Stop het consumptiefederalisme


Terwijl de signalen over de communautaire onderhandelingen op Hertoginnedal weinig rooskleurig zijn, geeft MARK EYSKENS een mogelijke uitweg aan. Hevel niet meer bevoegdheden over naar de deelstaten, maar bouw een bonus/malus-mechanisme in. Deelstaten krijgen meer geld als ze de opgelegde normen halen.


Het federalisme op zijn Belgisch kreeg sedert zijn ontstaan het verwijt dat het niet veel meer was dan een consumptiefederalisme, waarbij de federale overheid enorme bedragen inde bij de belastingbetalers, die dan door de gewesten en gemeenschappen naar eigen goeddunken konden worden uitgegeven. Uiteraard is dergelijk oordeel overdreven negatief, maar in Vlaanderen behoudt het zijn overtuigingskracht, wanneer de aanzienlijke miljardenstroom in het vizier komt die vooral via de sociale zekerheid van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel wordt doorgesluisd. Al moet hier worden onderstreept dat minister Rudy Demotte tijdens de regering Verhofstadt, door zijn moedig en efficiënt beleid, erin geslaagd is dezelfde normen op te leggen aan de deelstaten met als resultaat dat inzake gezondheidszorg de miljardenstroom nagenoeg is opgedroogd.

Vaak wordt gesteld dat aan gewesten en gemeenschappen een veel grotere fiscale bevoegdheid moet worden toegekend, zodat ze ook verantwoordelijk worden voor de financiering van de uitgaven die zij doen. In dit verband is het erg nuttig na te trekken wat de draagwijdte is van de fiscale autonomie van de deelgebieden in andere federale landen zoals Zwitserland, Duitsland, Canada en de Verenigde Staten. Die federale landen bewijzen door het toekennen van aanzienlijke bevoegdheden op fiscaal gebied en ook op het gebied van de sociale zekerheid dat hun staatkundige eenheid en coherentie niet in het gedrang worden gebracht.

Toch moet België op dit vlak grote voorzichtigheid aan de dag leggen. Het is contraproductief in een land dat een zakdoek groot is en waarin de belangrijkste bedrijven multinationals en interregionaal zijn, uiteenlopende en concurrerende belastingstelsels (niet alleen op het vlak van de vennootschapsbelasting maar ook inzake sociale zekerheidsbijdragen) in te voeren en dat op een ogenblik waarop binnen de Europese Unie juist geijverd wordt voor meer fiscale harmonisatie.

Het bestaan van aanzienlijke federale begrotingsdotaties die aan de gewesten en gemeenschappen worden toegekend, biedt juist de gelegenheid het consumptiefederalisme geleidelijk aan om te vormen tot een 'verantwoordelijkheidsfederalisme'. De federale staat moet bij het verlenen van financiële middelen aan de deelstaten een bonus/malus-mechanisme inbouwen, naarmate de deelstaten beter of minder goed of helemaal niet bepaalde beleidsnormen zouden realiseren. De moderne bedrijfskunde hanteert uitvoerig benchmarking, auditing, beheerscontracten…

Het beginsel lijkt eenvoudig, maar de toepassing ervan is zeer complex omdat rekening moet worden gehouden met de hele waaier van de deelstatelijke bevoegdheden. Alvast lijkt het 'conditionaliseren' van de federale begrotingsdotaties aan de deelstaten een mogelijke uitweg als blijkt dat de onderhandelingen over de overheveling van bijkomende bevoegdheden aan de deelgebieden volledig in het slop zouden raken. Hoewel natuurlijk voorwaardelijk gemaakte begrotingsdotaties én ruimere bevoegdheden ook op een evenwichtige wijze kunnen worden gecombineerd.

Politieke bezwaren tegen het voorwaardelijk maken - beleidsdomein per beleidsdomein - van de federale financiering liggen voor de hand. De geloofwaardigheid van een dergelijke aanpak impliceert dat de federale overheid de beginselen van resultaatgerichte financiering ook op haar eigen diensten en administraties toepast. Het concreet invullen van de benchmarking kan niet door de federale overheid aan de gewesten worden opgelegd, maar moet worden onderhandeld met de deelstaten, liefst met bijstand van de nodige experts.

De beoordeling van de resultaten en de vraag of aan het betrokken gewest of gemeenschap een bonus op een malus moet worden toegekend, kan ook niet aan het oordeel van het federale beleidsniveau worden overgelaten want dit zou deelstaten onder voogdij stellen. Het is dus vereist te denken aan een instelling of een autoriteit (een Hoge Raad met bijstand van het Rekenhof), die de geboekte resultaten zou beoordelen en goede of slechte punten zou uitdelen aan zowel de deelstaten als aan de federale overheid.

Het voorgestelde mechanisme vereist een wijziging van de financieringswet, en dat kan alleen gebeuren met een tweederde meerderheid. En dan komt men terecht in hetzelfde steegje als de problemen die nu rijzen bij het parlementair realiseren van een staatshervorming via een grondwetswijziging. Niets belet echter dat, in afwachting van die tweederde meerderheid, via consensus tussen de gewesten, de gemeenschappen en de federale overheid een bonus/malus-stelsel in het leven wordt geroepen.

Een diepgaande onderhandeling tussen de nieuwe federale regering en de gewestregeringen is in elk geval zeer gewenst, ook omdat op veel gebieden samenwerkingsakkoorden kunnen worden gesloten die bijdragen tot een grotere efficiëntie van het Belgische federale stelsel. Het gewest dat zich zou onttrekken aan een dergelijke benadering zou meteen bewijzen dat het enkel in staat is zijn ' onverantwoordelijkheid' op te nemen. Het zou meteen ook de verantwoordelijkheid op zich laden van de blokkering van ons federaal systeem. En dit op een ogenblik dat de overgrote meerderheid van de bevolking in het hele land verlangt naar veel beter bestuur.

Mark Eyskens is minister van Staat


DS, 08-08-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB