Als Poetin Smartschool zag, hij zou zeggen: “Dat is mijn tool, wij gebruiken dat al jaren”


Smartschool gaat met de gegevens van onze kinderen aan de haal en niemand doet er wat aan, schrijft Joeri Casteleyn.


Iedereen die een kind in de lagere school of hoger heeft, herinnert zich het moment dat Smartschool zijn pad kruiste: vanaf dan is je leven nooit meer hetzelfde. Resultaten van je kinderen komen ongevraagd binnen terwijl je met je gezin aan het eten bent. Een berichtje met 9 op 10 is leuk, maar bij 2 op 10 kan het gebeuren dat er snel lege eetplaatsen aan tafel zijn.

En dan de angst bij kinderen die naar huis gaan: zouden mijn punten al online staan? Het hangt voortdurend als een zwaard van Damocles boven hun hoofd. De regelmaat van een wekelijks rapport is vervangen door een spervuur aan punten dat elk moment op het gezin losgelaten kan worden.

En dan zijn er nog alle andere toeters en bellen van Smartschool die kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens onlangs de uitspraak ontlokten: “Zoals wij kinderen monitoren via Smartschool, geen enkele volwassene zou dat verdragen.” (DS 9 september)


Helemaal knock-out

Voor Smartschool ging dat nog niet ver genoeg. Maandag maakte het via de krant bekend dat Smartschool artificiële intelligentie zal loslaten op de gegevens van de kinderen en op die manier leerproblemen en leerachterstand zal opsporen.

Als je op dat moment nog niet tegen de grond lag (“Heb ik ooit ergens toestemming gegeven aan Smartschool om dat te doen? Heb ik een zoveelste mededeling in de tool gemist?”), was er nog dat ene zinnetje om je helemaal knock-out te slaan: “Het is aan de scholen om te bepalen wie dat signaal zal ontvangen. De leerlingen zelf en hun ouders zullen alvast niet automatisch worden geïnformeerd.”

Zo moet het dus gevoeld hebben, wakker worden in de voormalige DDR. Of rondlopen in 1984 van George Orwell. Iemand gaat aan de slag met de privédata van je kinderen, laat daar wat algoritmes op los op waar nooit een debat over werd gevoerd, en vervolgens geeft men je kind een label. En dat label krijgen jij en je kind niet noodzakelijk te zien, dat gaat naar ‘iemand’ van de school.

Als Poetin dat zou lezen, dan zou hij denken: “Maar dat is mijn tool. Wij gebruiken die al jaren.” En dat is dus wat Smartschool wil uitrollen over heel Vlaanderen.

Niet alleen is dat een complete aanfluiting van elk recht op privacy, het toont ook aan hoe gevaarlijk het is om dit soort tools – en de opvoeding van onze kinderen – in handen te geven van dergelijke whizzkids. Voor hen zijn er data, data en data. En algoritmes om erop los te laten. En daar zal de wereld zoveel beter van worden. En de mens in dit verhaal? Die is een producent en ontvanger van data. Niet meer dan dat.

Welk beeld wordt hier trouwens geschetst van de leraar? Iemand die niet competent is om zijn leerlingen in te schatten. Die compleet blind vaart terwijl hij zijn leerlingen met de beste zorgen probeert te omringen.

Want wat zegt Smartschool: “Het algoritme kijkt naar drie parameters. De gebruiksactiviteit van een leerling op Smartschool is daar één van: hoe vaak die zich aanmeldt. De andere bronnen zijn de schoolresultaten en de afwezigheden.”


Rechtsomkeert maken

Ik ben geen leraar, maar als ik er een was, dan zou ik denken: “Hoe dom denk jij dat wij zijn? Denk je dat wij dat niet weten? Dat wij als leraars niet overleggen met elkaar? Dat we niet spreken met de ouders om de achterliggende situatie in te schatten? Altijd maar data. Waar is de mens in dit verhaal?”

Misschien is het dan ook hoog tijd om rechtsomkeert te maken. Om ons los te maken van Smartschool en aan de Vlaamse minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) te vragen om een eigen tool te laten aanmaken door haar ambtenaren. Zodat de gegevens van onze kinderen in de toekomst veilig zijn onder de vleugels van de overheid. Zodat als er algoritmes gebruikt worden, die in de maatschappij besproken worden en er een debat gevoerd wordt met het onderwijsveld, de ouders en de leerlingen, in de media, in het Vlaams Parlement, in de bevoegde commissie Onderwijs.

Maar niet zoals nu gebeurd lijkt te zijn: een privébedrijf dat in het geheim aan de slag gaat met de gegevens van onze kinderen, elke vorm van inspraak achterwege laat en dat vervolgens op een regenachtige maandag aankondigt in de media.

Beste Smartschool, je bent gebuisd. Dit bericht zal niet aan jou of je ouders bezorgd worden, maar aan de minister van Onderwijs. Nog veel succes in je toekomstige carrière. Maar het zal er eentje zijn zonder ons.

Joeri Casteleyn, pers- en communicatieadviseur.


DS, 22-10-2024