Nooit eerder was in zoveel landen tegelijk medische noodhulp nodig. Epidemieën grijpen om zich heen in conflictgebieden, maar ook in veilige landen. Van 260 miljoen kinderen is de gezondheid bedreigd. 'We hebben het gezien bij de ebola-uitbraak: een virus stopt niet bij de landsgrens.'

De volksgezondheid in grote delen van de wereld verslechtert dramatisch. Recente uitbraken van mazelen, cholera en polio in landen als Syrië, Irak, Nigeria en Congo vormen het bewijs dat de gezondheidssystemen in conflictregio's falen. Kinderen worden niet meer gevaccineerd en de hygiënische omstandigheden verslechteren, waardoor epidemieën makkelijker om zich heen kunnen grijpen.

Unicef zegt niet eerder in zo veel gebieden op de wereld actief te zijn geweest met noodhulp. De VN-organisatie verstrekt momenteel in veertig landen noodhulp, waardoor minder middelen overblijven voor reguliere gezondheidsprogramma's in veilige landen. Ook Artsen Zonder Grenzen noemt de wereldgezondheidssituatie "alarmerend".

In de vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten blijkt bij controles nog maar 20 procent van de Syrische kinderen onder de 5 jaar tegen mazelen te zijn ingeënt, terwijl een dekkingsgraad van 95 procent nodig is. "Mazelen is een goede indicator voor het functioneren van gezondheidssystemen", zegt Martin Grobusch, hoogleraar tropische geneeskunde en reizigersgeneeskunde in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. "Omdat het zo besmettelijk is, is het vaak de eerste infectieziekte die de kop opsteekt in oorlogsgebieden."

Congo worstelt sinds februari met de ergste mazelenepidemie in jaren. In de provincie Katanga zijn 30.000 mensen besmet en zijn al bijna 500 mensen bezweken. Ook in Sierra Leone en Liberia is de ziekte weer uitgebroken. De geplande vaccinaties zijn vorig jaar afgeblazen tijdens de ebola-epidemie in West-Afrika, nu is de zorginfrastructuur nog verder verslechterd. Veel zorgverleners zijn overleden, alle aandacht ging naar ebola-slachtoffers in plaats van reguliere zorg, en burgers mijden nog steeds klinieken uit vrees voor besmetting.

Nadat het aantal mazelendoden dankzij grootscheepse vaccinatieprogramma's was teruggelopen van 2,6 miljoen per jaar in 1980 tot 122.000 in

2012, klimt het de laatste jaren weer steil omhoog.

"Je ziet steeds hetzelfde gebeuren in conflictgebieden", zegt Pauline Neefjes van Unicef. "Bestaande systemen, al zijn ze nog zo rudimentair, brokkelen af als een bevolking op drift raakt. Je kunt mensen niet meer bereiken en er ontstaat een tekort aan zorgverleners." In een land als Congo spelen ook nog andere factoren een rol, zoals de slechte bereikbaarheid, vertelt Annick Lenglet van AZG. "In de regentijd zijn wegen naar afgelegen dorpen onbegaanbaar. Daarnaast hebben de autoriteiten moeite om het vaccin, dat gekoeld moet worden vervoerd, goed te bewaren." Kinderen worden dan misschien wel ingeënt, maar soms met een uitgewerkt vaccin.

De hulporganisaties wijzen erop dat ook andere ziekten terugkeren, zoals cholera en polio. "In Syrië duikt polio weer op terwijl het daar eerder was uitgeroeid. Dat land had zijn gezondheidszorg prima op orde voor de burgeroorlog uitbrak", zegt Neefjes van Unicef. In het noorden van Nigeria, waar de terreurorganisatie Boko Haram actief is, zijn weer uitbraken van cholera. Eerder dit jaar werden kampen met Burundese vluchtelingen in Tanzania erdoor getroffen, en onlangs gebeurde hetzelfde in Irak. Daar zou de ziekte zich verspreid kunnen hebben doordat de riolering in delen van het land is vernield door het oorlogsgeweld.

"Maar het zijn niet alleen epidemieën waar wij ons zorgen over maken", zegt Lenglet (AZG). "Ook de toegang tot basale gezondheidszorg hapert. Simpele chirurgische ingrepen worden niet meer uitgevoerd, een griepje wordt een longontsteking en moeders sterven onnodig aan complicaties bij de zwangerschap." In Jemen kwamen afgelopen week nog 131 mensen om nadat een bruiloft was gebombardeerd. Omdat het nabijgelegen ziekenhuis door de chaos in het land de deuren had moeten sluiten, moesten de gasten naar een ziekenhuis veel verder weg, waardoor voor velen alle hulp te laat kwam.

Het aantal crises in de wereld is nu zo hoog dat het voor de hulporganisaties steeds moeilijker wordt om prioriteiten te stellen, bevestigt Unicef. De uitbraak van ebola vorig jaar toont bovendien aan hoe zwak de gezondheidssystemen soms zijn in relatief veilige landen. "Maar we krijgen nauwelijks de kans om landen te helpen goede systemen op te bouwen omdat de acute nood overal in de wereld zo hoog is", zegt Neefjes.


Kortzichtig

Volgens Unicef woont momenteel één op de drie kinderen (260 miljoen) in een land waar het onrustig is. Het risico dat de vaccinatiegraad voor ziekten als mazelen, polio en difterie structureel terugloopt, is daarom aanzienlijk, vreest ook hoogleraar Grobusch. Volgens Wemos, een organisatie die zich inspant voor het recht op gezondheidszorg in arme landen, moeten rijke landen meer verantwoordelijkheid nemen voor het bestrijden van infectieziekten en tropische ziekten.

De bijdragen aan de Wereldgezondheidsorganisatie voor de bestrijding van infectieziekten zijn juist teruggeschroefd ten voordele van welvaartsziekten als obesitas. "Het is kortzichtig om als land alleen naar je eigen volksgezondheid te kijken", vindt directeur Anke Tijtsma. "We hebben er als hele wereld last van als bepaalde gezondheidssystemen falen. Kijk naar ebola. Een virus stopt niet bij de grens."

VOS,C., Epidemieën dreigen door conflicten: 260 miljoen kinderen in gevaar
, De Morgen, 9/10/2015, (http://www.demorgen.be/wetenschap/e...evaar-a2483653/)

Mening: Ik ben geschrokken van het enorme aantal kinderen dat in gevaar blijkt te zijn. De reden hiervoor is denk ik dat je daar niet zo vaak bij stil staat. In het nieuws gaat het wel over oorlogsslachtoffers in die onrustige gebieden en daar zijn heel vaak ook onschuldige kinderen bij, maar er wordt bijna nooit gesproken over de hygiëne in vluchtelingenkampen. We vergeten vaak dat er duizenden mensen in tentenkampen leven door een bepaalde oorlog of natuurramp en dat de hygiëne daar erbarmelijk is. Ik begrijp natuurlijk dat hulporganisaties het al heel druk hebben, maar dit is volgens mij toch ook iets dat aandacht moet krijgen. Tenslotte gaat het hier over onschuldige kinderen die nog een heel leven voor zich zouden moeten hebben.
De toestroom van vluchtelingen die besmet zijn met een virus is natuurlijk slecht nieuws, want zo gaat onze algemene gezondheid er ook op achteruit. Het lijkt me beter om nog meer gespecialiseerde teams naar de betrokken gebieden te sturen om daar die ziektes terug te dringen.