29 juni 2015

Kunnen de Vlaamse leraren niet goed om met verandering, zoals sommigen beweren? Anderen bestempelen ze als hervormingsmoe. OESO-topman Dirk Van Damme onderzoekt onderwijssystemen van verschillende landen. Hij schetst een somber beeld voor Vlaanderen: “Vlaamse leraren zijn goed, maar in een achterhaalde visie op het beroep.”

OESO-topman Dirk Van Damme onderzoekt onderwijssystemen van verschillende landen.
Achter de imposante inkomhal van het OESO-hoofdkwartier in Parijs gaat een hele reeks kleine, donkere kantoren schuil. In een daarvan huist onze landgenoot Dirk Van Damme, die er net als Yves Leterme een topfunctie heeft. Naast een bureau en een tafel staan er vooral veel boeken. Studies vol grafieken en vergelijkende analyses van de 34 OESO-landen. Ook over ons land. Dit cijfer blijft hangen: van alle landen spenderen de Vlaamse leraren de meeste tijd aan taken die niet rechtstreeks met de vakinhoud te maken hebben.
De schuld van de gevreesde ‘planlast’?
Dirk Van Damme: “Vlaamse leraren spenderen veel tijd aan klasmanagement en maatregelen om orde en tucht te bewaren, niet zozeer aan maatregelen die de overheid oplegt. Die vraagt in ons land relatief weinig van leraren. We zitten nu wel in een periode van verandering, maar dat zal weer stabiliseren. In andere landen die hun onderwijs veel sneller veranderen, vraagt de overheid veel meer. Bij ons zit het probleem vooral bij de overbevraging van buiten het onderwijssysteem. Het onderwijs moet opvangen waar anderen tekortschieten. Dat gaat tot en met voedsel, hygiëne … Het is echt soms hallucinant waarmee onderwijs bezig moet zijn.”
U heeft het dan vooral over de gezinnen die tekortschieten in de opvoeding?
Dirk Van Damme: “Het gaat over ouders die hun kinderen niet goed kleden, zonder ontbijt naar school sturen, te laat in bed steken zodat ze in de klas in slaap vallen. Het gezin als instelling functioneert op dit moment minder goed dan het onderwijssysteem, zeker in ons land.”
Team-teaching
Leraren krijgen de kritiek dat ze niet met verandering kunnen omgaan. De onvrede over de hervorming secundair onderwijs zou een bewijs zijn van conservatisme. Hoe ziet u dat in internationaal perspectief?
Dirk Van Damme: “De Vlaamse leraren zijn heel goed, maar wel in een traditionele, achterhaalde visie op het beroep. Daarin is het uitgangspunt: ik ga mijn klas binnen, ik doe de deur dicht en ik ben de baas, ik doe wat ik wil. Als de directeur binnenkomt of – laat staan – een inspecteur of pedagogisch begeleider, dan is er een groot probleem. Leraren staan heel erg op hun individuele autonomie. Alles wat indruist tegen die autonomie, ervaren ze als bedreigend. Een omzendbrief, een minister die plannen maakt, ouders die vervelend doen … We moeten af van het idee dat professionaliteit samenvalt met je territorium. In Finland hebben leraren het in de lerarenkamer voortdurend over de leerlingen. In de Vlaamse lerarenkamers lijkt dat veel minder het geval. We moeten meer collectief gaan denken. Het moderne leraarschap gaat over een collectieve verantwoordelijkheid, over team-teaching: met de collega’s samen denken en samenwerken.”

Weinig ouders willen dat hun kind leraar wordt
Dirk Van Damme - Onderwijsspecialist OESO
Waarom is dat zo belangrijk?
Dirk Van Damme: “Vergelijk het met de gezondheidszorg, waar dezelfde discussie vroeger is gevoerd. De medische beroepen zijn gemoderniseerd en geprofessionaliseerd omdat artsen gingen beseffen dat ze de patiënt niet meer individueel mochten bekijken. Ze zagen in dat iemands gezondheid afhangt van teamwerk, waarbij je alle aspecten van de patiënt samenlegt. De gezondheidszorg staat op dat vlak verder dan onderwijs. Ook de lerarenopleidingen blijven hameren op het individuele leraarschap. Zo blijven we vasthangen aan het romantisch ideaalbeeld van de leraar die alleen voor de klas zijn leerlingen begeestert. Maar dat strookt niet met de professionaliteit die we van een leraar in de 21ste eeuw verwachten.”
Als je aan mensen vraagt welke leraar ze zich nog herinneren, dan is dat meestal net die authentieke leraar die buiten de lijntjes kleurt. Dreigt dat type leraar niet uit de boot te vallen in de toekomst?
Dirk Van Damme: “Er zitten heel goede kanten aan dat traditionele leraarschap – zeker wanneer het om uitstekende leraren gaat – maar het is geen profiel waar we in een 21ste eeuwse leeromgeving naar moeten evolueren. Het oude idee van leraarschap is: je richt je op de beste leerlingen en je bent excellent omdat je met de excellente leerlingen werkt. De andere leerlingen worden uitgeselecteerd, zij komen in de waterval terecht. In dat systeem is het belangrijkste dat de 5 leerlingen die nog in de Grieks-Latijnse overblijven jou een goede leraar vinden, niet de 95 anderen die zijn uitgevallen. Vandaag is de rol van onderwijs niet meer om de 5 besten te selecteren, maar wel om iedereen op dat niveau te brengen. Dat vergt een heel andere pedagogische aanpak, en daarin is differentiatie cruciaal. Precies daarin schieten we tekort. Vlaamse leraren zijn nog onvoldoende in staat om te differentiëren. Door een verkeerd begrepen gelijkekansenbeleid hebben ze hun blikveld verschoven van de excellente leerlingen naar de middenmoot. Maar dat is niet de bedoeling. Ze moeten hun blikveld differentiëren: voor iedereen doen wat ze elk nodig hebben. Dat gebeurt nu nauwelijks, zelfs in de lerarenopleidingen. Een ongelofelijk probleem. De diversiteit van de leerlingen begrijpen, analyseren en ermee omgaan, dat is wat moet gebeuren.”
Innoveren we niet genoeg?
Dirk Van Damme: “In de OESO-gegevens zijn er enkele vragen waar de Vlaamse leraren opvallend laag op scoren. Onder meer de vraag of ze zich gewaardeerd voelen door hun omgeving en door hun directeur als ze innoveren. Deze score is de laagste van alle landen. Dat kan op 2 dingen duiden: dat leraren zelf niet innoverend willen werken, of dat de stimulansen in de omgeving er niet zijn om innoverend te werken.”
Moeten leraren team-teaching en differentiatie in de eerste plaats via de lerarenopleidingen oppikken?
Dirk Van Damme: “Ik ben het in grote lijnen eens met het evaluatierapport dat is uitgekomen: er is een ernstig probleem met de lerarenopleidingen. Ik ken veel mensen die schitterend werk doen binnen de lerarenopleidingen. Maar de instroom in het eerste jaar is niet goed genoeg. Dat zou je kunnen verhelpen door de ingangseisen hoger te leggen. Daardoor krijg je niet alleen betere leraren. Het kan ook helpen om het lerarentekort op te vangen.

OESO”]De leraar is de ingenieur van het menselijk leren
”Dirk”
Kijk maar naar Groot-Brittannië, waar de studentenaantallen zijn beginnen stijgen sinds de lat voor de lerarenopleidingen hoger werd gelegd. Een opleiding die hoger gepercipieerd wordt, trekt extra mensen aan. Kijk maar naar de geneeskunde: de Heizel is te klein geworden voor de toelatingsproef. Maar er is meer aan de hand. Er gaapt in de lerarenopleidingen nu een gigantische kloof tussen de lesinhoud en de actuele wetenschappelijke kennis. Zo wordt nog vaak ontwikkelingspsychologie uit de eerste helft van de 20ste eeuw gegeven. Dat is dramatisch. Je zou van een arts nooit aanvaarden dat hij of zij niet mee is met de meest actuele biologische en fysiologische kennis. Ik kan wel begrijpen dat het enkele jaren duurt vooraleer wetenschappelijke kennis doorsijpelt, maar toch geen 100 jaar, zoals bij de leraren?”
Praktijkschok
Het rapport over de lerarenopleidingen sprak ook over de ‘praktijkschok’ die leraren ervaren als ze in het beroep stappen.
Dirk Van Damme: “Ik zou het goed vinden als er tijdens de opleiding iets minder stage zou zijn, en dat er na de opleidingen een periode van 2&nsbp;jaar komt waarin je in een gemengd statuut zit. Daarin krijg je veel mogelijkheden om bij te leren, en krijg je begeleiding van iemand die als leraar werkt, niet van een lerarenopleider. Zo heb je een continuüm vanuit de theorie naar de praktijk. Als we iets aan het lerarentekort willen doen, dan moeten we in de eerste plaats de uitstroom van jonge leraren uit het beroep aanpakken.”
Is het slecht gesteld met de maatschappelijke waardering voor leraren?
Dirk Van Damme: “De waardering valt goed mee als je vergelijkt met instellingen als de Kerk, politiek, media, vakbonden. Opvallend is wel dat de doorsnee ouder positief is over de leraren van zijn kinderen, maar negatief staat tegenover de beroepsgroep. Dat merk je als het over de toekomstperspectieven van de eigen kinderen gaat. Maar weinigen willen dat hun kind leraar wordt. Tenzij het niet goed genoeg is voor andere dingen, of als het een job dicht bij huis zoekt.”
Intussen lijkt de relatie tussen leraren en ouders wel steeds stroever te verlopen.
Dirk Van Damme: “Wanneer ik over een brug rijd, dan aanvaard ik dat de ingenieur die ze heeft gebouwd zijn vak kent, zonder daar verder bij na te denken. Bij een arts zal ik misschien nog eens nakijken op internet, maar niet op een arrogante manier het oordeel in twijfel trekken. Bij leraren gebeurt dat wel. Ouders erkennen niet dat iemand anders misschien een beter zicht op hun kind kan hebben. Ik vergelijk leraren vaak met artsen en ingenieurs, omdat ik de professionaliteit van leraren op hetzelfde niveau situeer. Dat klinkt voor sommigen misschien naïef en ambitieus. Maar ik vind de leraar eigenlijk de ingenieur van menselijk leren. Iemand die leerprocessen aanstuurt, die bepaalt wat nodig is en waarvoor. De leraar moet de basiskennis hebben om dat te doen, maar verdient daar ook het respect voor.”

Bron:
Klasse - https://www.klasse.be/1769/ons-onde...-de-21ste-eeuw/

Mijn mening:
Leraren zijn met andere dingen bezig dan de overheid vraagt.
Ik ben het eens met de uitspraak die Dirk Van Damme doet. Volgens hem moeten leraren samen denken en samenwerken. Naar mijn mening is het heel belangrijk dat leraren onderling leerlingen bespreken. Hierdoor kunnen ze gedachten uitwisselen en samen naar een oplossing zoeken indien nodig.

Ik ben het niet eens met het invoeren van een ingangsexamen voor de lerarenopleiding. Iedereen moet de kans krijgen om aan deze opleiding te beginnen. Maar ik ben het wel volledig eens dat er meer aandacht moet worden besteed aan de actualiteit. Elke leraar moet een basiskennis hebben over de actualiteit.
Als laatste wil ik even vermelden dat het een goede oplossing zou zijn dat de leraren na hun lerarenopleiding nog extra hulp en feedback krijgen van iemand die als leraar werk.