‘Voorzichtig zijn, zeker in basisonderwijs'


‘Ik ben voorstander van meertalig onderwijs, maar het mag geen sociaal uitsluitingsonderwijs worden', zei Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) onlangs.


Voor hij eventueel verdere stappen zet, wil hij wachten op de evaluatie van een pilootproject rond immersie (zie hieronder). In 2007 werden in negen Vlaamse secundaire scholen zogenaamde ‘proeftuinen' opgericht. Het gaat om zes katholieke, twee gemeenschapsscholen en één stedelijke school.

Die proeftuinen kwamen er onder toenmalig minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke (SP.A). ‘De lat hoog voor talen in iedere school', schreef hij destijds in zijn beleidsnota. ‘Goed voor de sterken, sterk voor de zwakken.'

Veel aandacht voor talen dus. Maar blindelings kiezen voor meertalig onderwijs vond hij toen geen goeie keuze, en dat is vandaag niet anders.

‘Ik ben absoluut niet tegen contact met vreemde talen vanaf een jonge leeftijd. Sinds het onderwijsdecreet van 2004 is het perfect mogelijk om al in de kleuterklas te beginnen met taalinitiatie en taalsensibilisering. De enige regel is dat er moet begonnen worden met het Frans.'

Maar als het over meertalig onderwijs in Vlaanderen gaat, moeten we rekening houden met ‘het probleem van het Nederlands', aldus Vandenbroucke, zeker in het lager onderwijs.

‘Voor zeer veel kinderen in Vlaanderen, vooral in de steden en rond Brussel, is het Standaardnederlands geen dominante taal in hun omgeving. Een Turks kind bijvoorbeeld hoort thuis vaak Turks, op straat een Vlaams dialect, op de radio of tv Engels. Maar het contact met het Standaardnederlands beperkt zich vaak tot een beperkt aantal uren in de klas.'

‘In Wallonië is dat helemaal anders', benadrukt Vandenbroucke. ‘Wie daar op straat loopt, hoort een taal die veel dichter bij het Standaardfrans ligt.'

‘De eerste uitdaging is dus kinderen een taalbad Nederlands geven', aldus Vandenbroucke. Raken aan het Nederlands in het lager onderwijs zou dan ook onverstandig zijn.

De evaluatie van het proefproject in de negen Vlaamse scholen wordt gemaakt door een team van de KU Leuven, dat het project mee begeleidde, en door een aantal onafhankelijke experts.

Eind augustus sloten ze hun onderzoek af. De resultaten zouden volgende maand bekend gemaakt worden.


DS, 29-09-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Meertalig onderwijs is goed, maar niet ten nadele van het Nederlands. Een taalbad Nederlands is noodzakelijk, indien men Nederlandstalig onderwijs wil volgen. Zonder zo'n taalbad, wordt de sociale ongelijkheid en leerachterstand nog groter. Op dit moment toch wel actueel, zeker na de discussie over het voorstel van de onderwijsminister om Engels als tweede taal in te voeren; een voorstel dat ondertussen door de minister-president terecht werd afgekeurd.

Engels en vals kosmopolitisme


Ik heb niets tegen het Engels, zegt GUIDO VANHEESWIJCK, wel tegen de onnadenkende manier waarop het in het hoger onderwijs wordt ingevoerd. Voorts wekt het bij hem verbazing dat voetstoots wordt aangenomen dat het zo het beste is.


De heisa rond de voorstellen van Pascal Smet om het Engels als tweede taal in te voeren heeft tenminste het voordeel dat de discussie rond het talenbeleid in het Vlaamse onderwijs wordt aangezwengeld. Die is tot dusver immers nagenoeg helemaal afwezig, hoewel er de laatste maanden belangrijke beslissingen in dat verband zijn genomen. Eigenlijk is het paradoxaal. Terwijl het gekrakeel rond Brussel en de zoveelste staatshervorming elke dag wordt becommentarieerd, worden er in de marge van die aandacht minstens even belangrijke beslissingen genomen over de groei van het Engels en de teloorgang van het Nederlands (en andere talen) in het hoger onderwijs.

Op 20 juli — in volle vakantieperiode — publiceerde De Standaard deze uitspraak van VUB-rector De Knop: ‘Veertig jaar geleden hebben we gevochten om te kunnen studeren in onze eigen taal, maar nu leven we in tijden van globalisering en moeten we de concurrentie aangaan met de rest van de wereld.' Elders legt hij uit hoe we die concurrentiestrijd moeten voeren: ‘Tien procent van onze studenten komt uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. We zitten daar met een achterstand Nederlands, dat de derde taal is in Brussel na Frans en Engels. Willen we competitief zijn met het buitenland dan moeten we in een aantal opleidingen resoluut durven kiezen voor het Engels.'

Vanuit diezelfde bezorgdheid voor de concurrentiepositie van onze universiteiten bereikte de Vlaamse regering op 16 juli, en op voorspraak van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), een akkoord over de hervorming van het hoger onderwijs. Vanaf 2012 wordt het mogelijk om een volledige masteropleiding in een andere taal (lees: Engels) te organiseren, op voorwaarde dat dezelfde opleiding ergens binnen de Vlaamse Gemeenschap in het Nederlands aangeboden wordt. Tevens stelde de VLIR voor om in de bacheloropleiding 60 (van de 180) studiepunten in het Engels te mogen aanbieden, wat door de commissie van het Vlaams parlement werd teruggebracht tot 30 studiepunten (gelijk aan één semester).


Sluipende besluitvorming

Beide voorstellen tot beslissing maken een tendens die zich al enkele jaren doorzet nu officieel. Op een sluipende manier treedt er aan de Vlaamse universiteiten een verengelsing op, waarbij men zand in de ogen strooit door erop te wijzen dat het in Nederland nog veel erger is. Twee voorbeelden om die tendens te illustreren.

Eén: sinds enkele jaren worden nagenoeg alle doctoraten in het Engels geschreven (voordien moest je daarvoor expliciet toestemming vragen). Wetenschappelijke artikels die niet in het Engels zijn geschreven, maar bijvoorbeeld in het Nederlands (maar ook in het Frans of Duits) tellen nog nauwelijks mee. Kortom, wie vandaag in Vlaanderen een academische carrière wil uitbouwen, doet er goed aan zich zo weinig mogelijk in het Nederlands (Frans of Duits) uit te drukken.

Twee: het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek), oorspronkelijk een Belgische instelling, werd in 1996 opgesplitst in een Franstalige en een Nederlandstalige afdeling. Vandaag heet het FWO-Vlaanderen: FWO-Flanders. Sinds dit jaar moeten alle project- en mandaataanvragen immers in het Engels worden opgesteld en is de voertaal in de expertpanels – hoofdzakelijk samengesteld uit Vlamingen, Nederlanders en Walen – het Engels.


Meer dan communicatiemiddel

Wat is de visie achter dit beleid? Natuurlijk is niemand gekant tegen meertaligheid, openheid van geest, die gepaard zouden moeten gaan met kosmopolitisme en internationalisering. Niemand is dus tegen internationalisering of tegen de kennis van het Engels. Daarover gaat de discussie niet. Het gaat om de vraag hoe internationalisering en respect voor je eigenheid hand in hand kunnen gaan. Zoals aangestipt, is daarover ternauwernood enige discussie gevoerd. Wat is bijvoorbeeld de taalfilosofische visie achter dit beleid? Is taal een communicatiemiddel of is het meer dan dat? Is het ook het vehikel waarin je culturele erfenis is opgeslagen, waarin je het makkelijkst je gedachten kan uitdrukken, waarmee je de gepaste nuances kan aanbrengen? Mij lijkt dat die laatste visie de enige reden is geweest waarom we meer dan honderd jaar voor het Nederlands hebben gevochten. Om pragmatische redenen hadden we dat zeker niet moeten doen.

De eerste eis van de Vlaamse beweging is steeds de volledige vernederlandsing van het onderwijs geweest. Ze moest als dé hefboom fungeren om de verfransing tegen te gaan, vanaf de kleuterklas tot en met de universiteit. Waarom zou dat dan ook niet mogen gelden op het hoogste onderwijsniveau, dat van de master en van het wetenschappelijk onderzoek? Indien men nu het Engels een voorrangspositie geeft op dit niveau en indien we onze studenten zo goed mogelijk op dit niveau moeten voorbereiden, waarom passen we die visie dan niet toe op de lagere niveaus, dat van de volledige bachelor en waarom dan ook niet op de laatste graad van het middelbaar onderwijs? En indien we een grondige kennis van het Engels bij onze docenten vereisen, waarom dan niet hun hele opleiding in het Engels verzorgen? Voor wie taal alleen maar ziet als een efficiënt en rendabel communicatiemiddel, moet dit toch als muziek in de oren klinken. Surfend op het enige (inhoudsloze) grote verhaal dat ons nog overblijft, dat van het neoliberale marktdenken.


Uit balans

Voorlopig is het zover nog niet. Ik heb alleen maar consequent willen doorredeneren op een tendens die onlangs is ingezet, sluimerend weliswaar, hopeloos onnadenkend, maar gruwelijk efficiënt. Natuurlijk is het zo dat een aantal facetten van gespecialiseerd onderzoek het best in vreemde talen gebeurt. Maar daarvoor was meer dan voldoende plaats in het oude decreet van 2003, dat veel meer een balans vond tussen de verdediging van het Nederlands als onderwijs- en onderzoekstaal en de rol van andere talen.

Alvorens een nieuw decreet in werking te laten treden, zouden we dan ook eerst een grondige inhoudelijke discussie moeten voeren: over de rol van de taal in het doorgeven van cultuur, over de rol van de taal in het onderzoeks- en promotiebeleid, over het belang en de kwaliteit van de taal in het doceren van cursussen, over de verhouding tussen de kennis van de moedertaal en de kennis van andere talen.

Vandaag horen we nagenoeg elke dag vertellen dat Vlamingen en Walen totaal verschillend zijn, alsof ze op een andere planeet leven. Indien er één verschil is tussen Walen en Vlamingen, dan is dat ontegensprekelijk dat ze een andere taal spreken. En nu de Vlamingen daarover volledige zeggenschap hebben gekregen (‘wat we zelf doen, doen we beter'), vinden ze de plaats ervan in het (wetenschappelijk) onderwijs nauwelijks de moeite van een discussie waard.

Guido Vanheeswijck, hoogleraar wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven


DS, 30-09-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Oren prikkelen


Minister Pascal Smet heeft met zijn voorstel om Engels als Europese tweede taal te kiezen een uiterst zinvolle discussie uitgelokt. 'Du choc des idées jaillit la lumière', aldus de minister. Hoeveel Vlamingen begrijpen deze woorden?


De Europese eenwording hapert volgens de minister. Helaas hapert de nationale eenwording nog meer. De vraag is of de mensen in dit land betere Belgen moeten worden of betere Europeanen. Het antwoord: ze moeten het allebei.

'Als je geen gemeenschappelijke taal hebt, begrijp je elkaars verhalen niet', zegt de minister. Dit argument geldt op Europees, maar ook op nationaal niveau. Eerst moeten de Belgen elkaar leren begrijpen. Het kan toch niet zijn dat Vlamingen en Walen in de toekomst met elkaar in het Engels zouden communiceren?

Frans moet de tweede taal zijn op Vlaamse scholen, natuurlijk! Maar Nederlands moet ook worden verplicht als tweede taal op Waalse scholen. En Engels als derde taal voor iedereen verplicht.

Ik heb nooit begrepen waarom veel Vlamingen zo beroerd Frans praten en de Walen nauwelijks of geen Nederlands. Als je wilt pretenderen een natie te zijn, zul je de burgers toch moeten opleiden om met elkaar te communiceren. De politieke problemen tussen Wallonië en Vlaanderen zijn terug te voeren op taal. Het wederzijdse wantrouwen en onbegrip zijn een linguïstisch probleem.

Belgen zijn geen helden op het gebied van communicatie. Het valt me vaak op dat ze elkaar in het sociale verkeer niet aan elkaar voorstellen. Als ik op een receptie met een Vlaming sta te praten en een bekende van hem komt erbij staan, is de kans groot dat ik nooit zal weten wie die persoon is, tenzij ik me zelf dan maar voorstel. Het valt me ook op dat Vlamingen die werken bij overheidsdiensten simpelweg de telefoon opnemen met een onmachtig hallo, alsof je zou moeten weten wie ze zijn, op welke afdeling.

Het is onbeleefd om de taal van je landgenoten niet te spreken, elkaar of jezelf niet voor te stellen, om geen hand te geven. Onhandig en asociaal. Communiceren kun je leren en als je ouders je dat niet hebben geleerd en op school leer je het niet, heb je een serieus probleem. Je sociale omgeving wordt klein, je denken wordt klein en angstvallig. In een omgeving die jij niet vertrouwt, kijk je schuw om je heen.

Vlamingen verwijten de Nederlanders wel eens dat ze Frans proberen te praten zodra ze in Brussel komen. Ze doen in ieder geval hun best. Zij voelen niet de taalstrijd met de Walen. Zij zijn gewoon blij een andere taal te kunnen spreken. Mijn Vlaamse vrienden leerden mij in Brussel steevast Nederlands te praten. De oren van de Franstaligen moeten worden geprikkeld. Het is politiek bedrijven.

En waarom op Vlaamse scholen niet een vierde taal verplichten? Een taal naar keuze. Waarom geen Spaans of Chinees of Duits? Talen beïnvloeden je denken. Als je leert dat alles een kwestie van vertalen is, dat geen enkele taal de waarheid in pacht heeft, ga je vanzelf genuanceerder denken.

Hoe jonger je een taal leert, hoe beter. Het is als spelen. Kleuters kunnen beter luisteren, onthouden, zijn zorgelozer en gemotiveerder dan tieners en pubers. Ze leren niet uit boeken maar ontdekken de taalregels zelf op een natuurlijke manier. Zoals jonge vogeltjes leren zingen.

Mijn ervaring is dat iedere volgende taal makkelijker te leren is. Het is een kwestie van je taalvermogen in goede conditie houden. Het heeft training nodig. En waarom niet op scholen voor iedereen een jaartje Latijn of Grieks verplichten zodat alle jongeren de kans krijgen de wortels van onze Europese cultuur te leren kennen.

Onderwijs is niet alleen een plicht, maar vooral een recht! Jonge mensen hebben het recht op talenkennis!

De beste methode om een taal te leren is om erin ondergedompeld te worden. Waarom zijn alle Nederlandstalige programma's op de Vlaamse televisie niet Frans ondertiteld en de Franstalige programma's op de Waalse televisie niet Nederlands ondertiteld? Het zou de manier bij uitstek zijn voor Walen en Vlamingen om elkaars wereld te leren kennen. Bekend maakt bemind.

Afgelopen zondag was het de Europese Dag van de Talen. Laat iedere dag een dag van de talen zijn. Mensen hebben weinig andere middelen om met elkaar te communiceren. Zelfs de taal van de liefde heeft zo nu en dan woorden nodig.

Oscar van den Boogaard is schrijver


DS, 01-10-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Terug naar Vlaanderen, naar uw schooltijd bij de broeders in Sint-Niklaas. Wat had u daar als tweede taal? Frans of Engels?

"Engels. In die tijd kon je inderdaad nog kiezen tussen de twee. Ik heb daar nooit spijt van gehad, ook al heb ik er toen voor gekozen omdat ik dacht dat Engels makkelijker was dan Frans. Dat soort mythes leeft in Vlaanderen nog altijd. 'Engels? Onze kinderen pikken dat vanzelf op via muziekclips en tekenfilms', hoor je dan. Maar dat zijn slechts flarden. Dat is pidgin English, duivenengels. Niet het Engels waar je ver mee komt als je straks voor je werk contact hebt met Chinezen, Russen of Brazilianen. Dan is er meer nodig. Onze veelgeroemde talenkennis is in werkelijkheid zeer bescheiden - je moet eens horen hoe men in Scandinavië Engels spreekt".


Tijd om Frans door Engels te vervangen als tweede taal, vindt u.

"Tweede of derde taal, dat is maar een detail. Dat we vroeger en beter Engels moeten leren, hoeft niet ten koste te gaan van het Frans. Vlaanderen spreekt nu schande omdat ik de tweede landstaal van België zogezegd naar de derde rij verban. Maar in Wallonië kan je nog altijd kiezen wat je als tweede taal volgt: Engels of Nederlands. En terecht. De rector van de ULB, de Université Libre de Bruxelles, heeft bij de opening van het academiejaar de hele tijd Engels gesproken. Op de vraag of hij het niet erg vond dat zijn eigen Franse taal in de verdrukking kwam, antwoordde die man: 'Well, I think it's normal'. Ik bedoel maar: overal ter wereld beseft men al lang dat het Engels de taal van de toekomst is. In China leren 20 miljoen 10- en 11-jarigen op dit moment Engels. Voor mij is de hamvraag dan ook: is het geen tijd dat ook bij ons in het basisonderwijs al Engels wordt aangeleerd? Overal in de Europese Unie is of wordt het de tweede taal. Waarom zou Vlaanderen daar een uitzondering op maken?"


In volle communautaire onderhandelingen ervaren de Franstaligen uw voorstel als een provocatie, een blijk van arrogantie. Omgekeerd riep onlangs zelfs een Vlaams-vijandige krant als Le Soir de Franstaligen op om Nederlands te leren.

"Waarom doen ze dat, denk je? Omdat het Nederlands in België de taal van de economische machthebber is. Maar zet vandaag drie jonge gasten uit Antwerpen, Luik en Eupen samen en gegarandeerd spreken die Engels met elkaar. Ik bedoel: in werkelijkheid is het Engels nu al de taal die ons verbindt, zelfs in België. En dat zal ze ook zijn in het Europa van morgen".
unquote

Bron: Interview met Minister Pascal Smet, gepubliceerd in Het Laatste Nieuws van 2 oktober 2010.

Commentaar:
Hoewel niemand in de toekomst kan kijken, geloof ik er best in dat het Engels een universele taal zal zijn. Toch vind ik dat we in de eerste plaats onze eigen landstalen moeten beheersen. Trouwens, het Duitstalige gebied blijft, zoals altijd, stiefmoederlijk behandeld. Over het Duits wordt met geen woord gerept. Ik denk ook niet dat ons onderwijs iedereen op alles kan voorbereiden. Met een goede basis sta je al heel ver. Je kennis uitbreiden kan daarna nog altijd.
Wanneer Pascal Smet spreekt over de intentie om het Engels te introduceren in het lager onderwijs, dan vraag ik mij af welk vak hiervoor zal moeten sneuvelen. De vakken die momenteel gegeven worden in het lager onderwijs zijn - volgens mij - allemaal essentieel voor de algemene vorming van de jonge kinderen.
Een andere bedenking: in dit interview blijkt nog maar eens dat politiek en onderwijs nauw met elkaar verbonden zijn. Laat Walen en Vlamingen toenaderingspogingen doen en laat dan een Minister op de proppen komen met het ultieme voorstel om het Engels als tweede taal in te voeren.