Tieners groeien trager door PFAS, zeker de jongens


Bij jongens die rond de fabriek van 3M wonen, werd – meer dan bij meisjes – een verband vastgesteld met een vertraging van de lengtegroei.


Driekwart van de tieners rond de fabriek van 3M in Zwijndrecht heeft te veel schadelijke PFOS in het lichaam. Die en andere stoffen verstoren hun hormonen, groei en immuniteit. Bij jongens is het effect meer uitgesproken.

De hardnekkige chemicaliën uit de PFAS-groep zijn aangetroffen in het bloed van jongeren die wonen rond de 3M-fabriek – waar die chemicaliën ooit gemaakt werden. Ze hebben een negatief effect op hun gezondheid. De bevindingen staan in een studie die het departement Omgeving van de Vlaamse overheid liet uitvoeren door drie universiteiten (UAntwerpen, UHasselt en VUB), de onderzoeksinstelling Vito en het Provinciaal Instituut voor Hygiëne van Antwerpen. De resultaten zijn gisteren voorgesteld.


1 Wie werd er onderzocht?

303 jongeren die wonen in een straal van 5 kilometer rond de fabriek van 3M in Zwijndrecht, moesten stalenbloed en urine afgeven. Zij waren tussen 12,5 en 17 jaar oud – geboren dus na 2002, het jaar waarin 3M ophield met de PFOS-productie in Zwijndrecht. Ze moesten er langer dan vijf jaar wonen.

Behalve uit Zwijndrecht dienden er zich ook jongeren aan uit Melsele, Burcht, Kallo en Antwerpen. Het is het eerste onderzoek bij tieners rond 3M op deze schaal. Bij eerdere bloedstaalnames zaten slechts 34 tieners.


2 Welke stoffen zitten er in hun lichaam?

Er werden 21 soorten PFAS in hun bloed aangetroffen. Twee van de bekendste en beruchtste (PFOS en PFOA) werden bij alle deelnemers teruggevonden. Bij een kwart van de onderzochte tieners lag de PFOS-waarde hoger dan de drempel waarboven er nadelige effecten op de gezondheid mogelijk zijn. De helft zat in de tussenzone waarbij nadelige effecten niet uit te sluiten zijn. 27 procent bevond zich in de veilige zone.

De aangetroffen waarden voor PFOS liggen hoger dan de hoeveelheid die gemiddeld bij jongeren in de rest van Vlaanderen aangetroffen wordt (3,25 microgram per liter tegenover 2,16) bij eerder onderzoek uit 2016-2020. Opvallend is dat ook de piekwaarden veel hoger liggen: 30 microgram per liter tegenover 7,3 gemiddeld in heel Vlaanderen.

Wie dichter bij de fabriek van 3M en langer in de buurt woonde, had meer PFAS in het bloed. Dat gold ook voor wie eieren, groenten of fruit van lokale herkomst at. Overigens kreeg ook wie voeding uit de winkel consumeerde of smeermiddelen voor de fiets gebruikte, al genoeg kwalijke stoffen binnen.


3 Hoe schadelijk zijn die stoffen?

De mogelijke schade aan de gezondheid slaat vooral op de hormonenhuishouding en de immuniteit. De verstoring daarvan werd in het bloed van de deelnemende tieners vastgesteld. Niet dat deze jongeren ziek zijn of klachten hebben. Zij lopen wel een hoger risico om gezondheidsproblemen te krijgen. Zo zijn ze vatbaarder voor infecties.

Hun groei en puberteit kunnen vertraging oplopen. ‘Een klein maar duidelijk effect’, zei Vito-onderzoekster Ann Colles. De waargenomen verschillen in lengte lagen tussen 1,3 en 1,7 centimeter, afhankelijk van de soort PFAS. Bij jongens werd meer dan bij meisjes een verband met de vertraging van de lengtegroei vastgesteld. Vermoedelijk zijn jongens gevoeliger voor hormoonverstoring door PFAS.

Dit betekent niet dat zij op volwassen leeftijd afwijkingen zullen vertonen, alleen dat ze zich trager ontwikkelen.


4 Wat kunnen de jongeren doen?

Weinig. Er bestaan nog geen medicijnen of andere middelen om de PFAS uit hun lijf te verwijderen. ‘We kunnen hen alleen aanraden om een gezonde levensstijl aan te nemen’, zegt professor Nik van Larebeke (VUB, UGent). ‘Overgewicht vermijden, veel bewegen, niet roken.’ Zo kan het effect van de PFAS-factor wat gemilderd worden.

De maatregelen die gelden in Zwijndrecht en omgeving, blijven van kracht: geen eieren van de eigen kippen eten, geen grondwater uit eigen put drinken. Opmerkelijk: tweehonderd van de deelnemers zei nooit eieren van lokale kweek te eten, 25 onder hen deden dat nog altijd.


5 Wat werd er nog vastgesteld?

Behalve in het lichaam van de tieners keken de onderzoekers ook naar hun omgeving. Zo werden er stalen genomen in het huisstof van hun woning en in hun (moes)tuin.

In een kwart van de bodems van de kippenrennen werd te veel PFOS aangetroffen, in de moestuinen was dat in een derde. In bijna 80 procent van de 37 onderzochte eieren lag het PFOS-gehalte boven de toelaatbare grens.

Een opmerkelijke vaststelling was dat in het huisstof 20 van de 21 soorten PFAS werden teruggevonden. De onderzoekers raden de omwonenden aan geregeld met water schoon te maken en stof op te nemen met een vochtige doek. ‘Stof is een aandachtspunt voor kleine kinderen die nog rondkruipen’, zei Ann Colles.


DS, 25-04-2023 (Tom Ysebaert)

Bijgesloten Plaatje(s)