Zorg om onderwijs: van alle tijden

Bart De Wever


'Het onderwijssysteem sluit slecht aan op de eisen van de maatschappij, het onderwijssysteem moet veranderen.' Het is geen citaat uit de actuele polemiek over het Vlaams onderwijs, maar de opinie van schooldirecteur Bint uit de gelijknamige roman van Ferdinand Bordewijk die in 1934 verscheen. In dat boek wil Bint de klas 4D, bijgenaamd 'de hel' en bevolkt door monsterlijke leerlingen, door middel van Spartaanse tucht omvormen tot een eliteklas van 'maatschappelijke reuzen'.


De bekommernis over de kwaliteit van ons onderwijs is dus geen recent fenomeen. De jobstijdingen die ons vandaag uit de onderwijswereld bereiken, zijn uitingen van een voortdurende bezorgdheid, die traditioneel in de aanloop naar 1 september crescendo gaat. Eerst was er het onbezonnen idee om Latijn en Grieks te schrappen uit het curriculum, voorwaar een voorbode van de ondergang van het avondland. Dan kwam de vaststelling dat de kennis van het Frans zienderogen achteruitgaat en dat leerlingen de vrije loop laten aan hun weerzin voor die taal, een fenomeen dat in het voorbijgaan wordt toegeschreven aan het bestaan van ondergetekende. Vervolgens vernamen we dat steeds meer leerkrachten er de brui aan geven en hun professioneel geluk elders gaan zoeken. Een projectie leert dat onze regio, met de grijze massa als enige grondstof, tegen 2020 niet minder dan 20.000 leerkrachten tekort zal hebben. Klap op de vuurpijl was evenwel de bevraging van Het Nieuwsblad, waarin maar liefst 75 procent van de leerkrachten aangaf dat de kwaliteit van het onderwijs er volgens hen op achteruitgaat.

Als toemaatje kwam ten slotte het nieuws dat al 1 op de 6 leerkrachten inmiddels een 'geweldpolis' (een verzekering tegen geweld binnen en buiten de schoolmuren) afsluit en dat het aantal meldingen van geweldplegingen tegen leraars bij het Steunpunt Ongewenst Gedrag op School duidelijk toeneemt. Het angstbeeld van Britse toestanden - waar een derde van de leerkrachten al eens fysiek werd belaagd door leerlingen en/of de ouders van leerlingen - siddert bij zo'n bericht meteen door de geesten.

Onderwijsminister Pascal Smet reageerde als door een wesp gestoken op al die onheilsberichten. Hij wees de leerkrachten terecht met Oeso- en Pisa-onderzoeken die aantonen dat Vlaanderen inzake kwaliteit van het onderwijs in Europa alleen Finland moet laten voorgaan en op wereldvlak in de top 10 staat. Het gepercipieerde kwaliteitsverlies is volgens Smet te wijten aan de veranderende maatschappelijke context. Net als Bint meent de minister dat het onderwijs dan ook op de samenleving moet worden afgestemd. Anders dan Bint zoekt Smet die afstemming echter niet in een sterkere autoriteit op school. Integendeel, de minister verlangt dat leerkrachten minder autoriteit gebruiken en 'afstappen van de romantische 19de-eeuwse opvattingen over lesgeven, met de leraar vooraan in de klas en leerlingen die allemaal braaf luisteren'.

Om te illustreren hoe het veel beter kan, poseerde de minister voor een populair weekblad vermomd als 16-jarige skater, inclusief een fuck the system-handgebaar dat hippe vogels allicht moeiteloos decoderen. Met zo'n coole kerel voor de klas zouden leerlingen allicht met plezier naar school gaan. De minister liet in een vrije tribune wel weten dat zijn deur ook altijd openstaat voor de leerkrachten en dat hij luistert 'naar meningen uit het veld die zijn mening evenveel voeden als de meningen van zijn medewerkers' (een zin die misschien vooral leerkrachten Nederlands zal aanspreken om hun mening te komen geven).

Wie Bint uitleest, leert dat kadaverdiscipline geen enkele zin heeft. Maar is het nu zo moeilijk om de evidentie onder ogen te nemen dat er geen opvoeding mogelijk is zonder het aanwenden van autoriteit? Mijn vroegere leraar Latijn vertelde ons in het laatste jaar dat hij vermoedde dat de meesten in onze klas een grondige hekel hadden aan het gezag dat gold in het college. En gelijk had hij. Geamuseerd voegde hij daar de voorspelling aan toe dat de meesten van ons later met trots onze eigen kinderen zouden inschrijven in het college. En gelijk heeft hij. Voor Smet geldt er een simpele waarheid: 'Kinderen zijn veranderd. Onze samenleving is veranderd. Ons onderwijs moet volgen.' Bint is het daar niet mee eens: 'Ik eis van de leraar dat hij zich niet inleeft in het kind, dat hij niet daalt. Ik eis van het kind dat het zich inleeft in de leraar, dat het klimt'. De waarheid ligt zoals steeds in het midden, maar de bijsturing vandaag moet eerder richting Bint dan richting Smet.


DS, 09-09-2011 (Bart De Wever)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik vraag mij soms af of deze minister weet waarover hij het heeft. Ik heb al even ervaring kunnen opdoen als ambulante leerkracht in 7 verschillende scholen (alle leerjaren in ASO, TSO, BSO, zowel leerlingen uit Latijn-Grieks als uit bv. houtbewerking). Mijn conclusie is dat leerkrachten die geen autoriteit hebben totale chaos creëren in hun klas. Het bestaat gewoon niet dat je op vriendschappelijke voet kan omgaan met je leerlingen en tegelijkertijd eist dat ze naar je luisteren. Ik heb het gezien, de leraar die erin gelooft dat leerlingen hem mogen aanspreken met de voornaam, die vrijdag na het laatste lesuur samen met hen iets gaat drinken of in het weekend met hen uitgaat. Drie keer raden hoe dit afgelopen is...
Leerlingen zijn nog geen volwassenen. Dat houdt in dat ze nog moeten opgevoed worden. Soms impliceert dat gewoon luisteren naar wat er gezegd wordt. Dat was vroeger zo en daar is, bij mijn weten, nog niemand van gestorven. Ik denk vooral dat het moet gedaan zijn met de al te vrije opvoeding, die eigenlijk niet veel meer te maken heeft met opvoeden. Veel jongeren kunnen gewoon doen en zeggen wat ze willen en worden daarin dikwijls nog gesteund door hun ouders. Daarom hebben ze het later moeilijk wanneer ze moeten gaan werken en ze plots orders moeten ontvangen van hun werkgever.

Gelukkig zijn er ook mensen die ondertussen hebben ingezien dat het totaal fout loopt. Dat zijn de ouders die hun kinderen nu massaal inschrijven in scholen, waar orde en discipline (opnieuw) belangrijk zijn. Veel van die scholen hebben, jammer genoeg, af te rekenen met wachtlijsten. Dat is dan weer een ander probleem.

Een leerkracht moet een beetje all-round zijn, maar dat betekent nog niet dat we de clown moeten gaan uithangen in de klas.

Volgens mij is er niets mis met af en toe de clown uithangen. Zolang je de leerlingen ook maar tot de orde kan roepen wanneer nodig. Humor is enorm belangrijk in het leven en moet ook op school een plaats krijgen.

Ik laat mijn leerlingen in het begin van het schooljaar altijd een 'kennismakingsformuliertje' invullen bij Nederlands, waarbij ik o.a. peil naar hun favoriete boeken, naar hun favoriete en minst favoriete onderdelen van het vak enz. Maar ook naar hun favoriete vakken.
Toen ik die briefjes van 5 restaurant-keuken doornam was ik lichtjes verbaasd. Het vak Duits stond op de helft van die briefjes in de top 3, vaak boven hun praktijkvakken. Toen ik wat rondvraag deed bij enkele collega's hoorde ik dat de collega die in die klassen Duits geeft humor en discipline perfect weet te combineren...
Ik heb die klas ondertussen wel niet meer gezien, maar zodra ik ze terug heb, vraag ik hen zeker naar de reden van de hoge 'score' voor Duits.

Ik moet wel bekennen dat ik in mijn eerste twee jaar van de leerlingen wel te horen kreeg dat ik wat strenger moest zijn (ik liet hen mij op het einde van het jaar ook altijd beoordelen). Dat was wel een eye-opener, jongeren hebben duidelijk discipline nodig. Maar humor en medeleven ook. De kunst is de gulden middenweg te vinden.

Ik ben het trouwens wel volledig eens met je mening over onze Pascal... Die man heeft duidelijk nog nooit voor de klas gestaan.

__________________
"De jeugd van tegenwoordig houdt alleen maar van luxe, heeft slechte manieren en veracht de autoriteit.
Zij heeft geen respect voor oudere mensen. De jeugd verpraat de tijd terwijl er gewerkt moet worden, schrokt bij de maaltijden het voedsel naar binnen, legt de benen over elkaar en tiranniseert de ouders..."
- Socrates, 2400 jaar geleden... -

Dit bedoelde ik met "de clown uithangen". Een leerkracht moet zich niet gaan gedragen als een puber, inclusief manieren die dringend bijgeschaafd moeten worden. Ik heb iemand gekend die - om 'cool' over te komen bij zijn leerlingen zelfs zijn schoeisel aanpaste. Hij liet zich m.a.w. dicteren door zijn publiek en niet alleen op vestimentair gebied.

Daar heb je gelijk. Dat bedoelde ik niet met 'de clown uithangen', maar als jij dat bedoelde kan ik je wel volgen. Aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen betekent wel iets anders dacht ik.

Maar dat is nog iets anders dan op 'vrienschappelijke' voet met je leerlingen omgaan. Je hoeft geen dictator te zijn om een klas onder controle te houden. Je moet wel duidelijke grenzen stellen, maar dat sluit het gebruik van humor niet uit.

__________________
"De jeugd van tegenwoordig houdt alleen maar van luxe, heeft slechte manieren en veracht de autoriteit.
Zij heeft geen respect voor oudere mensen. De jeugd verpraat de tijd terwijl er gewerkt moet worden, schrokt bij de maaltijden het voedsel naar binnen, legt de benen over elkaar en tiranniseert de ouders..."
- Socrates, 2400 jaar geleden... -