Bush liegt, maar waarom?



Waarom liegen president Bush en de mensen die hem omringen? Uit cynisme, uit idealisme? Seymour Hersh komt er niet goed uit - Hersh, de man die in het afgelopen voorjaar de misstanden in de Aboe Ghraib-gevangenis naar buiten bracht. Dát Bush en de zijnen liegen, toont hij in zijn jongste boek nogal overtuigend aan.

Een hoge Amerikaanse generaal vertelde een week geleden in een hoorzitting het Aboe Ghraib-schandaal dat zijn land mogelijk honderd 'spookgevangenen' in Irak heeft. Die gevangenen worden, tegen de verdragen in, niet aangemeld bij het Rode Kruis. Zodat die niet kan komen controleren of Amerika hen behoorlijk behandelt.

Die onthulling deed enkele senatoren in woede ontsteken, want eerder had het leger gemeld dat het er hooguit acht waren. Het nieuws haalde een enkel tv-journaal en stond de volgende dag in veel kranten, maar daar bleef het ook bij. Geen opschudding, geen vervolgverhalen en al zeker geen lastige vragen voor president Bush. Diens uitdager, Democratisch senator John Kerry, begon er ook niet over.

Is Aboe Ghraib oud nieuws, dat geen kiezer interesseert? Je zou het denken. De publiciteit in Amerika rond het boek 'Chain of Command' van Seymour Hersh, dat begin deze week zowel in het Engels als in het Nederlands verscheen, was erg beperkt. De onderzoeksjournalist Hersh, die in het weekblad The New Yorker het schandaal blootlegde en zijn bevindingen in dit boek uitwerkt, legde het af tegen de roddelkoningin Kitty Kelley. In haar eveneens in de afgelopen week verschenen biografie van de Bush-fa-milie draait het om de vraag of Bush ooit cocaïne snoof.

Het zal Hersh niet deren. Het is inmiddels 35 jaar geleden dat hij onthulde dat Amerikaanse soldaten een slachting hadden aangericht in het Vietnamese dorp My Lai. Het maakte hem in één klap beroemd en leverde hem de Pulitzerprijs op. Maar hij volgt nog altijd onverschrokken zijn neus, bijt zich vast in een belangrijk verhaal of dat nu actueel heet of niet, en vertrouwt op de kracht van het woord. Zijn stijl is energiek, maar streng: het recht hoort te overwinnen.

Het is dus niet zo verwonderlijk dat Hersch zijn boek begint met de misstanden in Aboe Ghraib, en met nieuws. Hersh betoogt dat al in het najaar van 2002 generaal John Gordon, lid van de nationale veiligheidsraad voor terreurbestrijding, overal in het Witte Huis waarschuwde dat de behandeling van gedetineerden uit Afghanistan in Guantánamo Bay op Cuba 'totaal niet strookte met het Amerikaanse waardenstelsel'. Als alles bekend zou worden, kon het uitlopen op 'schade voor de president'.

De mensen rond Bush en vicepresident Cheney woven alles weg. Maar Gordon hield vol en kreeg gedaan dat zijn baas, nationaal veiligheidsadviseur Condoleezza Rice, een grote vergadering van betrokkenen bijeenriep. Maar... daarin stond niet centraal hoe gevangenen behandeld moesten worden, maar hoe bereikt kon worden dat ze meer inlichtingen zouden loslaten. Minister van defensie Donald Rumsfeld beloofde alles in orde te brengen. Een fataal besluit, betoogt Hersh, maar het paste in een reeks. Rumsfeld, Bush en Cheney hadden al snel na 11 september afgesproken dat in de strijd tegen de terreur 'de oude regels niet meer golden'. Niet militaire macht, maar informatie was de sleutel tot succes in die strijd. ,,Het ondervragen van gevangenen en informatie loskrijgen, ook via marteling of intimidatie, had prioriteit.'' Juridische adviseurs van Bush en Rumsfeld kwamen al snel met eigen, ruime definities van martelen. Die ze overigens na protesten wat bijstelden.

Minder bekend is, betoogt Hersh, dat Bush en Rumsfeld ook snel een supergeheime operatie opzetten, die tot doel had 'mensen te laten verdwijnen'. Daartoe uitgeruste ploegjes soldaten van veiligheidsdiensten hebben de volledige vrijheid 'doelwitten van grote waarde te doden, gevangen te nemen en, als het mogelijk is, te ondervragen'. In Jemen liquideerde zo'n ploeg een terreurleider (hoewel sinds president Ford politieke moorden bij wet verboden zijn). Twee verdachte moslimleiders werden Zweden uit gelokt, naar Egypte gebracht en daar gemarteld.

Méér landen hebben volgens Hersh op verzoek van Amerika verdachten gemarteld tot de dood erop volgde. Mogelijk zijn ook die honderd 'spookgevangenen' naar andere locaties afgevoerd, waar 'de oude regels niet meer gelden'.

Deze geheime operaties vormen de link tussen Guantánamo Bay en Aboe Ghraib. Rumsfeld raakte zo gefrustreerd over al het ongrijpbare verzet binnen Irak dat hij de gevangenis van Aboe Ghraib 'uitbesteedde' aan zo'n speciale operatie. Het Pentagon ontkent. Hersh werkt veel met anonieme bronnen. Maar zijn betoog klinkt aannemelijk.

Hoewel Bush en Rumsfeld waarschijnlijk niet wisten wat er precies in Aboe Ghraib voorviel, is het misbruik volgens Hersh terug te voeren op het besluit van Bush 'terreur met terreur' te bestrijden en verwarring te zaaien over de grenzen van toelaatbaarheid bij martelen. Het gaat niet om 'zeven rotte appelen' uit de Nationale Garde van WestVirginia, die hun fantasieën besloten bot te vieren. De verantwoordelijkheid reikt volgens Hersh tot de hoogste top. De wortels van Aboe Ghraib liggen vlak na 11 september. 'Chain of command' bevat spitwerk naar allerlei blunders, in de oorlog in Afghanistan bijvoorbeeld, waar Amerika onder meer Al-Kaida-leiders liet ontsnappen uit een omsingelde stad: Amerika bood Pakistan een vrijgeleide aan voor Pakistaanse strijders die met de Taliban meevochten. De Pakistanen smokkelden meteen Al-Kaida-strijders de stad uit.

Hersh hekelt het vastgelopen proces tegen Zacarias Moussaoui, ooit 'de twintigste kaper van 11 september' genoemd. In plaats van met hem een akkoord te sluiten, opdat Moussaoui onschatbare informatie over Al-Kaida zou geven, eiste minister van justitie John Ashocroft de doodstraf en sloot de man in isolatie op. Intussen is wat Moussaoui's weet achterhaald en waardeloos. Vernietigend schrijft Hersh over de CIA, waar het moreel na 11 september peilloos diep zonk, en waar men zo graag weer bij het hoogste gezag in het gevlij wilde komen, dat directeur Tenet het Witte Huis over Irak álles vertelde wat het wilde horen. De kring rondom vice-president Cheney was zo geobsedeerd door Irak dat alle opzichtige verzinsels van de zelfbenoemde ballingenleider Ahmad Chalabi voor waar werden aangenomen. En het Witte Huis liet de Pakistaanse handel in nucleaire technologie onbestraft in ruil voor hulp in de strijd tegen Al-Kaida, in de grensstreek met Afghanistan. Hulp die niets opleverde.

Tot een afgeronde conclusie en een compleet beeld van de regeringBush na 11 september komt Hersh ondanks al zijn voorbeelden niet. Het lijkt erop dat Hersh er nog altijd niet uit is wat Bush en zijn kring precies beweegt. Logen ze Amerika uit cynisme voor? Of waren ze door idealisme zo verblind dat ze zich door anderen lieten bedriegen?

Hersh probeert de vraag in een nawoord te beantwoorden.

,,Maar 'liegen' impliceert dat je begrijpt wat wenselijk is, wat mogelijk is, en hoe je dat het best kunt bereiken. Een plausibeler verklaring is dat woorden voor deze president geen betekenis hebben nadat ze uitgesproken zijn, en dat hij daarom gelooft dat het simpele feit dat hij ze uitspreekt ze waar maken. Als dat inderdaad zo is, is het angstaanjagend.''

Trouw, Frank Kools, 18-09-2004

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB