Europa pleegt broodroof op Bulgaarse boeren


98.000 Bulgaarse melkveehouders dreigen het veld te moeten ruimen, vanwege strenge Europese regels. De boeren worstelen net zo hard met hun communistisch verleden als met de gevolgen van de toetreding tot de Europese Unie.


Hij valt een beetje uit de toon. De Bulgaarse melkveehouder Livbomir Ivanov (34) – bergschoenen, fleecetrui – bestuurt een hypermoderne jeep en dat in een land waar veel mensen, vooral op het platteland, nog in de bekende Oost-Europese Lada rijden.

Maar zo’n zeventig kilometer ten noorden van Sofia in de buurt van het plaatsje Tserovo, een bergachtige streek waar deze boer zijn bedrijfje heeft, blijkt de jeep onmisbaar. De melkveehouderij van Ivanov is alleen bereikbaar via een rotsachtige weg waar iedere Lada het binnen de kortste keren zou begeven.

Hoewel de weg slechts zeven kilometer lang is, duurt het drie kwartier om bij de boerderij te komen. Die ligt op zo’n 1500 meter hoogte en is omgeven door grasland. Huizen zijn in de verste verte niet te ontdekken, afgezien van een paar verwaarloosde en verlaten gebouwen die tijdens het communistisch bewind dienst deden als onderkomen van de mijnwerkers die werkten in de nabijgelegen mijn.

In 1996 begon de vader van Ivanov de melkveehouderij. Inmiddels heeft Ivanov het stokje overgenomen. De melkveehouder is redelijk succesvol. Hij heeft dertig koeien die zo’n 195 liter melk per dag produceren. Daarnaast heeft hij nog enkele schapen, waarvan hij de melk gebruikt om schapenkaas te maken voor de lokale markt. Hij en zijn acht man personeel, een enorm aantal op zo weinig koeien, kunnen redelijk goed leven van de opbrengsten van de melk, vertelt de boer in de keuken van de boerderij, waar water voor koffie wordt gekookt op een ouderwetse houtkachel.

Maar Ivanov is nog niet tevreden. Hij wil melk produceren van betere kwaliteit. De afnemers betalen dan een hogere prijs en hij kan met zijn melk de Europese markt op.

Sinds 2007, toen Bulgarije lid werd van de Europese Unie, zijn de melkveehouders in verschillende categorieën ingedeeld om onderscheid te maken tussen boeren die kwaliteitsmelk leveren volgens Europese standaarden en zij die dat niet doen.

Alleen de zogenoemde categorie-1 boeren mogen hun melk verkopen op de Europese markt. Bulgarije telt honderdduizend melkveehouders. Ter vergelijking: in Nederland zijn dat er maar 11.000, die elf keer meer melk per jaar produceren dan hun Bulgaarse collega’s. Slechts tweeduizend Bulgaren zijn categorie-1 boeren. Nog zo’n duizend vallen in categorie 2, onder wie Ivanov. Hij kan kwaliteitsmelk leveren, maar moet de technologie op de boerderij verbeteren.

De overige 98.000 melkveehouders, veelal kleine boeren die niet meer dan vijf koeien bezitten, vallen in categorie 3. De kwaliteit van hun melk voldoet niet aan de Europese norm. Deze boeren zullen veel moeten doen om productie en kwaliteit te verbeteren. En de tijd dringt, want in 2010 moet de Bulgaarse melkveehouderij volledig zijn aangepast aan Europese standaarden. De boeren uit categorie 2 en 3 zullen verdwijnen.

Voor Ivanov hoeft dat geen probleem te zijn. Hij is hard bezig met invoering van moderne technologie. „De Europese subsidies die we sinds kort ontvangen helpen daarbij”, zegt Ivanov. Hij heeft er alle vertrouwen in. „Zeker als we kunnen samenwerken met een Nederlandse melkveehouder”, zegt hij terloops.

Maar de kleine Bulgaarse melkveehouders hebben het een stuk moeilijker. Ze ontvangen vaak niet of nauwelijks subsidie, omdat ze geen eigen grond bezitten. Ze huren het land van grote bedrijven of van de gemeente. Dat betekent dat veel van hen geen eigen bezit hebben, waardoor ze niet in staat zijn een hypotheek af te sluiten.

Een zorgelijke ontwikkeling, meent Yanka Kazakova van het Wereld Natuurfonds in Bulgarije. „Juist deze melkveehouders moeten door de overheid gestimuleerd worden, bijvoorbeeld met subsidies, om melk te produceren voor de markt. Maar het omgekeerde gebeurt. De kleine boeren worden genegeerd en hebben weinig tot geen toegang tot goede informatie om hun productieproces te verbeteren.”

Plamen Mishev, professor landbouweconomie aan de Universiteit van Sofia, deelt de zorgen van Kazakova. „De grote landbouwbedrijven – dat zijn er slechts zo’n 4000 – ontvangen op dit moment subsidie van de EU en van de staat. Met de stijgende olie- en voedselprijzen, die boeren in hun portemonnee voelen omdat ze hun dieren moeten voeden, kunnen kleine melkveehouders amper het hoofd boven water houden.”

Het ministerie wuift de kritiek van Kazakova en Mishev grotendeels weg. „We hebben sinds kort een fonds, van waaruit geld gaat naar de kleine melkveehouders”, zegt Tsvetko Georgiev, verbonden aan het ministerie van landbouw. „Zij krijgen toegang tot meer geavanceerde technologie om de kwaliteit te verbeteren. Bovendien kunnen jonge mensen geld krijgen als ze een boerderij beginnen. Dit om te voorkomen dat het platteland van Bulgarije leegloopt.”

Niet alleen de verschillende instituties in Bulgarije steggelen over de rechten van grote en kleine melkveehouders. Onder de boeren zelf is een ware strijd uitgebroken tussen categorie 1 en 3 melkveehouders.

Melkveehouder Jrutop Xructob (60) heeft vijftig koeien. Zijn veehouderij is gevestigd onder de rook van Sofia. Hij produceert voor de Europese markt en valt in categorie 1. Onder het communistisch bewind werkte hij voor een groot collectief landbouwbedrijf. Vol trots vertelt hij: „Het was geweldig. We hadden de meest geavanceerde apparatuur. Onze melk kon makkelijk concurreren met die uit Denemarken en Nederland. De koeien waren zeer gezond en als ze ziek werden, hadden we toegang tot de beste medicijnen.


© Trouw, 16-12-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB