Hallo, met Europa
Ambassadeur Paemen over diplomatieke dienst
donderdag 30 december 2010, de standaard

BRUSSEL - Op 1 januari begint de nieuwe Europese diplomatieke dienst op volle toeren te draaien. 'En het zal een groot verschil maken.'
Voortaan kunt u mij bellen, glunderde João Vale de Almeida toen hij deze zomer in Washington zijn functie als allereerste ambassadeur van de Europese Unie opnam. De legendarische klacht van Henry Kissinger dat hij niet wist met wie hij moest bellen als hij Europa wilde spreken, is hiermee van de baan. Op 1januari, met de overkomst van 1.643 ambtenaren van andere Europese instellingen, begint de nieuwe Europese diplomatieke dienst op volle toeren te draaien.

De 27 lidstaten van de Europese Unie legden in het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december van kracht werd, vast dat ze meer en meer een gezamenlijk buitenlands beleid willen gaan voeren. Met één stem spreken dus.

Daartoe benoemden ze Cathy Ashton tot 'minister van Buitenlandse Zaken'. Terzelfder tijd werd de Britse barones ook vicevoorzitter van de Europese Commissie. Een aantal bevoegdheden van de Commissie, zoals Ontwikkelingssamenwerking of Nabuurschap, heeft immers een buitenlandse component.

Ashton en haar dienst, onder leiding van (de Franse) secretaris-generaal Pierre Vimont, doen beleidsvoorstellen. Maar het is de Raad van ministers van Buitenlandse Zaken van de lidstaten - die gemakshalve wordt voorgezeten door Ashton - die unaniem beslist. Op het niveau van de staatshoofden en regeringsleiders is het Herman Van Rompuy die het gemeenschappelijke standpunt van de 27 verwoordt.

Het voorbije jaar heeft Ashton het organogram voor haar ministerie in Brussel uitgetekend en haar diplomaten over heel de wereld uitgestuurd. De Europese Buitenlandse Actie Dienst, zoals de nieuwe instelling officieel heet, is samengesteld uit personeelsleden van de Commissie, de Raad en de nationale diplomatieke diensten. Uit al die verschillende bedrijfsculturen moet nu een Europese diplomatieke geest groeien.

'Maar het zal een groot verschil maken. Het zal ons meer invloed geven in de wereld', zegt de Vlaming Hugo Paemen, die van 1995 tot '99 de Europese Commissie in Washington vertegenwoordigde.

Die meer dan 130 delegaties waren het embryo van de nieuwe dienst. 'Wij hadden al de titel van ambassadeur en ik overhandigde mijn geloofsbrieven aan de Amerikaanse president, net als de ambassadeurs van andere landen', zegt Paemen, die voordien onder andere woordvoerder van Commissievoorzitter Jacques Delors en kabinetschef van commissaris Etienne Davignon was.

Op termijn zal de diplomatieke dienst zo'n 5.400 personeelsleden tellen en een budget hebben van drie miljard euro.

Gaat deze stap vooruit in het Europese integratieproces een verschil maken voor Washington?

'Zeker. Ik was onlangs nog op de opening van de EU-ambassade in Washington en merkte daar dat de Amerikanen die evolutie zeer goed hebben gevolgd. Aanvankelijk waren ze ietwat terughoudend tegenover de ontwikkeling van één buitenlands beleid, omdat ze speciale betrekkingen onderhouden met sommige lidstaten. Zoals ze tegenover de hele Europese integratie een ietwat ambivalente houding hadden, was dat ook met de buitenlandse betrekkingen het geval.'

'Maar ze weten heel goed dat de zaken veranderd zijn en zullen de evolutie pragmatisch volgen en ons beoordelen op onze daden. Als de EU inderdaad voor de 27 lidstaten kan spreken, zullen de Amerikanen zich daar naar schikken. Dan zullen we meer invloed verwerven bij de Amerikanen dan we zouden hebben als de landen elk apart een - vaak contradictorische - boodschap zouden overbrengen. Het handelsbeleid, waar we al met één stem spraken, is daarvan het bewijs.'

'Maar als we er niet in slagen om een gezamenlijk standpunt in te nemen, zal Washington de relaties met de individuele lidstaten verder ontwikkelen. Het zal dus van ons afhangen.'

Zullen Ashton en haar dienst het gemakkelijker maken om tot een eensgezinde positie te komen?

'Dat is de vraag. In het algemeen denk ik wel dat de lidstaten daartoe bereid zullen zijn. Landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben lange tijd gedacht dat ze het alleen en beter konden, maar dat is voorbij.'

'Het is zeker niet correct dat het moeilijker wordt naarmate we met meer zijn. Immers, eens we beslist hebben dat het beter is een gemeenschappelijke houding aan te nemen, is men gemakkelijker bereid compromissen te sluiten.'

U vreest geen concurrentie tussen de ambassadeurs op het terrein.

'In de overgangsfase zal dat nog een rol spelen. Trouwens, als we niet in staat zijn gemeenschappelijk actie te ondernemen, zal de wereld niet stilstaan. Als de EU het laat afweten, zullen de nationale regeringen die leemte opvullen met nationale standpunten.'

Ziet u zwakheden in de constructie?

'De structuur is gecompliceerd. Ik hoop dat er geleidelijk aan wat logica in wordt gebracht. In de overgangsperiode zal het wellicht niet zo vlot en doeltreffend verlopen. Maar alle nieuwe dingen moeten worden ingereden.'