'Het zat er al lang aan te komen', 'Een staatgreep, dat is toch normaal, na alles wat er al gebeurd is': reacties van Malinezen die weergeven dat de staatsgreep niet als een verrassing kwam. Al gedurende twee jaar groeien de frustraties bij het leger en de bevolking over het beleid van de president om de rebellen in het noorden een halt toe te roepen. Neem hierbij de enorme prijsstijgingen op de markt, verhalen over corruptie en een algemeen wantrouwen in de overheid en je krijgt een situatie waarbij één enkele extra druppel frustratie de emmer doet overlopen. Zelfs op een maand van de verkiezingen, die voorzien waren op 29 april.

Sinds 17 januari 2012 zorgt de beweging van Touaregs MNLA (Mouvement national pour la Libération d’Azawad) voor heel wat zorgen in de regio’s Tombouctou en Gao. De Touaregs eisen een onafhankelijk territorium ‘Asawad’, die de regio’s Tombouctou, Gao en een deel van Mopti zou bevatten.

Khadaffi-strijders
De strijdkrachten van de Touaregs werden onlangs versterkt door de komst van oud-militairen van het gevallen regime van Kolonel Khadaffi. Ze vluchtten uit Libië en brachten zware oorlogswapens mee. Via Niger bereikten ze Mali. In tegenstelling tot Niger, waar de ex-Khadaffi-strijders gedwongen werden hun wapens in te leveren, koos president Touré voor een dialoog met de strijders.

Malinezen getuigen dat hooggeplaatste ex-Khadaffi-strijders een grote geldsom kregen, en geïntegreerd werden in het Malinese leger. Plots moesten militairen uit het zuiden van Mali gehoorzamen aan nieuwe officieren uit Libië, waarvan zij lang niet zeker waren dat ze de Malinese nationaliteit hadden. Het gevolg was dan ook dat er veel spanningen ontstonden binnen het Malinese leger, en dat veel, vooral jonge soldaten uit het zuiden, deserteerden.

Drugs en wapens
Volgens de Malinese zuidelijke bevolking gaat het de MNLA niet om het grondgebied zelf, dat vooral bestaat uit woestijn. In het gebied zouden wel zeer belangrijke routes lopen voor drugs –en wapensmokkel.

Het feit dat het Malinese leger zo weinig middelen krijgt om de MNLA te stoppen, en vanwege geruchten dat de president contact zou hebben met hooggeplaatste Touareg-krijgers, maar hen niet oppakt, doet de bevolking vermoeden dat de president en zijn entourage baat hebben bij het behouden van de drugs-en wapenroutes.

De MNLA konden ook rekenen op de steun van de salafistische rebellengroep Ansar Dine, onder leiding van Iyad ag Ghali. Deze rebellengroep zou kunnen rekenen op de steun van AQMI, de Noord-Afrikaanse tak van Al-Qaeda. De strijd van deze rebellen is het voeren van een heilige oorlog, de Jihad, en het invoeren van de Sharia in Mali. Intussen zou MNLA zich echter gedistantieerd hebben van Ansar Dine en AQMI, juist omwille van diens extremistische bedoelingen van de oorlog.

Er vielen bij de gevechten met MNLA, AQMI en ASADIN al tientallen doden en 200.000 mensen sloegen al op de vlucht.

Frustratie en woede bij de bevolking
Corruptie (‘Er is geen minister in Mali, die geen miljonair is’) en vriendjespolitiek (‘Voor een hoge post binnen het leger, moet je banden hebben met de president’) deden het wantrouwen van vooral jonge militairen en de bevolking tegenover de president snel sterk toenemen.

Een manifestatie van vrouwen, echtgenotes van militairen die ingezet werden in het noorden, vertaalde nog heel recent deze frustratie. De woedende soldatenvrouwen eisten meer middelen voor hun mannen om te vechten tegen de rebellen, en eisten zelfs het ontslag van de president.

Tijdens een onderhoud met de president zei een van de vrouwen: ‘Mijnheer de president, het lijkt erop dat u de grootste rebel bent’. Een uitspraak die de gevoelens van de vrouwen duidelijk vertaalde, maar die, volgens sommigen, de militairen overtuigd heeft om over te gaan tot het afzetten van de president via een staatsgreep.

Verkiezingen
Op 29 april zou de eerste ronde van de verkiezingen plaatsvinden. Volgens sommigen zou Touré op de allerlaatste moment de verkiezingen uitstellen, met als argument dat het onmogelijk zou zijn om verkiezingen te organiseren in de drie noordelijke regio’s Tombouctou, Gao en Mopti.

Volgens anderen wilde Touré echter niet van uitstel weten. Wat zeker is, is dat hij zich niet langer kandidaat zou stellen.

Reacties van de bevolking
De eerste reacties tijdens de ochtend na de staatsgreep deden vermoeden dat de bevolking achter de putschisten staat. De groep militairen uit Kati had de frustraties van zichzelf en een groot deel van de bevolking vertaald in lang verwachte acties.

Een dag later, na de plunderingen, na het sluiten van de tankstations waardoor de prijs van een liter benzine steeg tot 2000 FCFA (3 euro), na de massale negatieve reacties van eigen politici, civiele maatschappij, buurlanden en het stopzetten van budget van IMF en Wereldbank, drong bij veel mensen door wat de impact van deze staatsgreep kan zijn voor Mali, en voor het leven van de bevolking die al erg getroffen werd door prijsstijgingen op de markt.

Reacties van de politieke partijen en het middenveld
Op vrijdag en zaterdag veroordeelden meer en meer Malinese politieke partijen en organisaties van de civiele maatschappij openlijk de staatsgreep.

Tegen zaterdagavond hadden 38 politieke partijen en vertegenwoordigers van de société civile zich verenigd in een Alliantie tegen de putschisten. Deze alliantie werd PARENA gedoopt, le Parti pour la renaissance nationale, et d'associations. De partij keert zich tegen de coup en vraagt een onmiddellijk herstel van de constitutionele orde. Zondag hernoemde deze alliantie zich tot FUDR.

Een enkele politieke partie, SADI (Solidarité Africaine pour la démocratie et l’indépendance) van Oumar Mariko, steunt de putschisten. Ook hij richt een ‘beweging’ op: MP22 (Mouvement populaire du 22 mars).

Geïsoleerd
De putschisten worden dus meer en meer geïsoleerd. Hier en daar gaan geruchten dat de jonge en onervaren putschisten zich willen overgeven, op voorwaarde van amnestie.

Ook de verdeeldheid binnen het leger zelf wordt meer en meer duidelijk. De putschisten zijn jonge militairen, waarvan de legergraden die van kapitein niet overstijgen. Behalve het arresteren van verschillende hoge officieren, trachtten zij ook hooggeplaatste militairen aan hun kant te krijgen, wat lijkt te mislukken. Volgens sommigen zou 90% van het leger niet achter de putschisten staan, wat hen uiteraard sterk verzwakt.

Oorlog in het noorden
Op zaterdag dreigden de Ansar Dine de stad Kidal in te nemen. De verdeeldheid binnen het leger en de massale arrestaties van hooggeplaatste militairen verzwakken uiteraard het leger, waar de rebellen dankbaar gebruik van maken.

De aanval werd echter verijdeld door het leger. Dit leger wist zich te versterken door de komst van 200 jonge soldaten, afkomstig uit milities Ganda Koy et Ganda Izo en die al eerder hielpen Touareg-rebellen te verslaan. Het is onduidelijk of de putschisten hun akkoord gaven over deze versterking.
(www.mo.be)

mening
We zijn ons in Europa te weinig bewust van wat er leeft in Afrika. Als er dan plots een coup wordt gepleegd in Mali, denken veel mensen al snel dat democratie niet haalbaar is in Afrika. Het grootste probleem voor een geslaagde democratie is echter de corruptie die in veel Afrikaanse landen welig tiert. De politieke bovenklasse gebruikt de nationale rijkdom nog te dikwijls om zichzelf te verrijken. Het tweede probleem in Mali is een rechtstreeks gevolg van het conflict in Libië. Weer een zoveelste voorbeeld van de kortzichtigheid waarmee oorlog gevoerd wordt. De gevolgen van een conflict blijven zelden binnen nationale grenzen.

Libische wapens leiden tot staatsgreep in Mali

Paul Vanden Bavière


De wapenvoorraden van de op 20 oktober vorig jaar vermoorde Libische leider Muammar al-Qadhafi zijn hun weg aan het vinden naar allerlei groepen en bewegingen over de grenzen heen. Met als eerste belangrijk resultaat een staatsgreep van militairen in Mali tegen president Amadou Toumani Touré. Hem wordt aangewreven dat hij te zwak optrad tegen de Toeareg, die zich sedert begin dit jaar meester hebben gemaakt van een groot deel van het noorden van Mali.


Dat de wapens zouden worden gestolen, was voorspeld vanaf het begin van de NAVO-operatie tegen kolonel Kadhafi. Dat ze ook massaal in handen zullen vallen van Al Qaeda in de Islamitische Maghreb (AQIM) is een zekerheid, zeker omdat aanhangers van Al Qaeda een belangrijke rol spelen in het "nieuwe Libië" en ze hun revolutie willen uitdragen. Daar zijn Libische aanhangers van Al Qaeda bv. al mee bezig in Syrië. Evenals in Libië – en ook eerder in Afghanistan - krijgt Al Qaeda daar de steun van het Westen.

De staatsgreep in Mali in de nacht van 21 op 22 maart heeft niet direct te maken met het probleem van het gewapend islamitisch salafisme, maar wel met een ander, al zeer oud zeer in het Sahara-gebied, het probleem van de Toeareg. De Toeareg zijn Berbers en nomadische veetelers in de Sahara en de Sahel. Van oudsher speelden ze een belangrijk rol in de karavaanhandel doorheen de Sahara.

In de 19de eeuw werden ze de voornaamste macht in de Sahara en kregen oude steden als het mythische Timbouctou (in Mali) en Agadez (in Niger) in handen. Vanaf het einde van die eeuw kwamen ze in botsing met het oprukkende Franse kolonialisme. Ondanks fel verzet moesten ze de duimen leggen tegen de beter bewapende Fransen. In 1905 waren de Toeareg volledig onderworpen – "gepacificeerd" zoals dat toen werd genoemd. De Eerste Wereldoorlog leidde tot een reeks opstanden tegen de Franse bezetters, die pas in 1922 het laatste verzet konden verslaan.

De Tweede Wereldoorlog luidde het einde in van het Britse en Franse kolonialisme, een kolonialisme dat geen rekening hield met volkeren. Bij de onafhankelijkheid van diverse Afrikaanse gebieden vanaf de jaren 1950-1960 werd geen rekening gehouden met de verzuchtingen van de Toeareg voor een eigen staat. Ze werden verdeeld over vijf staten: Algerije, Libië, Mali, Niger en Burkina Fasso. Het doet denken aan het lot van de Koerden in het Midden-Oosten, wier gebied eerder verdeeld werd over Turkije, Iran, Irak en Syrië.

Al vlug kwamen de Toeareg in botsing met de andere bevolkingsgroepen in de nieuwe staten. Als minderheid overal werden hun regio’s verwaarloosd door de diverse regeringen, die gebaseerd zijn op andere ethnieën. De achteruitgang van de karavaanhandel en de verschillende periodes van grote droogte, die hun kudden vee decimeerden, braken de economische macht van de Toeareg. In alle vijf landen leidde dit geregeld tot problemen tussen regering en Toeareg. Dikwijls waren het gewapende opstanden, zoals in Mali (1963-1964, 1990-1998, in 2006 en nu weer in 2012) en in Niger (1992-1998). Telkens werden er van overheidswege beloften gedaan, die nooit werden gehouden.

Om te overleven trokken nogal wat Toeareg naar andere landen om te werken. Zo vindt men ze in westelijke richting tot in Marokko. Velen trokken naar Libië, waar al een Toeareg-minderheid was, toen kolonel Qadhafi daar in 1969 de macht had gegrepen en grootse ontwikkelingsplannen opstartte. Een aantal van hen nam dienst in het Libische leger.

Toen het Westen vorig jaar besloot de "lastpost" Qadhafi fysiek te elimineren, vochten de Toeareg aanvankelijk aan zijn kant. Maar toen de overmacht van de NAVO te groot bleek, trokken de Toeareg uit Mali weer naar huis. Daarbij namen ze grote hoeveelheden zware wapens mee, waartegen de geregelde Malinese troepen niet opgewassen waren.

Begin dit jaar zette de Nationale Bevrijdingsbeweging van Azawad de verovering in van grote delen van het noordoosten van het land met de bedoeling daar een eigen staat op te richten. Het Malinese leger leed de ene nederlaag na de andere, waardoor ontevredenheid ontstond. Het leger vond dat de president en de regering hen niet het nodige militaire materieel gaven om het met succes te kunnen opnemen tegen de Toeareg. Een ontevredenheid die uiteindelijk leidde tot een staatsgreep.

De Toeareg zijn echter niet het enige probleem van Mali. De Amerikanen concurreren de lokale katoenplanters dood door hun subsidies aan de Amerikaanse katoenverbouwers, tegen de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in. Verder heeft Mali al jaren te kampen met Al Qaeda in de Islamitische Maghreb. Sedert 2009 begon Al Qaeda toeristen te ontvoeren met de bedoeling er losgeld voor te krijgen. Daardoor is het toerisme naar plaatsen als Timbouctou, de hoofdstad van een middeleeuws keizerrijk, de beroemde moskee van Djenné, de binnenhaven op de Niger te Mopti enz. gekelderd. Momenteel zijn er nog dertien westerse gijzelaars, onder wie zes Fransen, in handen van Al Qaeda.

Al in 2007 richtten de Verenigde Staten een African Command op met als zetel Stuttgart, in Duitsland, ter bestrijding van het terrorisme in o.a. Somalië en van Al Qaeda in de Sahara. De Amerikanen zouden graag Afrika daarin sterker betrekken en zoeken nog altijd naar een land dat het hoofdkwartier van dit commando zou willen herbergen. Totnogtoe, als gevolg het verzet van de Afrikaanse Unie, waarvan Qadhafi de stuwende kracht was, heeft zich nog geen enkel land kandidaat gesteld.

Er is een band tussen de Toeareg en Al Qaeda, in die zin dat Al Qaeda zich in Mali schuil houdt in Toeareg-gebied, met name rond de oostelijke stad Kidal. Ook hebben een aantal Toeareg zich achter Al Qaeda geschaard. Dissidenten van de Nationale Bevrijdingsbeweging van Azawad hebben al een nieuwe beweging opgericht, De Volgelingen van de Godsdienst (Ansar al-Din), die een Toeareg-staat op streng islamitische leest voorstaat.

Uiteraard kan Al Qaeda in Mali rekenen op de steun van haar Libische geestesgenoten. Maar ook islamitische fundamentalisten in andere landen krijgen wapens uit Libië, indien niet rechtstreeks van de Libische fundamentalisten, dan wel via de vele Libische milities die nog voor de macht in Tripoli strijden en om hun strijders te betalen een uitverkoop houden van de wapens van Qadhafi zoals jeeps, pantserwapen, luchtdoelraketten, grond-grond-raketten allerhande, mortieren enz.

Wapens uit Libië zijn al aangetroffen in Algerije, Mauritanië en in Tunesië. Het Algerijnse blad Al Watan (Het Vaderland) berichtte op 19 februari dat het leger een belangrijke wapenbergplaats ontdekte dicht bij de grens met Libië. Die bevatte naast grote hoeveelheden munitie ook 15 draagbare luchtdoelraketten van het type SA-24 en 28 luchtdoelraketten van het type SAM-7. Die raketten kunnen het burgerverkeer in de Maghreb ernstig in gevaar brengen. Mauritanië meldde al in december vorig jaar dat zijn luchtmacht dichtbij de grens met Mali een voertuig vernietigde waarin zich een luchtdoelraket bevond.

In Tunesië had er begin februari bij de stad Sfax een vuurgevecht plaats tussen het leger en een groep salafisten, van wie er twee werden gedood. De woorden salafisme en salafisten komen van het Arabische woord salaf, dat voorouder betekent. Met dit woord worden moslims aangeduid die terug willen naar de beginperiode van de islam, die volgens hen een ideale periode was. Een deel van hen wil die terugkeer ook met wapengeweld realiseren, via een djihad, een heilige oorlog.

De omverwerping van het regime van kolonel Kadhafi door de NAVO, omdat de man weerstand bood aan het westerse streven meer greep te krijgen op het Midden-Oosten en Afrika, zou wel eens de weg kunnen hebben vrijgemaakt naar toenemend terrorisme en geweld en destabilisering van en chaos in een aantal landen. Libië zelf is daar een goed voorbeeld van. Met andere woorden, de oorlogszucht van het Westen zou op termijn best een nieuwe doos van Pandora kunnen hebben geopend.


Uitpers nr. 141, 13de jg., april 2012 (Paul Vanden Bavière)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB