Extremisten Irak nemen gevechtspauze in acht


Er komt de laatste tijd veel goed nieuws uit Irak: minder doden, politieke vooruitgang. Echte winst of zijn extremisten tijdelijk ondergedoken?


De Republikeinse presidentskandidaat McCain vindt dat het zó goed gaat in Irak, dat hij de militaire campagne daar weer tot het centrale thema van de Amerikaanse verkiezingscampagne probeert te maken. Zelden kwam er de afgelopen jaren dan ook zo veel positief nieuws uit Irak als de afgelopen weken.

Naast lagere dodentallen, boekte Irak ook politieke vooruitgang door de macht van de centrale overheid te herstellen in een aantal grote Iraakse steden. Na ingrijpen van het leger, moesten militante groepen in Basra, Sadr City (in Bagdad) en Mosoel het veld ruimen.

In maart begon de regering van (de sjiitische) premier Maliki met een offensief in de zuidelijke miljoenenstad Basra, al jaren geteisterd door fundamentalistische sjiitische milities. Na enkele weken vechten wist het Iraakse leger zijn macht in de stad te herstellen. Een maand later was de sjiitische sloppenwijk Sadr City aan de beurt, net als Basra een bolwerk van de jonge sjiitische geestelijke Moktada al-Sadr.

Dat was nog niet alles. Na de succesvolle campagnes in de twee sjiitische steden trok het Iraakse leger naar de noordelijke (soennitische) stad Mosoel, dat een uitvalsbasis van Al-Kaida zou zijn. De stad werd bijna zonder bloedvergieten ingenomen. CIA-directeur Michael Hayden zei vorige week zelfs dat Al-Kaida in Irak bijna verslagen is.

Al deze recente ontwikkelingen brachten ontegenzeggelijk vooruitgang voor de bevolking en hebben de positie van premier Maliki versterkt. Maar het is nog wat vroeg om de overwinning in Irak uit te roepen, denkt Joost Hiltermann. De Irak-specialist voor denktank International Crisis Group vraagt zich af wat Maliki nu eigenlijk écht gewonnen heeft.

In Basra en Sadr City slaagde het leger er niet in om op militaire kracht te winnen. In beide steden was de Mahdi-militie van Al-Sadr de machtigste tegenstander, en in beide gevallen ging er een akkoord met diezelfde Al-Sadr vooraf aan de machtsovername door de overheidstroepen. Beide keren gaf Al Sadr zijn volgelingen opdracht de wapens neer te legen, waardoor het Iraakse leger vrij baan kreeg.

Of Al-Sadr dat uit kracht of zwakte deed, kan Hiltermann niet met zekerheid zeggen. Duidelijk is in ieder geval dat de jonge geestelijke in het najaar met zijn partij wil meedoen aan de regionale verkiezingen, waar hij naar verwachting een grote overwinning zal boeken. Al-Sadr is erg populair in sjiitische achterstandswijken. „De sadristen houden zich gedeisd omdat ze weten dat ze militair niet kunnen winnen zolang de Amerikanen er zijn”, denkt Hiltermann. „Maar als die straks weg zijn, dan zijn ze de sterkste groep in Irak. Een burgeroorlog tussen sjiieten dreigt daarom nog steeds.”

Pluspunt van de acties in Basra en Sadr City is dat Maliki er vertrouwen mee wist te winnen in soennitische hoek. Vorig jaar stapten ministers van het grootste soennitische blok nog uit zijn regering, omdat ze vonden dat Maliki te weinig deed aan de terreur van sjiitische milities.

Dat de premier in Basra en Sadr City eindelijk optrad tegen terreur uit sjiitische hoek, werd door soennieten geprezen. Dat Maliki vervolgens naar het soennitische Mosoel optrok, werd uit deze hoek gesteund. Er is zelfs sprake van dat de soennitische ministers binnenkort weer deel uit gaan maken van de regering– politieke winst.

De ’bevrijding’ van Mosoel mag dan geslaagd zijn, één pijnlijk punt blijft: waar was Al-Kaida toch plots gebleven? Hiltermann vreest dat het terreurnetwerk, net als Al-Sadr, een wegduikstrategie hanteert. De Iraakse krant Azzaman meldde al dat Al-Kaida-achtige groepen zich op het platteland hebben teruggetrokken.

Verslagen zijn de soennitische extremisten niet, vreest Hiltermann. Dat werd dit weekeinde nog eens onderstreept. Terwijl John McCain trots meldde dat de rust was weergekeerd in Basra, Sadr City en Mosoel, werden in de laatste stad dertig mensen gedood bij zelfmoordaanslagen.


Rust en vrede blijven in Irak relatieve begrippen

Uit de cijfers blijkt dat er de afgelopen maanden aanzienlijk minder mensen omkomen in Irak dan de afgelopen jaren. Zo vielen er in het land nooit zo weinig Amerikaanse doden door vijandelijk vuur als in de afgelopen maand. In mei kwamen negentien militairen om, een laagterecord sinds de invasie in 2003.

En niet alleen de Amerikanen profiteren van de relatieve rust. Uit een rapport van maart dit jaar aan het Amerikaanse Congres bleek dat ook het dodelijke geweld tússen verschillende Iraakse bevolkingsgroepen met 90 procent is gedaald sinds midden vorig jaar.

Aan die dalende cijfers liggen een paar oorzaken ten grondslag. De Amerikanen stuurden vorig voorjaar tienduizenden extra militairen naar Irak om de rust te bewaren. Met enig succes, zo lijkt het. Tegelijkertijd werd het vechten meer overgelaten aan het Iraakse leger, af en toe bijgestaan vanuit de lucht.

Daarnaast begonnen de VS soennitische stammen te bewapenen, om zo de steun voor Al-Kaida te ondermijnen. Dat beleid lijkt redelijk te werken, maar draagt het gevaar in zich dat de soennieten zich op enig moment tegen de Amerikanen of de sjiieten zullen keren.

Dat rust in Irak een relatief begrip is, bleek overigens gisteren weer. Bij een bomaanslag in Bagdad vielen zeker zestien doden.


Trouw, 05-06-2008 (Iris Ludeker)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB