'Er was één burgemeester die smeergeld weigerde'


BOEKAREST - Ondanks de financiële crisis blijft de economie in Roemenië groeien. De kloof tussen arm en rijk groeit mee. 'Voor Roemeense politici heeft sociaal beleid geen enkele prioriteit.'


In de snijdende kou rond het Gara de Nord, een van de kopstations in Boekarest, loopt de Nederlander Jakob Cornielje met zakken brood, fruit en flesjes cola. Hij is er drie avonden in de week, om de zwerfkinderen te helpen. Cristina, een van zijn vaste 'klantjes', krijgt van Jakob een paar appels, die ze snel in haar jas wegstopt. Daarna haalt ze een plastic zakje met zilververf tevoorschijn en zet het aan haar mond. Cornielje: 'Ze inhaleren de verflucht, om te vergeten.'

Na Cristina komen al snel, uit alle hoeken rond het station, anderen aangerend. Jakob deelt de laatste stukken brood uit en spreekt de kinderen vermanend toe. 'Niet alles in één keer opeten.' 'Oké, Jakob. Beloofd.' En weg zijn ze.

Ruim een jaar geleden vestigde Cornielje, een kaasboer, zich met zijn vrouw en vier kinderen in Roemenië om er een nieuw bestaan op te bouwen. De kaasverkoop, vooral binnen de internationale gemeenschap in Boekarest, loopt goed. Daarnaast rijdt hij door de stad met een oliebollenkraam. In de zakenwijk Pipera, bij het vliegveld, heeft hij rond lunchtijd het meeste succes. 'Maar ik wil ook wat teruggeven aan de Roemeense samenleving', zegt Cornielje. 'In dit land droomt iedereen van snel rijk worden. Maar naar deze jongeren, de verliezers van de veranderingen, wordt niet omgekeken.'

Roemenië, dat zondag parlementsverkiezingen houdt, kent al negen jaar op rij een onstuimig groeiende economie. Ondanks het slechte imago - corruptie en een zwak openbaar bestuur - vestigen veel West-Europese bedrijven zich in het 'goedkope' Roemenië (22 miljoen inwoners), dat op 1januari 2007 toetrad tot de Europese Unie. Het gaat hier hard, ondanks de financiële crisis, zeggen analisten. Maar wat te doen met de nieuwe welvaart? Hoe moet die op eerlijke wijze worden verdeeld? Bij de verkiezingen spelen die vragen nauwelijks een rol, zegt Cristian Ghinea, politiek redacteur van het gerenommeerde weekblad Dilema Veche. 'Kortetermijndenken en populisme domineren de campagnes.'

De strijd gaat tussen de liberale regeringspartij PNL van de zittende premier Calin Tariceanu, de postcommunistische PSD en de democraten (PD-L) van president Traian Basescu.

Voor het eerst stemmen de Roemenen niet op een partij, maar op een kandidaat namens een partij in hun kiesdistrict. Het nieuwe kiesstelsel is ingevoerd om de politiek transparanter te maken, zegt Ghinea. 'Gekozen politici kunnen nu direct worden afgerekend op hun prestaties. Een mooi idee, als je ervan uitgaat dat Roemenië veel capabele kandidaten en geïnformeerde burgers heeft. Dat is helaas niet het geval.'

De meeste hoogopgeleide jongeren gaan niet naar de stembus, zegt de Belgische consultant Harald Hauben. 'Wat hebben ze er te zoeken? Er is zelfs een kiesdistrict waar je moet kiezen tussen een beroemde bokser en een zangeres, allebei zonder enige politieke ervaring.'

Al tien jaar is Hauben in Roemenië actief bij de uitvoering van sociale projecten, gefinancierd met Europees geld, zoals de bouw van tehuizen voor gehandicapten en het op poten zetten van een deugdelijke kinderbescherming. Hauben: 'Maar voor Roemeense politici heeft sociaal beleid geen enkele prioriteit. De economische wildgroei resulteert in enorme scheefgroei. Niet alleen op het platteland tref je schrijnende armoede aan, maar ook onder ouderen in de steden, die met heel weinig moeten zien te overleven.' Armoedebestrijding, verbetering van gezondheidszorg en hervorming van het onderwijs hadden dé campagnethema's moeten zijn, volgens Hauben. 'Maar ze laten het liggen.'

Begin november besloot de regering-Tariceanu de beloofde verdubbeling van de lerarensalarissen alsnog tegen te houden, omdat 'de financiële crisis noopt tot zuinigheid'. Voorlopig blijft het salaris van een beginnende onderwijzer tweehonderd euro per maand; die van een ervaren leraar 450 euro.

Politici en zakentycoons investeren liever in media, zegt Dilema-redacteur Ghinea. Hij somt de namen op van kopstukken uit de politiek-zakelijke elite die miljoenen investeren in de aankoop van tv-stations en kranten. 'De media zijn hun instrumenten, om zich af te schermen tegen aanvallen van buitenaf.'

Het rokerige redactielokaal van Dilema is gevestigd in een oude villa in Boekarest. Aan de wand hangen foto's van Dilema-oprichter Andrei Plesu, een oud-politicus, hoogleraar en kritisch essayist. Lange tijd genoot het blad dezelfde reputatie als die van zijn oprichter: een onafhankelijke luis in de pels. Maar Dilema viel onlangs in handen van de rijkste man van Roemenië, Dinu Patriciu, de eigenaar van de energiegigant Rompetrol en de beste vriend van premier Tariceanu. 'Het is ons overkomen', zegt Ghinea. 'Natuurlijk voelt het niet goed, maar om onafhankelijk te blijven als journalist, voer je hier elke dag opnieuw strijd. Daaraan zijn we gewend.'

Van redactionele bemoeienissen door de tycoon Patriciu heeft Ghinea nog niets gemerkt. Wel vraagt hij zich af wat de rol van de Roemeense media nog is, naar aanleiding van een recent schandaal. Een journalist van het dagblad Romania Libera ging undercover naar de provincie, waar hij zich voordeed als assistent van een niet-bestaande politieke kandidaat. Met verschillende burgemeesters onderhandelde hij over de prijs voor het manipuleren van de uitslag, in het voordeel van zijn verzonnen kandidaat. Ghinea: 'Slechts één burgemeester weigerde steekpenningen, en geen van de burgemeesters vroeg zich af wie nou toch die kandidaat was.' Maar nog fascinerender, zegt Ghinea, is dat de publicatie zonder gevolgen bleef. 'Het toont de machteloosheid van de Roemeense media aan.'

In een klein park tegenover het Gara de Nord buigt Jakob Cornielje zich tegen middernacht over een geopende rioolput. Met een aansteker licht hij bij. Doodse stilte. 'Ze liggen misschien al te slapen', zegt Cornielje. 'Zodra het winter wordt, slapen de zwerfkinderen in de rioleringen, omdat daar ook de stadsverwarming langsloopt.'

Gehurkt tegen een muur zit Daniel, een bekende van Jakob, met een zak zilververf als blaasbalg voor zijn gezicht. Aan zijn voeten scharrelen zes straathonden. Als Daniel probeert te praten, klinkt slechts een angstaanjagend, huilerig geluid. Jakob: 'Bij jongens als Daniel, die al langer gebruiken, zijn de hersenen flink aangetast.'

Even later komt er op Jakobs mobiel een sms'je binnen. 'Morgen dertig oliebollen, graag. Mag bevroren. Groet, Hankie.' 'En zo rij ik morgen weer met oliebollen naar een Nederlandse expat', grijnst Jakob. 'Dit is een land van uitersten.'


DS, 29-11-2008 (Tijn Sadée)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB