Stiekem besparen is onrechtvaardig


Elk jaar groeit het budget voor de ziekteverzekering 4,5procent, dat wordt aanvaard en heet de groeinorm. Maar we kunnen dat niet blijven betalen, zegt MARK ELCHARDUS, dus moeten we ergens besparen.


Alle partijen, behalve de PS, geloven dat zij het budget van de ziekteverzekering kunnen inperken door de groeinorm te verlagen. Momenteel bedraagt die norm 4,5 procent: men rekent op een jaarlijkse, reële toename (buiten inflatie) van 4,5 procent van het budget van de ziekteverzekering. Dat overtreft onze economische groei, met het gevolg dat een stijgende proportie van het geld dat we jaarlijks met z'n allen verdienen, naar de ziekteverzekering gaat. Dat is in de eerste plaats het gevolg van onze stijgende welvaart. Wij willen beter verzorgd worden en langer leven, en onze wetenschappers zijn knap genoeg om dat mogelijk te maken met betere, maar doorgaans ook duurdere medicamenten, behandelingen en technologieën.

Er komen bijvoorbeeld echt innoverende kankergeneesmiddelen op de markt, maar met prijskaartjes van 30.000 à 60.000 euro per behandeling. De meeste patiënten verdienen dat niet op een jaar. Zij doen dan beroep op onze solidariteit via de verplichte ziekteverzekering. Ook de vergrijzing duwt de kosten omhoog. De gezondheidsuitgaven van een 70-jarige liggen 3,5 keer hoger dan die van een 35-jarige. Kortom, naarmate we langer leven en beter verzorgd worden, gaat meer geld naar de ziekteverzekering. Eén miljard euro in 1970, iets meer dan 22 miljard vorig jaar. Over de laatste dertig jaar komt dat neer op een groei (buiten inflatie) van 4,5 procent, niet toevallig de huidige groeinorm.

Wie die groei wil afremmen (en dat moeten we doen) dient een bijzonder hardnekkige en duurzame trend om te buigen. De toename van de kosten van medische zorg is, uiteraard, geen typisch Belgisch verschijnsel. Tussen 1990 en 2003 stegen de gezondheidsuitgaven in alle Oeso-landen (pakweg, de rijke landen van de wereld) reëel met 5,2 procent. Meer dan bij ons dus. We moeten niet al te bescheiden zijn, maar waarom denken zoveel van onze partijen dat zij plots zullen slagen waar nagenoeg iedereen faalt? Blijkbaar hopen zij daarenboven te slagen door het louter prevelen van groeinormen, '3,5… 2,8… 2,3 percent…', alsof dat mantra magische krachten inhoudt en het formuleren van specifieke beleidsmaatregelen overbodig maakt.

Er zijn, grofweg, vier verschillende manieren om de groei van de kost van de ziekteverzekering af te remmen. Men kan, ten eerste, het pakket medicamenten en behandelingen die worden terugbetaald inkrimpen; ten tweede, de patiënt wat meer uit eigen zak laten betalen; ten derde, de efficiëntie van de medische zorg vergroten; ten vierde, er voor zorgen dat mensen gezonder leven. Dat laatste is uitermate belangrijk, maar werkt niet op korte termijn. Ik laat het hier buiten beschouwing.

Een kleiner pakket: enkel wat echt nodig is, het overbodige gesnoeid. Dat klinkt mooi, maar is aartsmoeilijk, want uiteindelijk moet men dan dingen zeggen als, ‘sorry mevrouw, een nieuwe heup, dat kan tot 78, maar u bent 79, pech hé'. Of ‘sorry mensen, jullie peuter heeft zo'n zeldzame ziekte, de behandeling is zo verschrikkelijk duur, dat zit ten gevolge van onze economische kosten-batenanalyse niet in het terugbetaalde pakket'. Partijen zeggen dergelijke dingen niet graag, zeker niet tijdens een kiescampagne. Daarom wordt deze weg zelden in klaarlichte dag bewandeld. Stiekem wordt hij wel gevolgd, onder meer door het langer uitstellen van de opname van medische vernieuwingen in het terugbetaalde pakket. Een lagere groeinorm vergroot de kans dat dit laatste gebeurt. De meer bescheiden inkomens delen dan niet meer in de medische vooruitgang. Wie wil dat, wie gaat daarvoor stemmen?

Men kan, ten tweede, de patiënt meer uit eigen zak laten betalen. Dat is in België gebeurd tussen 1995 en 2003, niet ten gevolge van een democratisch genomen beslissing, maar stiekem, via ‘sluipende privatisering'. In 1995 betaalde de Belgische patiënt 21,5 van de uitgaven uit eigen zak, in 2003 was dat al 28,3 procent. Dat betekent concreet dat mensen met bescheiden inkomens het moeilijker krijgen, in een aantal gevallen het noodzakelijke doktersbezoek afstellen, de dure medicijnen niet kopen, de tanden onvoldoende laten verzorgen. Niet minder dan 29 procent van de Belgische gezinnen vindt de uitgaven voor gezondheid nu al moeilijk tot zeer moeilijk te dragen. In dat verband valt overigens uitstekend nieuws te melden. Tussen 2003 en 2007 is het aandeel dat de patiënt uit eigen zak moet betalen, weer gedaald tot 25 procent. Tijdens die periode werd, via onder meer de optimalisatie van de maximumfactuur van Frank Vandenbroucke (SP.A), het beperken van supplementen in de ziekenhuizen en het verbeteren van de terugbetaling van implantaten, de toegang tot degelijke medische zorg beter, gelijker en sociaal rechtvaardiger. Het verlagen van de groeinorm houdt het risico op een terugkeer van de sluipende privatisering in, met groeiende ongelijkheid als gevolg. Wie wil dat, wie stemt daarvoor?


Stervende peuter

De derde weg, meer doelmatigheid en grotere efficiëntie, is om ethische redenen (we laten de peuter niet sterven omdat de ouders maar een gemiddeld inkomen hebben) en sociale redenen (we laten ongelijkheid niet toenemen) de meest aangewezen. De Oeso tikt ons trouwens op de vingers voor een kwistig overaanbod aan medisch personeel en medische technologie. Neem de erkende centra voor robotchirurgie. Nederland heeft er daar 2 van, wij 18, waarvan 6 in Oost-Vlaanderen alleen. De informatie die er is over de prijs en de kwaliteit van de zorg dient op een meer systematische wijze en ten dienste van de patiënt en de efficiëntie van de zorg te worden aangewend. Er is geen valabele reden voor grote verschillen in de kostprijs van dezelfde prestaties tussen verschillende instellingen. De prijszetting van geneesmiddelen en prestaties is onvoldoende transparant. Er wordt te veel voorgeschreven. Rusthuispatiënten slikken gemiddeld 8 verschillende geneesmiddelen per dag. Er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van het goedkoopste van de geschikte geneesmiddelen. Op al die vlakken valt immense vooruitgang te boeken, maar is het beleid onvoldoende doortastend geweest, heeft het overlegmodel onbevredigd gewerkt, moeten alle actoren een tandje bijsteken.

Waarom niet ophouden met het prevelen van groeinormen; daarentegen specifieke doelen stellen voor de verschillende actoren en sectoren van zorg. En daadwerkelijk ingrijpen, snoeien in de budgetten, als die doelen niet worden gehaald.

MARK ELCHARDUS, Socioloog VUB


Blog DS, 29-05-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB