‘Breng de nachttrein terug’


Een ecologisch verantwoord en prijsbewust alternatief voor vliegen? De nachttrein! Actiegroep Back On Track Belgium eist de herinvoering ervan.


Hij ziet zijn vriendin in Italië doodgraag. Daarom wil Arnaud Wieclawski, die in Aarlen woont, haar zo vaak mogelijk bezoeken. Maar de beschikbare transportmiddelen richting zuiden zijn nogal prijzig, ecologisch niet altijd even verantwoord en bij momenten oncomfortabel. Daarom hoopt de 26-jarige afgestudeerde ingenieur de NMBS en haar buitenlandse tegenhangers te overtuigen van een even revolutionair als nostalgisch concept: de nachttrein.

Die treinen zijn ingericht om passagiers voorzien van alle gemak over lange afstanden te vervoeren. Denk aan zetels waarin je achteruit kan leunen of zelfs slaapbanken, een restauratiewagen en acceptabel sanitair. ’s Nachts rijden om dan ’s ochtends fris aan te komen, dat is het idee – toch voor wie erin slaagt deftig te slapen.

Nachttreinen zijn helemaal niet nieuw. Ze zijn opgekomen en veelal uitgerangeerd in de tweede helft van de vorige eeuw in West-Europa. In ons land waren er verbindingen naar onder meer Milaan, München, Rome en Moskou. Op de autoslaaptreinen, een subcategorie van de nachttreinen, richting bijvoorbeeld Saint-Raphaël of Bologna, kon zelfs de wagen mee, op aparte wagons achteraan. De aankomst in het centrum van een stad, en niet op een luchthaven in de periferie, en het uitsparen van een hotelovernachting zijn altijd in de markt gezet als grote voordelen. Maar die bleken toch niet op te wegen tegen het aanbod van de lagekostenluchtvaartmaatschappijen en hogesnelheidsverbindingen.

Tot nu. ‘Het is een ecologisch alternatief, er zijn geen grote infrastructuurwerken nodig, het is comfortabel en het hoeft niet eens zo duur te zijn’, zegt Wieclawski, die het woord voert voor Back On Track Belgium. De actiegroep heeft al meer dan vierduizend handtekeningen verzameld om de Belgische overheid onder druk te zetten: die moet op z’n minst de NMBS vragen om de herinvoering grondig te bestuderen.


Spooractivisten verenigen zich

‘Ik bespeur veel enthousiasme bij de mensen die ik hierover aanspreek’, zegt Wieclawski. ‘Er zijn de nostalgici die zich hun vroegere ritten op de nachttrein nog met veel plezier herinneren. En dan zijn er ook de jongeren die er een deftig alternatief in zien voor vliegreizen. Ik hoop nog rond de tafel te zitten met Youth For Climate. Dit is een heel concrete manier om iets te doen voor het klimaat.’

Back On Track Belgium staat er niet alleen voor. De actiegroep maakt deel uit van een groter Europees netwerk van zogenaamde spooractivisten dat ijvert voor nachttreinen. Voor de Belgische tak is die grensoverschrijdende aanpak cruciaal, want een nachttrein zoals Brussel-Milaan doorkruist verschillende landen. Wieclawski: ‘Het is een opportuniteit op Europees niveau.’

Er bestaan nog verbindingen die ’s nachts opereren. De Oostenrijkse spoorwegmaatschappij ÖBB heeft er de jongste jaren volop op ingezet met de zogeheten Nightjet. Met succes, blijkt uit het laatst beschikbare jaarverslag. Vooral de lijnen naar Hamburg en Venetië zijn populair. Al zijn de reizigersaantallen veel lager dan bij het reguliere pendelverkeer.


Uitdager voor vliegtuig

Ook in onder andere Frankrijk, Italië en Scandinavië rijden nog nachttreinen. De NMBS laat weten dat er vandaag geen project op tafel ligt voor ons land. ‘Aangezien het om internationale treinen gaat, heb je ook internationale partners nodig’, zegt woordvoerder Bart Crols.

Daar houdt het niet op. Er zijn kosten verbonden aan het opstarten en opereren van nachttreinen: van de aanschaf van nieuwe rijtuigen waarin reizigers kunnen slapen tot de inzet van personeel en het vastleggen van de trajecten.

‘Ik vind het geen dom idee’, zegt spoorwegexpert Herman Welter. Hij denkt nog met genoegen terug aan zijn reis met de nachttrein naar Venetië. ‘Ook in België moet er een markt voor zijn. Maar is die markt groot genoeg? Alles zal afhangen van het kostenplaatje.’

Voor Wieclawski is het heel simpel, hij ziet er een belangrijke uitdager in voor het vliegtuig, een uitdager die gerust een duwtje in de rug mag krijgen van de overheid. ‘Mensen willen dit. Politici moeten dit beseffen. Maar nu is er geen visie en geen interesse.’


DS, 06-06-2019 (Stijn Cools)

Mijn treinticket voor Kopenhagen komt uit Dublin gevlogen


Voor Kris Peeters geen vliegschaamte: hij neemt de trein naar zijn vakantiebestemming. Maar even leek het vliegtuig toch aantrekkelijker. Wie een internationaal treinticket wil boeken, moet over stalen zenuwen, veel tijd en een flinke dosis volharding beschikken.


Net toen we dachten dat we het klimaatprobleem hadden weggestemd, was het er weer. Onder de vorm van een enquête dan nog wel (DS 5 juni). Of we man, vrouw of iets anders zijn en welke stimulansen nodig zijn om ons een CO2-arme auto te laten kopen? De optie ‘geen auto’ of ‘een deelauto’ staat er niet bij. ‘Gij zult een elektrische auto, een auto op waterstof of minstens een auto op aardgas kopen.’ Als klimaatboodschap kan het tellen.

Er wordt ook gepeild naar onze bereidheid om minder te vliegen en meer de trein te gebruiken. Die vraag is overbodig, want Europ Assistance had dat al gevraagd in zijn Vakantiebarometer: 38 procent van de Belgen is bereid zijn vakantiewijze aan te passen om zijn ecologische voet*afdruk aan te passen.

Mogelijk zijn er bij die 62 procent weigeraars heel wat mensen die de vraag niet goed begrepen hebben. Ik zie de ernstige, verontruste gezichten al wanneer Luc Haekens van De Ideale Wereld aan de deur staat met een uit de kluiten gewassen schoenlepel: ‘Goeiendag meneer, ik kom uw ecologische voetafdruk controleren.’ Verder zijn er ook meer mensen dan we denken die niet de luxe hebben om hun vakantie te vergroenen. Gewoon omdat ze geen vakantie kunnen betalen. Tot slot zijn er zij die al geprobeerd hebben om klimaatbewust te reizen, maar het opgegeven hebben. Het heeft niet veel gescheeld of ik was bij die 62 procent geweest.


‘Computer says no’

Begin dit jaar vatten wij het plan op om deze zomer naar Kopenhagen te gaan. Uit klimaatbewustzijn zouden we dat niet met het vliegtuig of met de auto doen, maar met de trein. Welgemoed doken wij achter de computer. Snel eventjes de tickets boeken voor ons vijven. Maar dat was buiten de spoorwegen gerekend. In januari tickets boeken voor juli? Veel te vroeg! Dat kan pas vanaf drie maanden voor de vertrekdatum. Wanneer alle hotelkamers al volzet zijn, met andere woorden. Dus oefenden wij geduld.

In april gingen we opnieuw aan het werk. ‘Aan het werk’ is in dezen goed gekozen, want het was een hele opdracht. We probeerden via de NMBS, de Deutsche Bahn, de Deense spoorwegen en een Nederlandse makelaar. Onze vaststelling: de websites in kwestie zijn ontworpen als een selectiemechanisme dat alleen de snuggerste kandidaten, of beter: de meest volhardende kandidaten, doorlaat. Je moet een vertrekstation vinden dat het systeem kent. Je moet dus over een zekere voorkennis beschikken over de benaming van de stations op je bestemming.

Ik geef toe: we hadden het ons niet gemakkelijk gemaakt. Ik wou een ommetje maken langs Lübeck. Dat is uiteindelijk Hamburg geworden. Waarom? ‘Computer says no.’ Een mens kan niet alles willen. Uren hebben we het internet afgestruind om uit te vlooien welke treinen vanuit ons lokale stationnetje haalbaar waren, geen te riskante overstaptijden hadden, op een christelijk uur vertrokken, niet midden in de nacht aankwamen en ook nog eens betaalbaar waren.

Maar de prijszetting is allesbehalve transparant. Om helemaal zeker te zijn van de prijs, wil de computer weten wat de leeftijd van iedereen is en of we abonnementen of verminderingskaarten hebben. Niet onlogisch, maar met een beetje pech mag je die hele invoeroperatie een keer of tien per avond herhalen, waarna je met het gevoel blijft zitten dat de interessantste formule je toch door de vingers glipt.

Soms blijkt eerste klas goedkoper te zijn dan tweede klas. Hoe dat kan? Het wordt niet uitgelegd. En altijd verschillen de prijzen van Deutsche Bahn van die van NMBS International. De vrije markt zeker?


Samenzwering van de kerosine-elite

Om een lang verhaal kort te maken: het heeft ons ettelijke avonden gekost voor we ontdekten dat Interrail interessante formules heeft voor oudere jongeren zoals wij. Aangezien die vondst me een beetje achterdochtig maakte, stak ik mijn licht op bij een bevriend personeelslid van de NMBS. Ik schaamde me een beetje, want een klein stemmetje in mijn hoofd bleef herhalen dat het aan mij lag, domme digibeet die ik ben.

Maar ik oogstte veel begrip: ‘Wij snappen het ook niet. Ze willen dat je alles online doet, ze schaffen steeds meer loketpersoneel af, maar ze maken het zo ingewikkeld dat je niet kunt differentiëren, laat staan de goedkoopste optie vinden.’ Fijn voor mijn ego, tragisch voor de maatschappij, de spoorwegmaatschappij én de andere. Echt aangespoord (pun intended) om klimaatverantwoordelijk te reizen worden wij toch niet bepaald.

Een mens vraagt zich onwillekeurig af: willen ze wel dat wij met de trein rijden? Hebben we hier niet te maken met een grote, geheime samenzwering van de kerosine-elite? Ik mag hopen dat het inderdaad een complot is. In het andere geval is ons internationale treinverkeer in handen van een bende idioten. Wij bestelden onze Interrailpassen via het internet en kregen vrijwel onmiddellijk de blijde boodschap: ze zouden ons eerstdaags worden bezorgd door – gaat u even staan, want ik viel van mijn stoel – DHL Express.

Wat bleek? Interrailtickets worden in Ierland afgedrukt, vakkundig verpakt in een dikke kartonnen envelop en dan (hier begin ik een beetje te huilen) per vliegtuig naar België gebracht, alwaar een white van man tegen de klok het halve land doorkruist om het pakje met draaiende motor (maar tijdig) bij ons aan de deur aan te bieden.

Dat hebben wij dan toch weer goed gedaan voor het klimaat.


DS, 08-06-2019 (Kris Peeters)