Wetenschappen knelpunt voor de klas


BRUSSEL - Lang niet alle aardrijkskundeleraars hebben een diploma aardrijkskunde op zak. Hetzelfde geldt voor wetenschappen en wiskunde. Maar is dat ook een probleem? 'Een ramp voor de vorming van onze toekomstige wetenschappers', aldus de pessimisten.


Het is allemaal de schuld van de informatica. Toen in de jaren 80 de computer opdook, moest er ook een vak informatica komen. Maar wie zou het geven? Afgestudeerde informatici waren er nog niet, er was alleen een harde kern computerfanaten. Zij kenden die eerste computers beter dan wie ook, maar zaten vast aan hun diploma geschiedenis, talen of wat dan ook.

Om hen desondanks het vak informatica te laten geven, werd een elegante oplossing bedacht, die ineens voor alle vakken zou gelden. Er kwam een onderscheid tussen het 'vereiste' en het 'voldoende geacht' diploma. Als er op het moment van de aanwerving geen leraars beschikbaar zijn met het vereiste diploma, komen ook andere gediplomeerden in aanmerking. Het vereiste diploma voor het vak informatica is een master informatica. Maar als geen enkele kandidaat daaraan voldoet, dan komen ook wiskundigen en alle andere masters in aanmerking.

Twintig jaar later wordt niet langer alleen informatica met andere gediplomeerden bevolkt. Ook wiskunde, wetenschappen en aardrijkskunde moeten het doen met een pak leraars die niet het vereiste diploma hebben (zie grafiek). Dat is vooral in de hoogste jaren het geval, en bij de tijdelijken. Dat is het niet-vastbenoemde deel van het lerarenkorps, ongeveer een op de vier in het secundair onderwijs.

Dan gaat het nog niet eens om de interimarissen, die de vervangingen doen. Daar is het echt een ramp, zegt Daniël Goethals, die in het atheneum van Boom aardrijkskunde geeft en bestuurder is bij de Vereniging Leraren Aardrijkskunde. 'Wanneer een leraar aardrijkskunde ziek wordt, dan mag je het vergeten om een geograaf te vinden die hem kan vervangen. Maar ook voor de aanwervingen is het nu moeilijker dan vroeger. Nu het economisch beter gaat, kiezen meer geografen voor een baan bij een studiebureau of een ander bedrijf. Scholen moeten dan op zoek naar alternatieven. En als ze geen biologen of andere wetenschappers vinden, dan gaan ze nog verder. Zo heb ik zelfs al een psycholoog, een germanist en een kunsthistoricus aardrijkskunde zien geven. Maar vaak houden die het niet lang vol.'

Aardrijkskunde heeft net als biologie, chemie en fysica het probleem dat het een klein vak is. 'Je moet al in een grote school terechtkomen om een voltijdse opdracht te hebben met je ene vak', zegt Goethals. 'Ikzelf heb het geluk in onze school als enige het vak aardrijkskunde van de derde graad te geven. In kleinere scholen is dat vaak moeilijk, wat de job voor kandidaat-leraars minder aantrekkelijk maakt.'

Is het een probleem wanneer de leraar een ander diploma heeft? Goethals vindt het voor aardrijkskunde een probleem wanneer het iets wetenschappelijker wordt. 'De basisleerstof gaat meestal wel, maar veel verder mag het voor de meesten niet gaan, en dan haken ze af.'

Ook voor de andere vakken zijn de gevolgen minder onschuldig dan ze lijken. Voor fysica noemt de hoogleraar Tine Lenaerts (Universiteit Gent) het ronduit 'een ramp, zowel voor de vorming van de toekomstige wetenschappers als voor de wetenschappelijke geletterdheid van onze bevolking'.

Lenaerts geeft les in de lerarenopleiding fysica. Voor haar hebben de wetenschapsvakken een veel grotere verantwoordelijkheid dan het louter doorgeven van kennis. 'Er moet ook een wetenschappelijke traditie worden doorgegeven: de rationaliteit, het kritisch denken. Zeker voor de toprichtingen van het ASO is het belangrijk de leerlingen daarvoor warm te maken. Zij zijn de wetenschappers van morgen.'

En precies daar wringt het schoentje. 'De vraag of dat mogelijk is met een leraar die zelf niet honderd procent thuis is in de materie, onzekerder is en daardoor de neiging zal hebben slaafs het handboek te volgen. Hij zal zeker niet ingaan op vragen als: Wat heet wetenschap? Bestaat er een wetenschappelijke methode? Wat zijn de karakteristieke tests om de waarheid vast te stellen? Maar voor leerlingen is het net wel belangrijk daarop in te gaan. Die denkprocessen en methoden zijn de basis voor een wetenschappelijk enthousiasme.'


DS, 19-05-2008 (Pieter Lesaffer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB