Kronieken uit het apenland

Hendrik Vos


Als straks blijkt dat de coronabesmettingen in Kiribati dalen, terwijl de kappers daar open zijn, weten we waar de parlementaire vragen over zullen gaan. Allerlei opiniemakers, kroniekschrijvers en politici speuren non-stop naar voorbeelden die moeten bewijzen dat de pandemie hier volslagen fout wordt aangepakt. Bij het virus zat geen handleiding, dus uiteraard is het zinvol om te vergelijken en van elkaars aanpak te leren. Maar dan moet je ook de context meenemen, net als talloze factoren die meebepalen waarom maatregelen wel of niet aanslaan, van burgerzin tot knuffelgewoontes.

De in het voorjaar veelgehoorde vergelijking met Zweden liep bijvoorbeeld mank: de Zweden waren niet op een ongelukkig moment gaan skiën in Italië, ze wonen aan de rand van het continent en het land is vijftien keer groter dan België, terwijl het minder inwoners telt. In contreien waar de kans groter is om een rendier tegen te komen dan een landgenoot, kunnen ze zich een andere aanpak veroorloven.

Vorige week ging alle aandacht naar de vaccins en was het weer zover. Jos Hermans was nog herstellende van zijn spuitje en zelfverklaarde specialisten wisten al dat ons land het verknald had. Het is, tussen haakjes, blijkbaar de bedoeling om vaccinatie als een wedstrijd te zien: glunderen is pas toegestaan als de rest van de wereld achterophinkt. Zo bekeken moet het een verademing zijn dat Afrika en grote delen van Azië een paar jaar vertraging oplopen.

Iedereen staart intussen gebiologeerd naar de tussenstand, maar haast nergens is al 3 procent van de bevolking ingeënt. Dat is vroeg voor conclusies. De volgorde waarin renners in de Ronde van Frankrijk de eerste tussensprint nemen, zegt zelden iets over het eindklassement in Parijs. Denemarken is op weg om het Verenigd Koninkrijk bij te benen en als de laat gestarte Nederlanders drie dagen volle bak aan het vaccineren gaan, zitten ook zij helemaal vooraan.

De critici fakkelden ook de groepsaankoop van de Europese Unie af. Achteraf bekeken was het inderdaad niet slim om vaccinbestellingen te plaatsen bij het Franse Sanofi. Dat Parijs daarop aandrong, zal wel kloppen. Maar maandenlang leek het ervaren bedrijf goed bezig. Over Pfizer circuleerden twijfels: een nieuwe technologie, moeilijke bewaaromstandigheden en onduidelijkheid over de productiecapaciteit. De geruchten in de zomer waren niet eenduidig. Uiteindelijk kocht de Unie meer dan twee miljard doses, bij allerlei producenten. Het is makkelijk om met de kennis van nu sans gêne kritiek te hebben op de keuzes van toen.

Als we elk apart bij de vaccinfabrieken tegen elkaar opbieden, wordt het lastig voor de kleine spelers. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) kan daarover meepraten (DS 7 januari). Tenzij de sector zelf mededogen toont, zou Bulgarije dan pas in 2023 kunnen inenten. Malta zou moeten wachten tot er ergens een doos van de camion valt. En dan maar hopen dat er geen flacons gebroken zijn.

Ook de snelheid van de Europese goedkeuring lag onder vuur. Enkele maanden geleden waren het vaak dezelfde critici die schamper deden over het rappe verloop. Wie zou zich durven te laten vaccineren? De beoordelingsprocedure is spectaculair versneld. Britten en Amerikanen sneden op het einde nog een paar bochten af en wonnen een paar weken op de Unie. Of dat op het einde van de rit nog verschil zal maken, zullen we wel zien.

In deze crisis moeten we altijd opnieuw afwegen: wie wordt prioritair gevaccineerd? Sluiten we de scholen? Hoeveel mensen mogen rond een vuurkorf staan? Aan elke zijde van de balans liggen sterke argumenten. Met de info die voorhanden is, worden keuzes gemaakt. De beslissing kantelt naar de ene kant, of de andere. Vaak is het nipt.

Het is cruciaal om kritisch naar de eigen aanpak te kijken, andermans strategieën na te pluizen en daar lessen uit te trekken. Maar veel commentatoren lijken niet geïnteresseerd in een serene discussie met nuances. Driftig en hitsig proberen ze de debatten te domineren, weinig coherent, en vaak slecht geïnformeerd. Hijgerig heet het dat de verantwoordelijken er niks van bakken. Ze willen gretig bewijzen wat ze al jaren zeggen: dat wij in een apenland leven, dat de Europese Unie niet werkt, dat de regering bestaat uit een bende pummels. Kwik, Kwek en Kwak liken en retweeten geestdriftig elk bericht over het grandioze falen. Onschuldig is die strategie niet.

Uitgerekend wanneer vertrouwen zo belangrijk is, vinden sommigen het belangrijk om koste wat het kost de legitimiteit van het bestuur te laten verkruimelen. En voor je het weet, staat er dan vooraan in het parlement iemand in bloot bovenlijf, met een stuk van een bizon op zijn hoofd.

Hendrik Vos doceert Europese studies aan de UGent


DS, 12-01-2021