'Conflict Georgië dreigt over te slaan'


Het kaukasusgebergte herbergt talloze volken die ieder een geheel eigen identiteit hebben. Het noorden hoort bij Rusland, al heeft Moskou er nooit echt vat op kunnen krijgen.


De Kaukasus, door de Arabieren ook wel 'de berg der talen' genoemd, is een bergachtige lappendeken waarin talloze volkeren met elk hun eigen religie en culturele tradities wonen. Er worden talen gesproken uit zeer verschillende taalgroepen: vooral Russisch en Turkse talen, maar de Osseten spreken bijvoorbeeld een afgeleide van het Perzisch.

Sommigen zijn soennitisch, anderen sjiitisch, weer anderen al sinds vroege tijden christelijk, zoals de Armeniërs en de Georgiërs, die een duizenden jaren oude cultuur en eigen alfabetten hebben. Elders wonen bergvolken zonder geschiedenis, stammen en clans van herders en kleine boeren die hun dalen nauwelijks uitkomen: vreemden voor hun buren.

De zuidelijke Kaukasus bestaat uit drie voormalige Sovjetrepublieken die in 1991 onafhankelijk werden: Azerbeidzjan, Armenië en Georgië. Zij hebben hun eigen autonome regio's. In Georgië ligt Zuid-Ossetië, de brandhaard waar Tbilisi en Moskou sinds 7 augustus een oorlog uitvechten, Abchazië, waar een tweede front is ontstaan en verder het islamitische Adzjarië, dat de laatste jaren redelijk neutrale betrekkingen met Tbilisi onderhoudt.

In Azerbeidzjan ligt Nagorno-Karabach, de door Armeniërs bevolkte enclave die zich van 1988 tot 1994 heeft vrijgevochten en tot op heden een onderwerp van conflict is tussen Bakoe en Jerevan.

Turkije, dat in het zuiden aan Georgië grenst, is een natuurlijke bondgenoot voor de Turkstalige volkeren in de Kaukasus.

De noordelijke Kaukasus is Russisch gebied, al heeft Moskou er nooit veel vat op kunnen krijgen. Het gebied is administratief opgedeeld in zeven Russische deelrepublieken: Adygië, Karatsjajevo-Tsjerkessië, Kabardino-Balkarië, Noord-Ossetië, Ingoesjetië, Tsjetsjenië en Dagestan. Ook delen van de Russische regio's Krasnodar, Stavropol en Rostov kunnen tot de noordelijke Kaukasus worden gerekend.

Met name in Tsjetsjenië, maar ook in Ingoesjetië en Dagestan hebben door Moskou gestuurde Russische militairen en separatisten in de jaren negentig een bloedige strijd gevoerd: de (moslim-)separatisten voor onafhankelijkheid, Moskou tegen.

In Tsjetsjenië, waar van november 1994 tot juni 1996 en van oktober 1999 tot februari 2006 twee bloedige oorlogen werden uitgevochten, is de door Moskou gesteunde president Ramzan Kadyrov er min of meer in geslaagd met harde hand het geweld te onderdrukken, maar in Dagestan en Ingoesjetië vallen nog vrijwel elke dag doden bij geweld tussen Russische veiligheidstroepen en separatisten. Het Kremlin benoemt tegenwoordig de presidenten in de deelrepublieken: de huidige bestuurders zijn allen door oud-president Vladimir Poetin aangesteld of hebben zijn goedkeuring gekregen.

Noord-Ossetië is vooral bekend van de stad Beslan waar in 2004 in een school 334 mensen (vooral kinderen) omkwamen na een dagenlange gijzeling door Tsjetsjeense terroristen en de daaropvolgende hardhandige bevrijding door Russische speciale eenheden.

Roeslan Aoesjev, oud-president van Ingoesjetië, waarschuwt in een interview in de Russische krant Novaja Gazeta voor overslaan van het geweld vanuit de opstandige gebieden in Georgië naar Ingoesjetië en de andere Russische deelrepublieken. Volgens hem zullen zowel de door Moskou gesteunde regimes als separatisten de gelegenheid aangrijpen om onrust te stoken onder de bevolking, die wordt geteisterd door hoge werkloosheid, corruptie en algemene uitzichtloosheid. In de woorden van Aoesjev gaat het om 'jonge mensen die in niemand meer geloven. Zij trekken de bergen in. Dat geldt voor Tsjetsjenië, Ingoesjetië, Karatsjajevo-Tsjerkessië en Dagestan'.


© NRC Handelsblad, DS, 18-08-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Achterdocht groeit met de dag


BRUSSEL - Rusland lijkt niet van plan zijn deel van het akkoord met Georgië onverkort uit te voeren.


'Rusland moet alle soldaten die sinds 7 augustus Georgië zijn binnengetrokken, onverwijld terugtrekken. Daarover valt volgens mij niet te onderhandelen. Als dit onderdeel van het akkoord over een staakt-het-vuren niet snel en volledig uitgevoerd wordt, zal ik een buitengewone Europese Raad moeten bijeenroepen om te beslissen over de gevolgen.'

De Franse president Nicolas Sarkozy sloot in een opiniestuk in de krant Le Figaro gisteren zelf niet uit dat er niet veel in huis komt van de belofte van Dmitri Medvedev. De Russische president had Sarkozy zondag persoonlijk beloofd dat Rusland zijn soldaten maandag zou beginnen terugtrekken uit Georgië. Volgens de staf van het Russische leger gebeurde dat ook. 'De terugtrekking van de vredessoldaten is vandaag begonnen', luidde het.

Maar op het terrein was van die terugtrekking niet veel te merken. In de late namiddag liet een hoge Amerikaanse diplomaat op het Navo-hoofdkwartier in Brussel weten dat 'we nog geen bewijzen van een terugtrekking hebben gezien'.

Volgens New York Times is in Zuid-Ossetië zelfs het omgekeerde bezig. Op basis van inlichtingenbronnen schreef de Amerikaanse krant dat Rusland vorige week vrijdag verschillende lanceerinstallaties voor SS-21 raketten naar het gebied heeft vervoerd. Als die informatie klopt, gaat het om een duidelijke overtreding van punt 5 van het akkoord (zie Letterlijk) tussen de twee oorlogvoerende partijen waarbij Sarkozy bemiddelde. De EU-ministers van Buitenlandse Zaken maakten zich vorige week al zorgen over de vage formulering van dat onderdeel van het akkoord en de uiteenlopende interpretaties waartoe dit aanleiding kon geven.

Ook punt 3 van het akkoord lijkt Moskou aan zijn laars te willen lappen. Jakob Kellenberger, de voorzitter van het Internationaal Comité van het Rode Kruis, mocht tijdens een humanitaire missie in Georgië niet binnen in Zuid-Ossetië. Verschillende ngo's klagen over tegenwerking van het Russische leger om in Zuid-Ossetië te werken.

De indruk groeit aan westerse kant dat Rusland zeker niet van plan is om de militairen die sinds 7 augustus deelnamen aan het offensief, terug te trekken uit Zuid-Ossetië. President Medvedev verklaarde vorige week vrijdag al dat men niet kan verwachten dat de burgers van Zuid-Ossetië en Abchazië opnieuw deel gaan uitmaken van Georgië, na de jongste gebeurtenissen. De zelfverklaarde president van Zuid-Ossetië, waarvan de onafhankelijkheid door geen enkel land wordt erkend, drong gisteren aan op de vestiging van een Russische militaire basis om de 'Russische burgers' daar te beschermen.

In Brussel komen vandaag de ministers van Buitenlandse Zaken van de Navo-lidstaten bijeen, op uitnodiging van de VS. 'Wellicht zal Washington proberen de gelederen binnen de Navo te sluiten tegen Rusland', zegt een diplomaat. Veel meer dan een kritische verklaring aan het adres van Moskou zit er wellicht niet in.


DS, 19-08-2008 (bar)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Moskou kiest harde lijn in conflict over regio’s Georgië


Het besluit van Rusland om de onafhankelijkheid van Abchazië en Zuid-Ossetië te erkennen zet de verhouding met het Westen op scherp.


De VS, Europese regeringsleiders en de Navo hebben de Russische erkenning van Zuid-Ossetië en Abchazië scherp veroordeeld. „Absoluut onacceptabel”, oordeelde de Duitse bondskanselier Merkel. „Onverantwoordelijk”, vindt de Amerikaanse president Bush.

De Russische president Medvedev ondertekende gisteren een decreet waarin Rusland de twee afvallige Georgische provincies erkent. Een dag eerder had het Russische parlement daar om gevraagd. Veel analisten verwachtten dat Medvedev de erkenning zou uitstellen om daarmee te kunnen blijven dreigen in onderhandelingen over de nasleep van de oorlog in Georgië. Door tot erkenning over te gaan, na verzoeken vanuit het Westen dat niet te doen, kiest Medvedev voor een harde lijn in de verhouding met het Westen.

De Georgische regering bestempelde de erkenning als ’een regelrechte annexatie’. Zij kreeg veel bijval vanuit het Westen. Merkel noemde de stap „onverenigbaar met het principe van territoriale integriteit als fundamenteel recht”. Maar zij beklemtoonde dat de Europees-Russische dialoog moet doorgaan. Merkel sprak na overleg met de Estse premier Ansip, die net als andere Oost-Europese landen een hardere opstelling tegenover Moskou wil.

„Niet te rechtvaardigen en onacceptabel”, zei ook de Britse minister Milliband. „Deze aankondiging wakkert een situatie die nu al gespannen is, nog verder aan.” EU-voorzitter Frankrijk noemde het besluit „betreurenswaardig”. Frankrijk had voor maandag al een extra EU-top ingelast over de relatie met Rusland, maar het is niet duidelijk welke sancties de EU eventueel kan afroepen.

Volgens de Amerikaanse woordvoerder van president Bush zorgen de ’irrationele beslissingen’ van Rusland ervoor dat Moskous status in de wereld gevaar loopt. Internationale erkenning van de regio’s via de VN zal gelijk stuiten op een Amerikaans veto, voegde hij daaraan toe.

Daarmee lijkt de situatie erg op de onafhankelijkheid van Kosovo. Die wordt door de VS en de meeste Europese landen erkend, maar door Rusland fel bestreden, ook in de VN. Moskou had gewaarschuwd – en impliciet gedreigd – dat de stap van Kosovo navolging zou krijgen. In Zuid-Ossetië en Abchazië voert Moskou dat dreigement voor het eerst uit. President Medvedev zei overigens niet bang te zijn voor een nieuwe Koude Oorlog, en die ook niet te willen. Hij vond dat het aan het Westen is om die te voorkomen.


Trouw, 27-08-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Rusland verruilt softpower voor Realpolitik


Rusland ziet de Kaukasus als een bufferzone tegen mogelijke vijanden. Dat is al zo sinds de 18de eeuw, toen de Perzen en Turken de vijand waren.


De Kaukasus is de achtertuin van Rusland. Een vruchtbare achtertuin, waar ook het prikkeldraad staat dat Rusland tegen potentiële vijanden beschermt. Dat het Kremlin het onderhoud van die achtertuin van tijd tot tijd met geslepen zeis verricht, is ook niet zo vreemd.

De voortvarendheid waarmee het duo Medvedev-Poetin sinds begin augustus het Westen laat zien wie de tuinman is, past geheel in dat patroon. Het Westen was het door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de daaropvolgende interne crises alleen even vergeten.

Het Westen is hardhandig uit een superioriteitsdroom wakker geschud. Rusland blijkt ineens weer een grootmacht die niet met zich laat sollen en bereid is zijn politiek van softpower te verruilen voor een Realpolitik van tanks en vliegtuigen. Met de militaire inval in Georgië en de erkenning van de autonomie van de afvallige regio’s Zuid-Ossetië en Abchazië gisteren maakt Rusland het weer duidelijk: in onze achtertuin geen NAVO.


In slaap gevallen

Waarom is Rusland zo gehecht aan de Kaukasus? Het belang van de regio dateert van eind achttiende eeuw toen de Turken en Perzen een permanente bedreiging voor het alsmaar uitdijende Russische tsarenrijk vormden.

Georgië was in die tijd een verzameling koninkrijkjes, die hun nationale identiteit ontleenden aan een gedeelde mythe. In die mythe verdeelde God de wereld tussen de verschillende volkeren. Toen de Georgiërs aan de beurt waren liepen ze hun kans mis, omdat ze in slaap waren gevallen na een drinkgelag.

Eenmaal uit hun roes ontwaakt was alles vergeven, behalve dat deel van de wereld dat de Allerhoogste voor zichzelf had gereserveerd en dat, natuurlijk, de hemel op aarde bleek te zijn. Nadat ze zich bij God hadden verontschuldigd met het excuus dat hun lofzangen voor hem bedoeld waren, besloot Hij hun zijn eigen paradijs af te staan.

De beboste heuvels, besneeuwde bergtoppen, vruchtbare rivierdalen, fruitboomgaarden en wijngaarden van het gebied zijn inderdaad een paradijs. Ze brachten schrijvers als Paustovski, Gribojedov, Poesjkin en Lermontov in vervoering. Zij die een minder poëtische aard hadden, zagen het gebied duizenden jaren lang vooral als een rijke buit die met geweld veroverd moest worden.


Bescherming én buffer

De overheersing door achtereenvolgens de Perzen en de Turken deed de inwoners de Georgische rijkjes aan het eind van de achttiende eeuw de bescherming van Rusland inroepen, dat het in 1801 na enige aarzeling annexeerde.

Rusland op zijn beurt gebruikte Georgië als buffer tegen invallen van de Turken en Perzen. Tegelijkertijd vormde het nieuwe territorium een welkome aanvulling op de rest van de Zwarte Zeekust die in Russische handen was. Want de Zwarte Zee is het water dat het kwetsbare zuiden van Rusland beschermt: de Krasnodar-regio en Oekraïne met zijn vlakke land, van waaruit vijandelijke troepen in korte tijd Moskou kunnen bereiken. Behalve een vloeibare verdedigingslinie huisvest de Zwarte Zee ook al twee eeuwen de enige niet dichtvriezende havens van Rusland, die zijn vracht- en oorlogschepen toegang verschaffen tot het Middellandse Zeegebied.

In de Eerste Wereldoorlog vormde de Kaukasus het Russische front tegen de Turken. En al mocht Georgië zich na de chaos van de Russische revolutie kortstondig tot onafhankelijke sociaal-democratische staat (1918-1921) ontwikkelen; de Zuid-Kaukasus, die behalve uit Georgië ook uit Armenië en Azerbeidzjan bestond, werd in de jaren daarop aan Moskou onderworpen.


Nagorno Karabach

Stalin, zelf een Osseet van geboorte, speelde daarbij samen met de Georgiër Lavrenti Beria een grote rol. Hun politiek was er een van verdeel, heers en genadeloze terreur.

Toen het sovjetimperium tijdens de perestrojkajaren van Gorbatsjov langzaam verkruimelde, waren de eerste tekenen daarvan op de Kaukasus te zien waar in 1989 Armenië de Armeense enclave in Azerbeidzjan, Nagorno-Karabach, wilde inlijven. Oplopende spanningen met Turkije en Azerbeidzjan liepen destijds bijna uit op een oorlog.

Toen Georgië na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 de onafhankelijkheid uitriep, begonnen ook de provincies Abchazië en Zuid-Ossetië hun eigen vrijheidsstrijd. De regio’s werden in hun streven gesteund door Rusland, dat zijn best deed om zoveel mogelijk invloed op de Kaukasus te behouden.


Opkomend islamitisme

Eind jaren negentig bleek opnieuw waarom die invloed zo essentieel voor Rusland was. Ruslands zuidflank bleek opnieuw kwetsbaar, toen de Noord-Kaukasus zich begon te roeren en in Russische deelrepublieken als Ingoesjetië, Dagestan en Tsjetsjenië een door het islamitisch fundamentalisme aangewakkerd onafhankelijkheidsstreven opkwam. Alles moest gedaan worden om te voorkomen dat islamitische extremisten op eigen territorium een burgeroorlog ontketenden, die grote gevolgen zou kunnen hebben voor de binnenlandse stabiliteit. Alleen daarom al kan Rusland zich geen onrust aan zijn grenzen permitteren, want die onrust zou wel eens kunnen overslaan naar zijn eigen grondgebied.

De Kaukasus geldt voor Rusland dus tevens als een buffer voor de vrede binnenshuis, een vrede die het paradijs van Vladimir Poetin moet veiligstellen. De klappen die de afgelopen weken aan de Georgische president Saakasjvili zijn uitgedeeld, hebben het Westen laten zien dat de lange arm van de Russische beer ook voorbij die buffer reikt.


Spanning loopt op

De Russische president Dmitri Medvedev heeft gisteren de afvallige Georgische regio’s Abchazië en Zuid-Ossetië erkend als onafhankelijke staten.

Het decreet zet de betrekkingen tussen Rusland en het Westen verder onder druk. Rusland en Georgië vochten eerder deze maand een korte oorlog uit over Zuid-Ossetië, nadat Georgische troepen hadden geprobeerd het gezag van Tbilisi over Zuid-Ossetië te herstellen. Rusland stuurde daarop troepen naar beide gebieden en heeft die nog steeds niet volledig teruggetrokken, zoals was afgesproken in een bestand.

Medvedev zei op de Russische televisie dat hij twee decreten heeft ondertekend over „de erkenning door de Russische Federatie van de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië en Abchazië”. De Russische president riep andere landen op het voorbeeld van Moskou te volgen. „Het is geen gemakkelijke keuze, maar het is de enige optie om het leven van mensen veilig te stellen.”

Later op de dag waarschuwde de Russische president bovendien voor ‘een militair antwoord’ op een Amerikaans raketschild in Europa. Eerder deze maand kwam het tot een versneld akkoord met Tsjechië en Polen over de plaatsing van dit systeem, dat officieel bedoeld is om eventuele raketaanvallen van ‘schurkenstaten’ Iran en Noord-Korea tegen te gaan. Moskou stelt dat het schild tegen Rusland is gericht.

De Georgische regering en verschillende westerse landen waaronder Frankrijk en Groot-Brittannië en Duitsland veroordeelden de Russische erkenning onmiddellijk. De plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken van Georgië, Giga Bokeria, noemde de Russische stap „een onverbloemde annexatie”.

De Amerikaanse president Bush sprak van een „onverantwoordelijk besluit” van Rusland dat de spanning in de regio verergert.

De Franse minister van Buitenlandse Zaken Kouchner heeft Moskou er gisteren in een interview op de Franse televisie van beschuldigd een „etnische zuivering” voor te bereiden in het dorpje Achalgori in Zuid-Ossetië. Het dorpje wordt voornamelijk bewoond door Georgiërs maar staat onder de controle van Russische troepen sinds die Zuid-Ossetië eerder deze maand binnentrokken.


NRC, 27-08-2008 (Michel Krielaars)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

'Misschien viseert Rusland ook Oekraïne'


BRUSSEL - In het Westen groeit de bezorgdheid dat Moskou in Georgië oefent voor het echte werk: Oekraïne.


'Men kan veronderstellen dat Rusland andere doelstellingen heeft, vooral in de Krim, Oekraïne en Moldavië.' De Franse minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner spreekt wel vaker uit wat collega's van hem en diplomaten denken: dat de Russische politieke en militaire inmenging in Georgië een (geslaagde) generale repetitie is voor het grotere werk. Het bezoek van zijn Britse collega David Miliband aan de Oekraïense hoofdstad Kiev gisteren was subtieler, maar drukte door de timing dezelfde bekommernis uit.

'Oekraïne schuift op naar het centrum van de nieuwe geopolitieke rivaliteit', schrijft Dmitri Trenin, adjunct-directeur van het Russische bureau van de Amerikaanse denktank Carnegie Endowment. 'Geen Russische leider kan aan de macht blijven als hij Oekraïne “verliest, aan de VS als een lid van de Navo.' Net als zijn Georgische collega, wil de Oekraïense president Viktor Joesjenko dat zijn land lid wordt van het westers bondgenootschap. Binnen de alliantie bestaat sinds 2002 een actieplan om de integratie van Oekraïne te bevorderen.

Vooral de Krim speelt daarbij een cruciale rol. In 1954 stond de toenmalige Sovjetleider Nikita Kroetsjov het gebied af aan Oekraïne - het maakte toch deel uit van het Sovjetimperium. Moskou heeft de voorbije jaren herhaaldelijk laten blijken dat het de Oranje Revolutie in 2004 niet verteerd heeft.

Sebastopol is de thuisbasis van de Russische Zwarte Zee-vloot, op basis van een leasing-akkoord dat verloopt in 2017. Moskou is vastbesloten de basis ook daarna te houden, het huidige regime in Kiev wil de Russen weg.

En dan is er de bevolkingssamenstelling in Oekraïne. 'Een luidruchtige minderheid in het westen en centrum van Oekraïne juicht de Navo toe als een veiligheidsgarantie tegen Rusland', aldus Dmitri Trenin. 'Een meer passieve meerderheid, vooral in het oosten en het zuiden, beschouwt Rusland nog altijd als een “deel van de familie,... In de wereld na Kosovo komt de kwestie van de Krim - met een tweederde Russische meerderheid - op de voorgrond. Ze kan een toekomstige crisis doen ontstaan.'

Tijdens de jongste Georgië-crisis hebben Russische leiders herhaaldelijk laten verstaan dat ze zich het recht voorbehouden om Russische burgers in het buitenland te hulp te schieten, zoals in Zuid-Ossetië of Abchazië - een waarschuwing die in Oekraïne niet onopgemerkt is gebleven.

Eerder van de maand beschuldigden Oekraïense parlementsleden Moskou ervan Russische paspoorten uit te delen in de Krim, net zoals het deed voor de invasie in Georgië. Oekraïne kondigde gisteren ook aan dat het met Moskou wil onderhandelen over een verhoging van de prijs voor de leasing van de basis in Sebastopol, iets wat volgens Moskou een inbreuk zou zijn op het akkoord van 1997.

Tijdens hun bijeenkomst op 19 augustus besloten de ministers van Buitenlandse Zaken van de Navo-lidstaten om in hun verklaring niet te verwijzen naar de toestand in Oekraïne. Het zal maandag wellicht niet anders zijn, wanneer de staats- en regeringsleiders van de EU op uitnodiging van voorzitter Frankrijk zich over het dossier buigen. De grotere EU-landen willen niet dat de verschillende dossiers elkaar 'besmetten'. Meer dan een algemene verwijzing naar het belang van de regionale stabiliteit komt er wellicht niet. De kans is klein dat Moskou daarvan onder de indruk komt.


DS, 28-08-2008 (Bart Beirlant)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB