CDA regeert zich kapot


De Nederlandse christendemocraten zijn in de peilingen op een absoluut dieptepunt beland. Vandaag debatteren ze over een nieuwe marsrichting. Maar komt het ooit nog goed met het CDA? 'Alleen een nieuwe leider en uit de regering stappen kunnen de partij redden.'


'Omdat we geen eigen gezicht meer hebben.'

Jac Trum moet niet lang nadenken als we hem vragen waarom het CDA het zo slecht doet in de opiniepeilingen. Nauwelijks 13 zetels haalt de partij nog en daarmee is de traditionele regeringspartij teruggezakt naar een vijfde plaats in de rangorde, ver achter VVD, PVV, SP en D66. Ter vergelijking: bij de verkiezingen van 2007 haalde het CDA nog 41 zetels. In 2010 werd dat aantal gehalveerd tot 21, waarmee de partij de grote verliezer van de stembusgang was.

Elke andere partij zou daarna beslissen om in de oppositie te gaan. Maar niet het CDA. Hoewel de partij door en door verscheurd was, besliste ze op een bijzonder emotioneel partijcongres toch in een redelijk unieke regering te stappen. Samen met de VVD vormt het CDA sinds oktober 2010 een minderheidskabinet dat regeert bij de gratie van Geert Wilders.

'Ik heb toen ook gekozen voor die deelname', zegt Trum. 'Maar eigenlijk was het geen vrije keuze. Als we het niet gedaan hadden, was er gewoon geen regering gekomen. Alles zat immers geblokkeerd. We hebben toen erger voorkomen voor Nederland.'

Trum (61) is een trouwe CDA-soldaat. Meer dan veertig jaar is hij lid van de partij. Zestien jaar zat hij in de gemeenteraad van Nijmegen. Op dit moment is hij interimvoorzitter van de afdeling Breda. Dat zijn partij regeringsverantwoordelijkheid opneemt, is voor hem bijna vanzelfsprekend. Hij heeft het bijna ook niet anders geweten. Net als de CD&V in Vlaanderen was het CDA in Nederland de afgelopen vijftig jaar bijna onafgebroken aan de macht. Alleen tijdens de paarse regeringen-Kok (1994-2002) moest de partij langs de zijlijn toekijken.


Kleine broertje

'Maar ik heb niet goed ingeschat waartoe die regeringsdeelname zou leiden', geeft Trum nu toe. Veel plezier hebben de christendemocraten er inderdaad nog niet aan beleefd. In de regering van premier Mark Rutte zijn ze niet meer dan het kleine broertje dat voortdurend in de tang zit tussen de liberale VVD, die geniet van de kanseliersbonus, en de PVV van Geert Wilders, die geen kans onbenut laat om de CDA-ministers op te jutten een erg rechts beleid te voeren. Omdat het CDA met Gerd Leers bovendien de minister van Asiel en Migratie levert, straalt dat harde beleid erg fel af op de christendemocraten. En die raken daardoor nog meer verscheurd, want hoe rijm je de uitzetting van een jongen die al zijn halve leven in Nederland woont - het geval-Mauro - met grote christelijke waarden als barmhartigheid en naastenliefde.


Strategisch Beraad

Maurice de Hond, de goeroe van de opiniepeilingen, windt er geen doekjes om. 'Natuurlijk had het CDA nooit in deze regering mogen stappen. 'Als je als tweede partij in een regering stapt, krijg je altijd klappen. Het is immers de premier die het gezicht bepaalt. Dat het een regering is met een gedoogconstructie, is daarbij zelfs niet zo belangrijk. Als je bovendien in de verkiezingen zo'n kolossale nederlaag hebt geleden, moet je je als partij opnieuw terugvinden. Dat kan niet als je in een regering gaat zitten.'

Toch richtte het CDA tegelijk een werkgroep op - het Strategisch Beraad - die een nieuwe marsrichting uitwerkte. Officieel luidt het dat het CDA 'radicaal in het midden' moet gaan staan, wat dat ook moge betekenen. Maar toch lijkt het Beraad een iets linksere koers voor te stellen, onder andere weg van het harde migratiebeleid. 'De immigratie is verrijking voor Nederland, ook economisch', luidt het. Waarop een aantal Limburgse CDA'ers al gedreigd hebben met een afscheuring, omdat ze daar niet van willen weten. Een dreiging die overigens door weinigen ernstig wordt genomen, maar ze geeft wel aan dat de partij erg verdeeld blijft.

'Ik zie ook niet goed in hoe ze die nieuwe lijn kunnen omarmen en tegelijk in de regering blijven', zegt De Hond. Hij ziet de toekomst van het CDA in elk geval somber in en hij heeft daar demografische argumenten voor. 'De partij heeft een verouderd kiespubliek. Bij de 65-plussers kan ze rekenen op 30 procent van de kiezers, daaronder stemt nauwelijks 12 procent CDA. Tussen twee verkiezingen overlijden een half miljoen Nederlanders. Daarvan zijn er 150.000 traditionele CDA-kiezers. Laat ons ervan uitgaan dat ze er ook 50.000 bijwinnen, dan betekent dat ze elke vier jaar bijna twee zetels verliezen. De voorbije twintig jaar hebben ze alleen kunnen maskeren doordat er tweemaal een leider opstond die bijzonder populair werd. Eerst was er Ruud Lubbers en daarna Jan-Peter Balkenende.'

Hans Goslinga, politiek columnist bij Trouw, nuanceert: 'Ook in de jaren negentig was de partij op een vergelijkbaar dieptepunt beland. Ze is daar dankzij Balkenende, in wie aanvankelijk niemand geloofde, uitgeraakt. Ook deze crisis zal de partij wel te boven komen. Maar het klopt dat ze het steeds moeilijker zal krijgen om de rol van de grote middenpartij te spelen die nu eens over links, dan weer over rechts kan regeren. Daarvoor wordt ze stilaan echt te klein. We leven bovendien in tijden waar de partijen op de flanken het makkelijker hebben.'


Geen politiek leider

Een aansprekende leider zou de CDA al een eind op weg helpen, maar net dat is het grote CDA-probleem: de partij heeft geen politiek leider. Trum zegt het zo: 'Als we onze problemen willen oplossen, laat ons dan beginnen met letterlijk een nieuw gezicht te zoeken.'

De sterkste man op dit moment is Maxime Verhagen, vicepremier in de regering-Rutte, maar die polariseert omdat hij de regeringsdeelname heeft doorgeduwd. Twee namen worden telkens opnieuw genoemd als de beste keuze: Jan Kees de Jager en Camiel Eurlings. Maar probleem is dat beiden telkens opnieuw zeggen dat ze het absoluut niet willen doen. Eurlings, in de laatste regering-Balkenende populair geworden als minister van Verkeer, is zelfs uit de politiek gestapt. Hij verdient op dit moment veel geld bij KLM. De Jager is in no time populair geworden als minister van Financiën. Dat heeft hij onder meer te danken aan het feit dat hij geregeld de Grieken de mantel uitveegt.

Maar omdat de twee dus niet willen, wordt druk gespeculeerd over wie het dan wel kan worden. Henk Bleker - de man die de Hedwigepolder niet onder water wil zetten - heeft deze week laten weten dat hij het desnoods wil doen. Maar Bleker wordt steeds minder au sérieux genomen. In de zaak-Mauro heeft hij zich hopeloos belachelijk gemaakt door op de televisie Mauro een briefje toe te schuiven waarin hij hem uitnodigde voor een voetbalmatch voor hij naar Angola zou uitgewezen worden. En ook zijn natuurbeleid ligt onder vuur.

Een man die meer kans maakt, is Sybrand van Haersma Buma, de fractieleider in de Tweede Kamer. Alleen heeft hij niet alleen zijn naam niet mee, ook zijn uitstraling is eerder saai. Jean-Marie Dedecker zou hem vergelijken met een 'lavabo'. 'Maar hij doet het best goed', vindt Trum. 'Hij is betrouwbaar en dat is belangrijk.' Van Haersma Buma laat een opening: 'Nooit de deur dicht gooien. Dat vind ik een houding die iedere CDA'er moet hebben.'


Tussenformatie

Maar die regering blijft natuurlijk een blok aan het been. Hoe groot is de kans dat de partij er toch vroegtijdig uitstapt? 'Het moet niet van vandaag op morgen gebeuren, maar we moeten er wel uit', zegt Trum.

Volgens De Hond en Goslinga worden de komende maanden cruciaal. 'Er moet immers 7 miljard extra bezuinigd worden. Dat heeft het kabinet deze week bekendgemaakt. Waar gaat dat geld gevonden worden? Gaat er nog meer gehakt worden in bijvoorbeeld ontwikkelingshulp? Het zal de spanningen tussen CDA en PVV nog doen toenemen. Ook qua Europees beleid staan de twee recht tegenover elkaar. In feite wordt het een soort van tussenformatie. En dat is het ideale moment voor het CDA om eruit te stappen, als het dat tenminste echt wil.'


DS, 21-01-2012 (Dominique Minten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB