Viraal

Adam Kucharski, Viraal, 2021


In de jaren 90 werd Chicago geteisterd door wapengeweld. In 1993 werden er meer dan 800 mensen vermoord. Schietpartijen waren jarenlang de belangrijkste doodsoorzaak voor jongvolwassenen in de staat Illinois.

De Amerikaanse epidemioloog Gary Slutkin ging in die periode in Chicago wonen, nadat hij in Afrika infectieziekten had bestudeerd. Slutkin was verbijsterd door de omvang van het geweld in zijn nieuwe thuisstad - en dat niemand er iets aan leek te doen.

Slutkin zag gelijkenissen met infectieziekten en paste epidemiologische technieken toe op het geweld in zijn nieuwe thuisstad. Hij bracht het probleem in kaart met cijfers, grafieken en ‘veldonderzoek’. Net zoals mensen infectieziekten aan elkaar doorgeven, kan geweld dat mensen ervaren (aan den lijve of als ze het zien gebeuren) nieuw geweld uitlokken. Denk aan bendes die de dood van een lid vergelden.

De beschrijving van het geweld in Chicago met epidemiologische concepten - een reproductiegetal, superverspreidingsevenementen, golven van ‘besmettingen’ - is een van de voorbeelden die de Britse wiskundige en epidemioloog Adam Kucharski in zijn boek The rules of contagion aanhaalt. Kucharski illustreert daarmee dat alles wat we verspreiden via sociaal contact - niet alleen ziektes, ook informatie en geweld - kan worden gevat met epidemiologische concepten.

Dat is veel meer dan wiskundige spielerei. Een nauwkeurige beschrijving van wat er gaande is, maakt het namelijk mogelijk om in te grijpen. Een golf van geweld in een stad als Chicago, bijvoorbeeld, kan gebroken worden door de mensen op te zoeken die mogelijk ‘besmet’ zijn en die zich nog in de ‘incubatietijd’ bevinden (net zoals bij contactopsporing bij een infectieziekte). Zij moeten worden opgespoord en op hen moet worden ingepraat zodat de verdere verspreiding stopt.

In een gesprek dat collega Dries De Smet en ik met Kurcharski voerden ging het over nog een ander brandend actueel voorbeeld van een kwalijke epidemie: de verspreiding van de leugens door de Amerikaanse president Donald Trump.

The rules of contagion verschijnt binnenkort in het Nederlands onder de titel Viraal. Als ik u één boek mag aanraden dat helpt om de wereld en de actuele problemen beter te grijpen, dan is het dat wel.


Blog DS Wetenschap, 19-01-2021 (Maxie Eckert)