China sluipt weg uit Congo


BRUSSEL - De Congolese mijnsector is door de economische crisis bijna volledig ingestort. Veel buitenlanders, waaronder ook Belgen, hebben het land verlaten.


Het kloppende hart van de Congolese mijnsector, de zuidelijke provincie Katanga, bloedt hevig door de economische crisis. Maar liefst 80procent van alle mijnen ligt inmiddels stil. Door de dalende vraag naar grondstoffen is het voor bedrijven niet meer mogelijk of niet winstgevend genoeg om nog langer ertsen te ontginnen. Onlangs besloot de mijnreus BHP Billiton nog om het in Congo voor bekeken te houden. De gevolgen zijn rampzalig voor het Centraal-Afrikaanse land. Want als de economische motor in Katanga sputtert, dan schokt het hele land. De mijnsector is goed voor 70procent van de inkomsten in vreemde munten en 40procent van het budget van het land. 'De toestand is bijzonder moeilijk', klinkt het uit diplomatieke bron. 'Niet alleen de mijnindustrie, maar ook andere sectoren zien af.' Toch zou er ook al een lichtpuntje zijn. 'Het besef is eindelijk doorgedrongen dat de crisis in Congo geland is, nu kan er ook naar gereageerd worden.'

Alleen al in Katanga verloren de afgelopen maanden zo'n 300.000 Congolezen hun baan. En wie zich -legaal of illegaal- toch nog in een mijnschacht waagt, krijgt daar maar een fractie van het vroegere loon voor.

Opvallend: ook de Chinezen verdwenen oostwaarts. Vorig jaar kleurde Congo nog geel. Met veel lawaai sloot China een megadeal met de Congolese autoriteiten. In ruil voor belangrijke mijnconcessies zou Peking geld in infrastructuurwerken pompen. Inmiddels vertrokken de Chinezen met stille trom en is het onduidelijk wat er van de akkoorden overblijft. In een interview met de Financial Times haalt de gouverneur van Katanga, Moïse Katumbi, zwaar uit. 'Negentig procent van de Chinezen die in Katanga actief waren, is vertrokken. En dat zonder belastingen of lonen te betalen.' Of ze nog weer welkom zijn? 'Zolang ik gouverneur ben niet, nee. Katanga is geen jungle. De Chinezen gedroegen zich alsof dat wel het geval is.'

Volgens de Chinese ambassadeur in Congo zullen de meesten binnen enkele maanden wel terugkeren, als alles weer op gang komt. De topman van een mijnbedrijf in Katanga, die liever anoniem blijft, bevestigt het verhaal. 'Sommige Chinezen zijn echt van de ene dag op de andere vertrokken. De dag nadien stonden de Congolese werknemers nietsvermoedend voor gesloten deuren.'

De Chinezen en de Congolezen die van hen afhankelijk waren om te overleven werden als eersten door de crisis getroffen. In de mijnprovincies is er een uitgebreid illegaal netwerk van zogeheten 'artisanale' mijnbouwers. Als mollen wagen ze zich in de gevaarlijke mijnholtes. Wat ze daar vinden, verkopen ze door aan mijnbedrijven. Veel Chinezen deden een beroep op dat illegale circuit. De exploitatiekosten van de kleinschalige Chinese verwerkingsovens liggen een pak hoger dan die van de grote mijnbedrijven. Daardoor moesten zij er sneller de brui aan geven. 'Inmiddels voelen de grote bedrijven, met lagere productiekosten, eveneens de crisis. Ze werden ingehaald door de dalende grondstoffenprijzen', klinkt het vanuit de Katangese hoofdstad Lubumbashi. Er zijn nu nog maar drie mijnbedrijven actief in Katanga. Congo is een van de belangrijkste kobaltproducenten ter wereld. Ook koper en andere grondstoffen liggen er voor het rapen. In die mate zelfs dat het land wel eens een 'geologisch schandaal' genoemd wordt. De voorbije jaren was Katanga in volle bloei. Na de verkiezingen in 2006 waagden buitenlanders zich weer in Katanga, gelokt door de enorme bodemrijkdom en de piekende prijzen op de internationale markt. Maar de prijs van koper en kobalt zakte in een jaar tijd volledig in. Twaalf maanden geleden piekte de koperprijs tot 9.000 dollar per ton, nu staat het metaal nog tegen 3.600 dollar genoteerd in Londen. Zo is de auto-industrie bijvoorbeeld een belangrijke afnemer van kobalt, dat verwerkt wordt in autobanden.

De bescheiden welvaart die zijn intrede deed in Lubumbashi, maakt nu plaats voor werkloosheid, stijgende criminaliteit en sociale onrust. Niet alleen de mijnsector zelf krijgt klappen. Doordat veel Chinezen, maar ook Zuid-Afrikanen en zelfs Belgen Congo verlieten, definitief of in afwachting van een relance, zitten hotels, restaurants en vliegtuigmaatschappijen zonder klanten. 'De bezettingsgraad in hotels hier in Lubumbashi daalde van80 naar 15procent. Vroeger moest je moeite doen om zelfs een zitje in businessclass te pakken te krijgen, nu vliegen de toestellen half leeg. Huizen zijn verlaten, waardoor Congolezen geen huurinkomsten meer krijgen, hun kinderen niet meer naar school kunnen sturen... het is een echt sneeuwbaleffect', vertelt een bron. Ook de omstreden Belgisch-Congolese zakenman George Forrest kreeg het de afgelopen maanden zwaar te verduren. Hij zag zijn aandeel in de mijnsector verder verwateren door een overname en de crisis doet ook hem pijn. Diversificatie blijft het codewoord voor Forrest, die ook nog actief is in onder meer de cementindustrie. Toch begint ook de bouw te haperen in het ganse land. Forrest zette zo enkele maanden geleden voet aan de grond in Namibië.

De toekomst blijft zwart ogen. Analisten denken niet dat er de komende maanden een herstart zit aan te komen. Intussen kreeg Congo, samen met Armenië, als eerste 100 miljoen dollar van de Wereldbank uit een nieuw financieringsprogramma bestemd voor snelle hulp aan ontwikkelingslanden waar de nood hoog is. Dat de economische crisis ook in het Zuiden vernieling zaait, wordt met de dag duidelijker.


DS, 10-03-2009 (Annelien De Greef)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB