Armoede maakt ongezond

woensdag 17 oktober 2012 om 15u00

Ruim 15 procent van de Belgen leeft onder de armoedegrens. Vermits gezondheid quasi parallel loopt met inkomen, is het pover gesteld met de levenskwaliteit van deze groeiende groep.


De verschillen in gezondheid in onze bevolking zijn vrij groot: hoe lager op de sociale ladder, hoe meer kans op gezondheidsproblemen. © AFP
De verschillen in gezondheid in onze bevolking zijn vrij groot: hoe lager op de sociale ladder, hoe meer kans op gezondheidsproblemen. De verdeling van gezondheid volgt netjes de verdeling van geld, opleiding en sociale status in de maatschappij, laag per laag, klasse per klasse. Een vrouw zonder diploma heeft op haar 25ste gemiddeld 3,5 jaar minder levensverwachting dan een vrouw van dezelfde leeftijd met een universitair diploma.

Mannen in dezelfde situatie zullen ongeveer 5,5 jaar minder lang leven en bovendien zullen ze tijdens dat kortere leven ongeveer 18 jaar langer in minder goede gezondheid leven. Dergelijke verschillen bestaan niet alleen tussen uiterste opleidingsniveaus, maar komen tussen twee opeenvolgende trappen in de opleidingsladder voor.

Redenen

De levensverwachting van de bevolking in geïndustrialiseerde landen is nochtans nog nooit zo goed geweest als nu. Infectieziekten bijvoorbeeld, die tot een eeuw geleden nog lelijk huis hielden, zijn nagenoeg verdwenen. In zowat alle Europese landen ziet men een stijging van de levensverwachting. Dat niet alle lagen van de bevolking in dezelfde mate genieten van de globale vooruitgang, heeft verschillende redenen. Personen met een slechtere gezondheidstoestand zouden dalen op de maatschappelijke ladder terwijl diegenen met een goede gezondheid makkelijker stijgen.

De minder goede gezondheid is in dat geval oorzaak van de lagere status. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt voorts dat lagere sociaal-economische groepen meer risicogedrag vertonen. Roken komt vaker voor bij personen met een lager sociale status en een lage scholingsgraad. Dat komt tot uiting in opeenvolgende Nationale Gezondheidsenquêtes. Men stelt ook vast dat mensen uit lagere sociale klassen minder groenten en fruit eten. Zwaarlijvigheid komt meer voor bij arbeiders dan bij bedienden; meer bij lager opgeleide vrouwen dan bij vrouwen met een hoger diploma. Excessief alcoholgebruik komt vaker voor bij lager geschoolden.

Preventiecampagnes

Men gaat er altijd van uit dat gedrag en levensstijl individuele keuzes zijn. Maar dat klopt niet. Gedrag is ook de resultante van de omgeving waarin we opgroeien, de opvoeding die we meekrijgen, de middelen die een gezin heeft. Voedingsgewoonten bijvoorbeeld worden grotendeels ontwikkeld tijdens de kinderjaren. Wat je eet hangt niet alleen van je kennis van voedsel af, maar ook van de mogelijkheden om het te kopen, te bereiden enzovoort.

Preventiecampagnes zijn er doorgaans op gericht om kennis te vergroten en attitudes te veranderen, om zo te komen tot gezonder gedrag. Helaas zijn ze vaak niet aangepast aan de laagste sociale klassen en hebben ze daardoor weinig effect op de groep die ze het meest nodig heeft. Neem nu de vroegtijdige opsporing van kanker. In Vlaanderen laten vooral hooggeschoolde vrouwen zich screenen voor baarmoederhalskanker en borstkanker. De screening mag dan gratis zijn, in geval van een ongunstig resultaat zijn de vervolgonderzoeken dat niet. Voor mensen met weinig middelen is geldgebrek één van de redenen om zich niet te laten screenen.

Fiscale maatregelen

In de komende jaren mogen we ons verwachten aan fiscale maatregelen die gezonder gedrag zullen bevoordelen en ongezond gedrag bestraffen. Volgens het EATWELL-project, geleid door wetenschappers die op vraag van Europa maatregelen onderzoeken om de obesitasepidemie te keren, bestaat er in de EU een beperkte, maar unanieme meerderheid (gemiddeld 55%) voor de invoering van fiscale maatregelen om gezond eten te bevorderen. Ook iets meer dan de helft van de Belgen is voor het fiscaal belasten van ongezonde voedingsproducten, op voorwaarde dat de opbrengsten hiervan gebruikt worden om gezond eten te stimuleren. Een ruime meerderheid staat positief tegenover de idee van een lagere btw op gezonde en een hogere btw op ongezonde producten. Andere landen namen ondertussen al initiatieven.

Denemarken voerde in 2011 al een vettaks in: Denen betalen 2,16 euro meer per kg verzadigd vet in levensmiddelen: chips, boter, frieten, gehakt… zijn daardoor duurder geworden. Frankrijk, Hongarije, Denemarken voerden een suikertaks in: gesuikerde frisdranken werden duurder. Hongarije liet onlangs weten dat het de terugbetaling van diabetesmedicatie wil terugschroeven wanneer mensen zich niet goed aan dieetmaatregelen houden.

In Groot-Brittannië circuleert het voorstel om rokers en zwaarlijvigen de toegang tot bepaalde behandelingen te ontzeggen, wanneer ze hun levensstijl niet aanpassen. Zo zou een zwaarlijvige met knieartrose geen recht meer hebben op een knieprothese wanneer geen ernstige poging ondernomen wordt om gewicht te verliezen. Meer dan de helft van de Britse artsen (enquête mei 2012) ondersteunt dergelijk voorstel. Men vindt dat de schaarse middelen niet moeten aangewend worden voor mensen die hun voeten vegen aan een gezonde levensstijl. In België begint het debat over dergelijke fiscale maatregelen nog maar.

Duidelijke standpunten ontbreken vooralsnog, want dit mes snijdt aan 2 kanten. Fiscale maatregelen kunnen in het beste geval een bevolking gezonder maken, maar ze riskeren tegelijkertijd het solidariteitsprincipe dat ons gezondheidszorgsysteem zo kenmerkt, uit te hollen. Ook moeten we ons de vraag stellen of dergelijke maatregelen mensen in armoede, die andere zorgen aan hun hoofd hebben dan een gezonde levensstijl nastreven, niet nog meer in de miserie zullen duwen.

Marleen Finoulst, Bodytalk
Bron:http://www.knack.be/opinie/columns/...00195278142.htm

Eigen mening:Persoonlijk vind ik het zeer erg dat de lagere klassen meer te maken krijgen met gezondheidsproblemen. Ik snap dit wel, deze mensen hebben andere zaken aan hun hoofd. Ze moeten zorgen dat ze kunnen overleven. Het is erg dat er nog zoveel armoede heerst, zelfs in België, dat toch een welvarend land is. De fiscale maatregelen om ongezond gedrag te straffen, vind ik heel goed omdat ik denk dat de mensen hun voedingsstijl gaan aanpassen. Maar dit misschien enkel in de middenklasse. De hogere klasse kijken daar niet echt naar omdat zij meestal beschikken over voldoende middelen. De lagere klassen kijken enkel naar overleven.

Het is in mijn ogen niet meer dan logisch en normaal dat armoede ongezond maakt. In België is er al een steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk door het verdwijnen van de middenklasse, dus de extremen worden alsmaar extremer. Mensen die niet tot het bovenste deel van de maatschappij en de economie behoren, kunnen amper overleven in de huidige status van onze samenleving die ook alsmaar duurder wordt. Eenmaal je in die armoede terecht komt, is die vicieuze cirkel niet meer te stoppen. Je probeert rond te komen, wat heel wat stress teweeg brengt. Die stress zorgt dan voor gezondheisproblemen. Vaak zijn er onvoldoende financiële middelen, waardoor dit alsmaar gaat escaleren. En ga zo nog maar een tijdje verder ...

Ik weet dan ook niet of het een goed idee om fiscale maatregelen te treffen op voeding, wat vaak helemaal niet te maken heeft het probleem. Het is natuurlijk wel dat mensen met weinig financiële mogelijkheden een ander menu hebben dan dat deel van de bevolking dat vlotter kan rondkomen en overleven. Maar dat gaat niet 100% van de gezondheidsproblemen dekken, om nog maar te zwijgen over het principe van armoede dat daar in de verste verte absoluut niets mee geholpen is ...

Het is zeker erg dat mensen uit lagere klasse meer kampen met gezondheidsproblemen. Het is dan ook niet meer dan logisch. Ze hebben inderdaad andere zorgen aan hun hoofd, moeten letten op hun overlevingskansen, maar ook dat ze de rekeningen van de scholen nog kunnen betalen voor hun kinderen. Zodat deze kinderen een kans krijgen om te studeren, zodat ze een "beter leven" kunnen leiden dan hun ouders.
Als je kijkt naar de prijzen in de winkel, merk je meteen dat de ongezonde voeding goedkoper is. Bijvoorbeeld gehakt, dit is vet vlees, hier zullen de mensen die kansarm zijn sneller naar grijpen dan naar een biefstuk, omdat het gewoonweg goedkoper is.
Maar de vraag is dat die fiscale maatregelen om ongezond gedrag te straffen, gaan helpen.-Als men kansarm is, kunnen ze hun levensstijl niet echt aanpassen, denk ik persoonlijk. Als er nu eenmaal geen geld in het laadje ligt om gezonde voeding of wat dan ook aan te kopen, kan men dit niet. Ik denk ook dat inderdaad enkel de middenklasse zich zal aanpassen en dat de hogere klasse daar niet echt naar kijkt omdat zij al over voldoende middelen beschikken terwijl de lagere klasse moet zien te overleven.