Wie wordt beter van ggo's?


Veldjes vernielen vindt SIGRID STERCKX niet oké. Maar een beetje kritiek op biotechnologie kan geen kwaad, want ze dient lang niet altijd om de honger uit de wereld te helpen.


De vernietiging van genetisch gemodificeerde aardappelplantjes in Wetteren heeft in ieder geval een debat geopend. Velen merken terecht op dat het vernietigen van veldproeven absurd is, omdat ze juist tot doel hebben de veiligheid van de technologie in kwestie na te gaan. Als iemand vindt dat de regels voor veldproeven te laks zijn of dat de Bioveiligheidsraad, die de bevoegde ministers adviseert over dergelijke proeven, niet voldoende evenwichtig is samengesteld, zijn er ook geweldloze manieren om dat kenbaar te maken. De verontwaardigde reactie van de UGent en partners is dan ook volkomen terecht.


Simplismen

Maar er zijn de voorbije dagen echter ook nogal wat misleidende simplismen gedebiteerd, zoals de bewering van Patricia Ceysens (DS 30 mei) dat de toekenning van de Nobelprijs aan Norman Borlaug in 1970, wegens zijn bijdrage tot de Groene Revolutie, aantoont dat genetische modificatie miljoenen mensen beschermt tegen de hongerdood. Die Groene Revolutie was natuurlijk niet gebaseerd op genetische modificatie, aangezien genetische modificatie pas mogelijk werd na de ontwikkeling van de recombinant DNA-technologie door Cohen en Boyer in 1973.

Het argument van de ggo's als oplossing voor het wereldvoedselprobleem is enerzijds legitiem, aangezien er door sommige plantenbiotechnologen wel degelijk onderzoek gebeurt met dat doel. Wanneer we echter het grotere plaatje bekijken en bijvoorbeeld kijken op welk soort toepassingen patenten worden aangevraagd door universiteiten en bedrijven, merken we al snel dat het meeste onderzoek dient om de opbrengsten van de landbouw in de geïndustrialiseerde landen op te drijven. Dat is niet noodzakelijk moreel problematisch of verdacht, maar dan is het natuurlijk niet ernstig om het plantenbiotechnologisch onderzoek in het algemeen dan legitimiteit te willen geven door het te overgieten met een humanitair sausje.

Deze krant schreef ook over Vlaamse en Europese opiniepeilingen waaruit blijkt dat de meerderheid van de burgers positief staat tegenover het gebruik van ggo's als dit duidelijke voordelen oplevert (DS 30 mei). Veel van die burgers interpreteren 'voordelen' niet alleen als economische en/of gezondheidsvoordelen, maar denken daarbij ook aan mondiale rechtvaardigheid.

Van begin 2002 tot eind 2003 was ik zeer nauw betrokken bij de het publieksforum van het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek (verbonden aan het Vlaams Parlement en intussen herdoopt tot Instituut Samenleving en Technologie) over het thema 'gewijzigd voedsel'. Ik begeleidde het panel van vijftien burgers in hun zoektocht naar antwoorden op ethische vragen over ggo-voedsel. Ik was intensief betrokken bij de voorbereiding van twee gemeentelijke burgerpanels (in Beernem en Gembloux) over ggo's in landbouw en voeding, georganiseerd door de Stichting voor Toekomstige Generaties. Ik was telkens enorm getroffen door de pertinente vragen waarmee de burgers de experts confronteerden. Sommige wetenschappers, zoals Professor Gheysen, die de wetenschappelijke verantwoordelijkheid heeft over de ggo-aardappelen in Wetteren, deden toen al hun uiterste best om transparant en in een begrijpelijke taal met de burgers in dialoog te gaan. Tegelijk waren er momenten waarop de vervreemding van sommige experts iedereen met sprakeloosheid sloeg (bijvoorbeeld toen een woordvoerster van het VIB als een meerwaarde van ggo's voor de wereld aanhaalde dat er aardappelen in de maak zijn die zullen toelaten frietjes te eten met minder calorieën).

De moderne plantenbiotechnologie heeft veel potentieel en kan vandaag al mooie realisaties voorleggen. Veel van de bezwaren ertegen zijn manifest onwetenschappelijk en absurd. Heel wat onderzoekers worden gedreven door nobele motieven en heel wat bedrijven maken het mogelijk dat fundamenteel onderzoek dat in de academische wereld wordt verricht, concreet worden en een verschil kunnen maken in goede zin. Tegelijkertijd blijkt echter ook nu weer dat heel wat academici een al te enge en soms naïeve kijk hebben op de bredere sociaaleconomische context waarbinnen zij werken en leven.

Natuurlijk worden conventionele (niet gemodificeerde) gewassen ook gecommercialiseerd, zoals de wetenschappers opmerkten tegen de actievoerders van de Field Liberation Movement. Maar in het geval van ggo-gewassen bestaat de mogelijkheid om zeer brede patentmonopolies te bekomen (voor planten die het resultaat zijn van kruising en selectie is patentering verboden). Universiteiten en publieke onderzoeksinstellingen die dergelijke patenten bekomen, gaan doorgaans in zee met private bedrijven, die instaan voor de verdere ontwikkeling en vermarkting van de gewassen in kwestie en die daarbij vaak andere motieven hebben dan sommige welmenende academici.

De Landbouwuniversiteit Wageningen en het biotechnologische bedrijf Plant Bioscience (dat onlangs nog trachtte om via natuurlijke procédés verkregen broccoli te patenteren, maar de rechtszaak die daaruit voortvloeide gelukkig verloor) hebben onlangs een patent aangevraagd dat doet vermoeden dat het met de Wetterse aardappelen met ingebrachte ziekteresistentie dezelfde weg op gaat. Ook daarover moet dit debat gaan.

Sigrid Sterckx, professor bio-ethiek aan de UGent


DS, 01-06-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB