Laat nog niet varen alle hoop

Alain Badiou, Het ware leven. Of waarom Vertaald door Piet Joostens, Polis, 133 blz., 17,50 € (e-boek 11,99 €).


De oude Franse filosoof Alain Badiou richt zich in een boekje tot de jeugd van tegenwoordig – en komt daarmee weg.


Het essay Het ware leven. Of waarom de jeugd gecorrumpeerd moet worden is de neerslag van enkele lezingen die Alain Badiou in middelbare scholen gaf. Voor wie er niet bij was en voor oudere geïnteresseerden stelde Badiou zijn inzichten in 2016 te boek. Van de veelschrijver is ondertussen heel wat beschikbaar in het Nederlands, en ook dit werkje is nu vertaald, overigens voortreffelijk gedaan door Piet Joostens.

Badiou, ondertussen 82, is een waarheidsfilosoof die na die waanzinnige twintigste eeuw in de Franse filosofie, waar waarheid van geen tel meer was, zijn faam heeft gevestigd. Er heerst al een tijdje een hype rond deze postmarxist. Misschien is dat gewoon omdat hij nog altijd leeft en veel van zijn spraakmakende tijd- en vakgenoten fysiek en intellectueel al begraven liggen. Of het moet zijn dat de postmodernistische cyclus helemaal uitgewoed is, en de klok weer even Plato slaat.

Jeugd die gecorrumpeerd wordt of dreigt te worden, het is van alle tijden. Badiou verwijst naar hoe de Atheense machthebbers Socrates ervan beschuldigen de jeugd te corrumperen, een misdaad die wordt bestraft met de doodstraf. Want zetelende mandarijnen zijn natuurlijk nooit van plan hun plek aan de feestdis zomaar af te staan. De jeugd moet tot elke prijs beschermd worden, opgevoed in de heersende waarden en dus voorbereid op de status quo.


School’s out

Dat dit boekje nu verschijnt, terwijl klimaatspijbelaars door de straten trekken, is goede timing. Badiou heeft het indirect over die jongeren, zonder ze te kennen en zonder het over het klimaat te hebben. Dat hoeft niet, politieke agitatoren die nog niet zijn toegetreden tot het partijpolitieke bestel kent Frankrijk maar al te goed. Bovendien, heel dat onderwijs dient in Badiou’s systeemkritiek toch niet meer om kennis over te brengen, wel om ‘verdienstelijke lichamen eruit te pikken en te beschermen’.

De adolescentie is ‘het moment bij uitstek van de organische dressuur ten dienste van de vrijemarktconcurrentie’. Het is de tijd van de ‘initiatie van de markt’ en die reproduceert ongelijkheid. Verdwenen in deze tijd is de symbolische strijd die de jongere moet voeren om tot de wereld van de volwassenen toe te treden, deel te nemen aan een samenleving die veel meer is dan de markt. Voor jongens was de militaire dienst bij uitstek zo’n initiatie, een moment waarop het individu zich in de maatschappij inschrijft. Badiou betreurt dat de legerdienst niet meer bestaat. Daardoor dolen de jongens rond en kennen ze idealen noch barrières, en dan gaan ze maar joints roken of ’s nachts auto’s in brand steken. Daarom ook gaan steeds meer volwassen geachte mannen een ‘kinderachtig leven’ leiden, op zoek naar nieuw en duurder speelgoed.

Dochters hebben de seksuele bemiddeling van de man niet langer nodig om hun kindertijd af te leggen want ze spelen al van kindsbeen af dat ze vrouw zijn. ‘Terwijl de zoon niet weet wat hij is en niet in staat is te worden wat hij worden kan, wordt het jonge dametje met gemak datgene waarvan ze al weet dat ze het is.’


Regeneratie

Maar wanhoop niet, jongelui. Jullie hebben volgens Badiou een geweldig zitje op de tribune van een snel veranderende wereld. ‘Jullie zijn de tijdgenoten van een maatschappelijke crisis die de laatste resten van de traditie dooreenschudt en vernietigt.’

Jongeren moeten de moed en de vrijheid nemen om het ‘ware leven’ te vinden en dat ligt in de domeinen van de liefde, politiek, kunst en wetenschap. Daar kun je iets vinden wat je lichaam raakt. ‘La vraie vie’ (de uitdrukking is van dé dichter van het jongschap Arthur Rimbaud) staat bij Badiou in contrast met het valse leven, een leven dat in het teken staat van bevrediging van onmiddellijke driften.

Nee, je moet ontdekken ‘waartoe je in staat bent als het gaat om waar creatief en intens leven’, bezweert Badiou. Hij is gefascineerd door de figuur van Paulus, die lifechangend van zijn paard gebliksemd werd en daarna ging preken voor verandering. Als oude soixante-huitard kan hij niet anders dan steeds weer zijn hoop stellen in die regeneratie. Je kunt daar reactionair smalend over doen, zoals over meisjes die niet weten hoe de Wereldbank werkt, of je kunt uitkijken naar beterschap en de vermetelheid van verse scheppingen.

Dus ja, dit is een bij momenten belerend maar vaker appellerend betoog. Opa spreekt en opa spreekt zelfbewust en daarom moet iedereen zwijgen, zeker, maar hier is ook een belangeloze, zorgzame, slimme, frisse en vurige opa aan het woord van wie je gaandeweg echt gaat geloven dat hij het goed voorheeft met zijn kleinkinderen en dus met de toekomst van de wereld. Voor sommigen kan dat corruptie zijn, je kunt het evengoed opvoeding noemen.


DS, 01-03-2019 (Hans Cottyn)