou een last zijn voor Democraten in districten met een meerderheid van wapen-zwaaiende, Bijbel-beduimelende, Godvrezende pilaarbijters', moppert Dave Crooks uit Indiana.

Clinton is duidelijk de koploper, maar haar overwinning is geenszins een uitgemaakte zaak. Veel zal afhangen van haar score in Iowa. Vlak voor de start van de voorverkiezingen vier jaar geleden verwedde niemand een cent op de kansen van John Kerry. Toch sleepte die enkele maanden later de Democratische nominatie in de wacht. Koplopers, zoals Howard Dean in 2004, kunnen fouten maken.


Conservatief, conservatiever, conservatiefst

Aan Republikeinse kant is het allemaal een stuk onduidelijker. Rudy Giuliani wordt gezien als de koploper, maar peilingen die alleen mensen ondervragen die vrijwel zeker zullen gaan stemmen bij de voorverkiezingen - de meest betrouwbare soort peilingen - tonen al maanden een nek-aan-nekrace tussen Giuliani (20% volgens Rasmussen) en Fred Thompson (22%). Bovendien heeft Mitt Romney, de gewezen gouverneur van Massachusetts, een voorsprong - zij het een snel slinkende - in Iowa, New Hampshire en South Carolina, de staten die de vroegste voorverkiezingen houden.

Giuliani staat dan weer op kop in grote staten waar veel stemmen te halen zijn, als Florida, New York, New Jersey en Californië. Omdat die zich ook allemaal naar voren op de kalender hebben gewrongen, speelt dat in het voordeel van Giuliani, want zoals gezegd: het parkoers bepaalt het resultaat van de race.

Zelfs opiniepeilers die Giuliani in poleposition voor de Republikeinse nominatie plaatsen, geven toe dat zijn leiderspositie zwak is. De kiezers die deelnemen aan voorverkiezingen, zijn geen echte staalkaart van het kiezerskorps dat in november de president verkiest. Ze zijn militanter dan de gemiddelde kiezers, rechtser dan de gemiddelde Republikein, linkser dan de gemiddelde Democraat. De Republikeinse kandidaten sloven zich uit om bij de conservatieve christenen in het gevlij te komen. Ze nemen gezwind afstand van ietwat progressieve standpunten die ze ooit innamen.

En precies met die conservatieven spelen Giuliani's handicaps: weinig voorbeeldige levensstijl (tweemaal gescheiden), katholiek (de Republikeinen hebben nog nooit een niet-protestant benoemd) en te progressief. Vooral dat laatste speelt hem parten. Hij verdedigt de vrijheid van de vrouw om voor abortus te kiezen, vindt dat holebi's gelijk zijn voor de wet en pleit voor beperkingen op vrij wapenbezit. Of beter: pleitte, want hij zegt nu dat 9/11 hem van mening deed veranderen - de wapenlobby, de National Rifle Association, is een machtige speler op het Republikeinse veld. Romney heeft trouwens ook een groot nadeel in hetzelfde segment van het kiezerspubliek: als mormoon is hij niet aanvaardbaar voor diepgelovige protestanten - een heel belangrijk segment van het Republikeinse kiezerskorps.

Eind september dreigde een aantal invloedrijke conservatieve voormannen ermee de kandidaat van een derde partij te zullen steunen als de Republikeinen Giuliani nomineren als hun kandidaat. 'Als de Republikeinen hun partij in handen geven van iemand als Giuliani, zeggen ze aan de Amerikanen dat ze zich maar door één principe laten leiden en dat is macht', sneerde Richard Viguerie. Als de conservatieven hun dreigement uitvoeren, bieden ze de Democraten het Witte Huis op een gouden schaaltje aan, blijkt uit een peiling van donderdag. Van de Republikeinen zou 27 procent voor zo'n derde kandidaat stemmen, wat Clinton in november 46 procent van de stemmen zou geven tegenover 30 procent voor Giuliani.

Fred Thompson valt het meest in de conservatieve smaak. Maar geen van de deelnemers maakt hen echt wild enthousiast. Giuliani's sterkte is dan weer dat hij gezien wordt als de enige Republikein die enige kans maakt tegen de Democraten - op voorwaarde dat er geen onversneden christelijke conservatief meedoet. In dat geval gelooft maar 18 procent van de Republikeinen in zijn kansen.

Senator John McCain van Arizona, die ooit werd gezien als een serieuze kanshebber, begon terrein te verliezen toen hij zich volmondig schaarde achter het sturen van extra troepen naar Irak, waartoe Bush begin dit jaar besloot. Maar de ervaren politicus, die zijn kans al eens waagde in 2000, is verre van afgeschreven. Kortom: er is nog niet echt een Republikeinse koploper.


First gentleman Bill

Als Hillary Clinton president wordt, krijgen de Amerikanen voor het eerst een 'first gentleman'. En dat ziet een meerderheid wel zitten. De gewezen president is een flinke hulp voor Hillary bij het fondsenwerven. En hij blijft nog steeds ongelooflijk populair en charismatisch.

'Ik zal achter de schermen niet aan de touwtjes trekken', verzekerde hij gisteren in een gesprek met de BBC. Hij zal haar wel adviseren, maar de presidente is de enige die de beslissingen zal nemen. Hij ziet zichzelf eerder als een soort ambassadeur die de populariteit van de VS in de wereld gaat opvijzelen. 'Door de eenzijdige aanpak na 9/11 hebben we veel sympathie in de wereld verspeeld', meent Bill Clinton.


DS, 06-10-2007 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB