In deze Leuvense expo ontdek je hoe Jezus eruitzag doorheen de tijd


Religieus erfgoed fris en fruitig voorstellen is niet iedereen gegeven. Bij Parcum, in de Leuvense Abdij van Park, slagen ze er alweer uitstekend in.


De mooi uitgebalanceerde tentoonstelling In beeld geboren (nog tot 22/10) gaat op zoek naar de wortels van de christelijke beeldtraditie. Waar komt die vandaan en waarom is ze zo anders dan die van de islam en het jodendom? De expo vertrekt vanuit de actualiteit en plaatst haar verhaal in de geschiedenis. Onderweg toont ze fijntjes aan hoe fris en kleurrijk oud religieus erfgoed kan zijn.

De tentoonstelling opent treffend met een bosje protestborden. Daarop: recente krantenkoppen die aantonen hoe actueel het religieuze beelddebat is. Denk aan de aanslag op Charlie Hebdo, leerkrachten die vermoord of ontslagen werden nadat ze omstreden cartoons aan hun klas toonden. Denk ook aan popster Demi Lovato, van wie een poster uit het Britse straatbeeld werd gebannen: ze poseerde op een kruis, wat beledigend zou zijn voor christenen.

Vanuit die actuele reflex duikt de expo bijna 2.000 jaar terug in de tijd, naar de kiem van de christelijke beeldcultuur in de 2de en 3de eeuw. Het christendom is op dat moment een ondergrondse sekte. Aanhangers zoeken veiligheid in catacomben, waar ze hun doden begraven, erediensten houden en waar de eerste muurschilderingen en versieringen verschijnen. Ook met die beelden moeten ze voorzichtig zijn. Daarom gebruiken de eerste christenen vooral symbolen, zoals de bekende vis (ichthus in het Grieks, te lezen als letterwoord dat verwijst naar Christus) of het XP-monogram (afkorting van Christus). Je ziet het in de expo goed op een reeks aardewerken olielampjes uit die tijd.


Romeinse god

Met het succes van de godsdienst groeit de beeldcultuur én het debat errond. Tijdens de Byzantijnse beeldenstrijd in de 8ste en 9de eeuw staan beeldenvereerders of iconodulen lijnrecht tegenover beeldenvernietigers of iconoclasten. Mogen we het goddelijke afbeelden? Waarom wel, waarom niet? En als we het doen, hoe dan? In de eeuwen daarop wordt duidelijk welke partij het gehaald heeft. De christelijke beeldcultuur bereikt met de religie een hoogtepunt. Het debat luwt, tot het uiteraard weer volop losbarst tijdens de reformatie en contrareformatie in de 16de eeuw, die buiten het bestek van deze expo vallen.

Ook bij het hardnekkige beeld van de witte Christus met lang haar en baard staat de expo stil. Intussen weten we uit onderzoek dat het fout is. Hoe ontstond het dan? In de Bijbel staat niets over Christus’ uiterlijk. In de vroegste dagen van het christendom ging hij de concurrentie aan met de Romeinse goden, en leek hij vooral op een van hen: baardloos en met korte krullen. Een handvol legendes bracht de kunsten stap voor stap bij de slanke baardman met de zachte ogen.


Lijkwade van Turijn

In beeld geboren vertelt dat rijk gestoffeerde verhaal met heldere zaalteksten en een aan te bevelen audiotour (of gids). In videofragmenten geven experts nog eens extra duiding vanuit drie perspectieven: waar zit het verschil in beeldopvatting tussen het christendom, jodendom en de islam? De tentoonstelling vraagt zo om wederzijds begrip.

Al die verhalen ondersteunen de fraaie selectie oude werken die de kern vormt van het geheel. Je ziet een uitzonderlijk vroege afbeelding van de gekruisigde Jezus op het Kruisje van Badilon (6de-8ste eeuw). Uit de Lierse Sint-Gommaruskerk ontleende Parcum de oudste bekende kopie van de door brand beschadigde lijkwade van Turijn, een Vlaams topstuk uit 1516. Er hangen prachtige iconen en schilderijen met schitterende kleuren. Je ziet een werkje uit het atelier van Bouts, maar evengoed kleiner erfgoed. Een essentieel stuk dat onmogelijk in bruikleen te krijgen is, zoals de indrukwekkende zesde-eeuwse Christus Pantocrator-icoon uit Sinaï, Egypte, is toch aanwezig dankzij een mooi vormgegeven reproductie. Het uitgekiende evenwicht tussen al die elementen levert een overtuigende en aangenaam leerrijke tentoonstelling op.


DS, 10-05-2022 (Ines Minten)