Informatie is niet hetzelfde als kennis


Leerlingen leren info niet meer omzetten in kennis, schrijft Philip Brinckman. Dat is de weeffout van het onderwijs.


Alweer onweerswolken boven het onderwijs: de dalende peilingsproeven meetkunde in het zesde leerjaar van het basisonderwijs. Vergis u niet: het einde van de teloorgang van het ooit zo prestigieus Vlaamse onderwijs is nog niet in zicht. Waarom niet? De problemen zijn uiteraard complex, maar voorlopig weigeren sommige politici en onderwijsverstrekkers nog altijd de handen aan de ploeg te slaan om het tij te keren. Ze blijven bakkeleien en hun ideologische stokpaardjes van stal halen. Onderwijsgoeroes die amper of nog nooit voor een klas stonden, doen aardig hun duit in het zakje. De weeffout in het onderwijs weigeren ze onder ogen te zien. Leraars en (vooral de meest kwetsbare) leerlingen zijn de dupe van dat pokerspel.

Veel leerkrachten zien de fout wel. De jongste twintig jaar worden we bedolven onder een bommentapijt van informatie. Daardoor werden kennis en ‘met kennis van zaken spreken en handelen’ van de troon gestoten. We leven echt niet in een kennismaatschappij, we verzuipen in een informatiekolk. Die sleurt ons allemaal mee, maar in het bijzonder kwetsbare kinderen, met splinters weetjes, losse eindjes en allerlei zogezegd vernieuwende, ‘coole’ projecten.

Ook de schoolmuren lijken daartegen niet langer als dam te fungeren. Dat is jammer. De school zou heilige grond moeten zijn waar jongeren in alle rust leren informatie om te zetten in zinvolle kennis. Dat gebeurt te weinig, waardoor het leerpotentieel van leerlingen verwaarloosd wordt en onderbenut blijft.


Cardijn wist het al

Dat aspect is maar een van de vier grote werven die door de commissie Beter Onderwijs naar voren worden geschoven om het Vlaamse onderwijs weer in polepositie te brengen. Haar rapport wil de kern van het onderwijs weer in het centrum plaatsen: de leerlingen en hun ‘leer-kracht’. Het rapport geeft zowel wetenschappelijk onderbouwde als praktisch gestuurde adviezen, gebaseerd op de wetenschap van het leren en op de praktijkervaring van excellente professionals. De jongste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van lesgeven. Wat blijkt? De wereld mag dan de voorbije 50.000 jaar enorm veranderd zijn, ons homo-sapiensbrein werkt nog altijd op dezelfde manier. Als we informatie willen verwerken tot kennis, logisch inzicht, praktische vaardigheden of moreel handelen, moeten we nog altijd dezelfde paden volgen. Je hebt een leerkracht nodig die voordoet, leerlingen die meedoen en vervolgens nadoen om ten slotte zelf tot creativiteit te komen. Niet omgekeerd. Dat wist Cardijn al toen hij de arbeidersjongeren opriep om zich te ontwikkelen en te vormen.


Basisgeletterdheid

De jongste decennia wordt de school bovendien ingezet als een tovermiddel om alle maatschappelijke problemen op te lossen. Ze moet werk maken van verkeersveiligheid, burgerschap, gezonde voeding, veilig vrijen, ecologisch bewustzijn, mentale weerbaarheid, verdraagzaamheid, kansengelijkheid … Het zijn uiteraard belangrijke thema’s, maar leerlingen en hun leerkrachten krijgen alle bijbehorende informatie niet behoorlijk verwerkt. Aan de slag gaan met die topics vraagt bovendien veel tijd, tijd die eigenlijk nodig is om, aangestuurd door bekwame leerkrachten, een stevig pakket basisgeletterdheid op te bouwen. Informatie omzetten in echte kennis vraagt nu eenmaal oefening, genoeg kansen om fouten te maken en via gerichte feedback te automatiseren. Daarom moet het onderwijs vertragen, afslanken en verdiepen. Vergis u niet: ook praktische kennis, bijvoorbeeld weten hoe je een spijker in een plank slaat, is gebaseerd op ‘weten’.

Als we er niet in slagen de weeffout – informatie verwarren met kennis – te verwijderen, blijft het onderwijs op los zand gebouwd, alle nodige bijkomende initiatieven ten spijt. Het Vlaamse onderwijs zal als een dolgedraaide centrifuge leerlingen én leerkrachten blijven verliezen. Daarom is het de hoogste tijd de ideologische en politieke spelletjes te stoppen. Beste onderwijsverstrekkers en politici: jullie speeltijd is voorbij. Gun de leerlingen weer meer echte leer- en oefentijd. In 1954 vroeg de filosofe Hannah Arendt het zich al af in haar Crisis of education: ‘Houden we genoeg van onze kinderen?’

Philip Brinckman, voorzitter commissie Beter Onderwijs


DS, 04-06-2022