Rijkste 1 procent stoot meer koolstof uit dan armste 66 procent


De ‘vervuilende elite’ plukt de planeet kaal, zegt Oxfam na een uitgebreid onderzoek naar klimaatongelijkheid.


De rijkste 1 procent van de mensheid is verantwoordelijk voor meer koolstofuitstoot dan de armste 66 procent, blijkt uit een rapport. De uitstoot heeft nefaste gevolgen voor kwetsbare gemeenschappen. De meest omvattende studie naar wereldwijde klimaatongelijkheid toont aan dat die elite, bestaande uit 77 miljoen individuen onder wie miljardairs, miljonairs en mensen met een salaris van meer dan 128.000 euro per jaar, verantwoordelijk is voor 16 procent van alle CO₂-uitstoot in 2019.


Wereld op weg naar 2,5 graden opwarming

De wereld is op weg naar een klimaat dat 2,5 tot 2,9 graden Celsius warmer is dan het pre-industriële niveau. Het doel om de opwarming te beperken tot 1,5 à 2 graden, komt verder buiten bereik te liggen. Dat staat in het laatste Emissions Gap Report van Unep, het milieuprogramma van de Verenigde Naties.

In het rapport wordt de kloof opgemeten tussen wat er nodig is voor de klimaatdoelen, overeengekomen tijdens de top in Parijs 2015, en wat er gedaan is en toegezegd wordt. Al is ‘kloof’ niet langer het goede woord. ‘We kunnen beter spreken over een canyon’, zei Antonio Guterres, secretaris-generaal van de VN. Voor het strenge Parijs-doel van 1,5 graad opwarming, moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 42 procent verlaagd worden. Voor het minder strenge doel van 2 graden is een vermindering met 28 procent nodig. In werkelijkheid zal de uitvoering van alle plannen die nu in de pijpleiding zitten, ertoe leiden dat er een toename van 3 procent plaatsvindt. Zonder maatregelen zou dat 16 procent zijn geweest. Dat betekent niet dat de uiteindelijke Parijs-doelstelling onhaalbaar is, vindt Unep.

The great carbon divide, zoals het rapport is genoemd, is het resultaat van zes maanden samenwerking tussen de krant The Guardian, Oxfam, het Klimaatinstituut van Stockholm en andere experts. Het onderzoekt de oorzaken en gevolgen van koolstofongelijkheid en de onevenredige impact van superrijken, de zogenoemde ‘vervuilerselite’. Deze maand staat klimaatrechtvaardigheid hoog op de agenda tijdens COP28, de VN-klimaattop in de Verenigde Arabische Emiraten.

Hoewel de rijkste 1 procent een klimaatgeïsoleerd leven leidt met airconditioning, toont het Oxfam-rapport aan dat hun uitstoot – 5,9 miljard ton CO₂ in 2019 – aan de basis ligt van grootschalig leed.

Met behulp van een formule voor ‘sterftecijfers’ – zoals die gehanteerd wordt door het Amerikaanse Environmental Protection Agency – die uitgaat van 226 extra sterfgevallen wereldwijd per miljoen ton koolstof, rekent het rapport voor dat de uitstoot van de 1 procent in de komende decennia zal leiden tot 1,3 miljoen doden door hitte.

Over de periode van 1990 tot 2019 is de totale uitstoot van de 1 procent te vergelijken met het wegvagen van de oogsten van vorig jaar van maïs uit de EU, tarwe uit de VS, rijst uit Bangladesh en sojabonen uit China.


Niet alleen welvaartskloof

Volgens het onderzoek worden onevenredig veel mensen getroffen die in armoede leven, net als gemarginaliseerde etnische gemeenschappen, migranten, vrouwen en meisjes, die buiten of in huizen wonen of werken in omstandigheden waarin ze kwetsbaar zijn bij extreme weersomstandigheden. Deze groepen hebben minder spaargeld, verzekeringen of sociale bescherming, waardoor ze zowel economisch als fysiek meer risico lopen bij overstroming, droogte, hittegolven en bosbranden. 91 procent van alle doden als gevolg van extreem weer leefde in ontwikkelingslanden, volgens de VN. Uit het rapport blijkt ook dat iemand uit de onderste 99 procent ongeveer 1.500 jaar nodig heeft om evenveel koolstof te produceren als de rijkste miljardairs in één jaar.

‘Al plunderend en vervuilend zijn de superrijken de planeet aan het vernietigen, en het zijn degenen die het zich het minst kunnen veroorloven, die de hoogste prijs betalen’, aldus Chiara Liguori, adviseur klimaatrechtvaardigheid bij Oxfam. De crises van klimaat en ongelijkheid ‘voeden elkaar’, zegt ze.

De welvaartskloof tussen landen verklaart de ongelijkheid slechts ten dele. Uit het rapport blijkt dat op basis van consumptie in 2019 – het recentste jaar waarvoor uitgebreide gegevens beschikbaar zijn – de hoge-inkomenslanden (voornamelijk in het noorden van de wereld) verantwoordelijk waren voor 40 procent van de wereldwijde CO₂-uitstoot, terwijl het aandeel van lage-inkomenslanden (voornamelijk in het zuiden van de wereld) met 0,4 procent te verwaarlozen was. Afrika, waar ongeveer een zesde van de wereldbevolking woont, was verantwoordelijk voor slechts 4 procent van de uitstoot.

Een minder besproken, maar sneller toenemend probleem is de ongelijkheid binnen landen. Nog altijd zijn miljardairs overwegend wit, mannelijk en gevestigd in de VS en Europa, al zijn leden van die invloedrijke klasse van superrijken steeds vaker te vinden in andere delen van de wereld. Miljonairs zijn nog meer verspreid.

Volgens het rapport is dat op meerdere niveaus slecht nieuws voor het klimaat. De extravagante koolstofvoetafdruk van de 0,1 procent – van superjachten, privéjets en landhuizen tot ruimtevluchten en doemscenariobunkers – ligt 77 keer hoger dan de bovengrens die de opwarming van de aarde kan beperken tot anderhalve graad Celsius.


Vervuilende aandelen

De bedrijfsaandelen van heel wat superrijken zijn uitermate vervuilend. Deze elite beschikt ook over een enorme en groeiende politieke macht dankzij het eigenaarschap over mediaorganisaties en sociale netwerken, het inhuren van reclame- en pr-bureaus en lobbyisten, en sociale contacten met hooggeplaatste politici, die vaak zelf tot de rijkste 1 procent behoren.In de VS, bijvoorbeeld, bezit naar verluidt een op de vier leden van het Congres aandelen in bedrijven uit de fossiele-brandstofsector, met een waarde tussen de 30 en 85 miljoen euro. Het helpt te verklaren waarom de wereldwijde uitstoot blijft stijgen en waarom regeringen in het noorden van de wereld in 2020 liefst 1,65 miljard euro subsidies uitdeelden aan de fossiele-brandstofindustrie, in tegenstelling tot hun internationale beloften om de koolstofuitstoot geleidelijk te verminderen.

Oxfam roept op tot fikse vermogensbelastingen voor de superrijken en extra winstbelastingen op fossiele-brandstofbedrijven om de zwaarst getroffenen te steunen, de ongelijkheid te temperen en een overgang naar hernieuwbare energie te financieren. Volgens Oxfam zou een belasting van 60 procent op de inkomens van de rijkste 1 procent jaarlijks bijna 6 miljard euro opleveren en de uitstoot met 695 miljoen ton kunnen doen afnemen, wat meer is dan de voetafdruk van het Verenigd Koninkrijk in 2019.

Amitabh Behar, tijdelijk uitvoerend directeur van Oxfam International: ‘De rijkdom niet belasten laat de rijksten toe om onze planeet te vernielen en de democratie in gevaar te brengen. Extreme rijkdom belasten vergroot onze kansen om zowel ongelijkheid als de klimaatcrisis aan te pakken. Er staan miljarden euro’s op het spel die kunnen geïnvesteerd worden in dynamische groene regeringen in de 21ste eeuw.’


Blog DS, 20-11-2023 (Jonathan Watts)

Bijgesloten Plaatje(s)