‘Laat niemand ontkomen’


Een uitzonderlijk lek van documenten bevestigt het: China sluit de Oeigoeren niet alleen op om ‘een vakopleiding te volgen’. Het indoctrineert bewust de etnisch-religieuze minderheid en viseert iedereen.


Naar schatting een miljoen mensen uit moslimminderheden zitten vast in een van de vele Chinese strafkampen. Zondag lekten documenten van Chinese overheidsinstanties uit over de interne werking ervan. Het is de eerste officiële inkijk in de structuur, het dagelijkse regime en het ideologische kader van die internationaal veroordeelde centra in de noordwestelijke regio Xinjiang.

De ‘China Cables’ werden via Oeigoeren in ballingschap verzameld door het Internationale Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en gedeeld met The Guardian, de BBC en vijftien andere mediapartners. Experts als James Mulvenon (Defense Group Inc), sociaal wetenschapper Adrian Zenz (Victims of Communism Memorial Foundation in Washington, D.C.) en linguïsten verklaarden ze authentiek. De documenten onderschrijven eerdere getuigenissen van ex-gedetineerden. Volgens China zelf zijn ze ‘vervalst’.

Nochtans komen de documenten overeen met de toenemende bewijslast over de strafkampen. China heeft die in het grootste geheim opgezet voor ideologische ‘transformatie door educatie’. Nadat er rapporten waren opgedoken over de massale interneringen zonder proces, ontkenden de autoriteiten in Peking aanvankelijk het bestaan van de detentiecentra. Toen het onmogelijk werd om de satellietbeelden en de vloed van getuigenissen van ex-gevangenen en hun families te negeren, hield de partij vol dat het ging om een vrijwillige ‘vakopleiding’.


Brainwashen op massieve schaal

Het merendeel van de gevangenen zijn Oeigoeren en andere etnische minderheden als Kazakken. De documenten van binnen in de Chinese bureaucratie bevestigen dat de kampen opgezet zijn als detentiecentra om mensen op massieve schaal te brainwashen. Zo weten we dat in juni 2017 exact 15.683 mensen uit zuidelijk Xinjiang naar een kamp werden gestuurd.

Zhu Hailun, de hoogst geplaatste veiligheidsambtenaar en adjunct-chef van de Communistische Partij in Xinjiang, heeft de documenten ondertekend. Hij legt uit hoe de centra zich moeten instellen op de gedwongen indoctrinatie van gevangenen (zie inzet).

In de strafkampen is er volgens getuigen ook sprake van foltering en verkrachting. In een richtlijn aan het personeel toont Zhu zich extra bezorgd over de mogelijke gevolgen van mishandeling: ‘Vermijd abnormale doodsoorzaken’.

Er is ook nieuwe informatie, zoals de termijn van minimum twaalf maanden en het feit dat er twee soorten kampen zijn. De eerste lijken gefocust op ideologie en het aanleren van het Mandarijn. Als je die mag verlaten, komt er nog eens drie tot zes maanden ‘werkkamp’ in een tweede detentiecentrum. Over dwangarbeid in Xinjiang, als onderdeel van het kampensysteem, publiceerde het Centre for Strategic and International Studies eerder een rapport. Vooral de Chinese kledingindustrie zou erop draaien. Wie zijn heropvoeding ‘afrondt’, kan gedwongen worden te werken in een tweede werkkamp. Zelfs na vrijlating blijft het toezicht doorgaan. Lokale veiligheidsbeambten en gerechtelijke instanties mogen ‘studenten het eerste jaar geen moment uit het oog verliezen’.

De Chinese autoriteiten ontkennen het bestaan van detentiecentra en zeggen dat het ‘vak- en vormingscentra’ zijn die deel uitmaken van een actieplan tegen extremisme en terrorisme. In 2009 kwamen tijdens rellen in de regionale hoofdstad Urumqi bijna tweehonderd mensen om, vooral Han-Chinezen. In een reeks terreuraanslagen in steden in heel Xinjiang vielen tientallen doden en honderden gewonden. Er zijn ook Oeigoeren die zich hebben aangesloten bij extremistische milities in het buitenland, waaronder IS in Irak.

Naarmate er interneringskampen bijkwamen, maakten de autoriteiten zich zorgen dat de grootschaligheid van het programma zou bekendraken en tot problemen leiden, zelfs bij de eigen officiële instanties, blijkt uit de documenten. Er wordt ‘strikte geheimhouding’ geëist en bovenop een voor de hand liggend verbod op video’s en camera’s is het personeelsleden verboden om belangrijke data te verzamelen, zodat zelfs wie deel uitmaakt van het systeem er niet de volledige omvang van kan vatten. ‘Het regime in de vaktrainingscentra ligt uiterst gevoelig’, staat er te lezen. ‘Het personeel moet van geheimhouding en politieke discipline doordrongen zijn.’


Nieuwsbrieven

Daarnaast geven vier ‘nieuwsbrieven’ een uitzonderlijke inkijk in de schaal van het digitale bewakingssysteem dat de Oeigoeren treft. De nieuwsbrieven hielden ambtenaren op de hoogte over het gebruik van het Integrated Joint Operations Platform (IJOP). Dat is een geïntegreerd digitaal systeem dat allerlei informatie verzamelt over mensen en zo hun ‘risicoprofiel’ inschat. Het volgt wie wanneer met zijn digitale pas langs een checkpoint loopt en combineert dat met beelden van bewakingscamera’s en nummerplaten.

Zo maakte dat systeem in één week in juni 2017 melding van meer dan 24.000 ‘verdachte personen’, alleen al in de vier zuiderse districten van Xinjiang. Van hen werd twee derde vastgehouden: meer dan 15.600 mensen werden naar heropvoedingskampen gestuurd, 706 gingen naar de gevangenis. Nog eens 2.096 mensen werden onder toezicht geplaatst en voor 5.508 was het ‘tijdelijk onmogelijk om ze vast te houden’ – suggererend dat ze in de toekomst nog in een kamp zouden belanden.

Ook blijkt dat in 2017 de autoriteiten in detail bijhielden hoeveel Oeigoeren een buitenlands paspoort hadden.


Van baardlengte tot babynaam

Een ander document bevat de transcriptie van een proces in het Oeigoers. Volgens dat document werd een Oeigoer tot tien jaar veroordeeld voor ‘het zaaien van etnische haat’. Zo zei hij collega’s dat ze geen porno mogen kijken, niet mogen vloeken en geen eten mogen kopen bij vrouwen die niet bidden. ‘Als je niet bidt, zal je in de hel belanden en zal God je niet vergeven. De mensen die niet bidden zijn Han-Chinese kafirs (ongelovigen, red.).’

Na een reeks aanslagen door Oeigoerse extremisten in 2014 heeft China Oeigoerse families verdeeld, de Oeigoerse taal en cultuur onderdrukt, historische plaatsen met de grond gelijkgemaakt en zich gemoeid met de geringste uiting van de moslimidentiteit, van de lengte van een baard tot de naam van een baby. ‘Het doel (van de kampen) is een heel volk te indoctrineren en te veranderen via een fijnmazig systeem’, zegt Adrian Zenz (China-expert verbonden aan de Victims of Communism Memorial Foundation), die datagedreven onderzoek doet naar de interneringskampen van Xinjiang. Nog volgens Zenz zijn de documenten een ‘belangrijk bewijs voor de kwaadaardigheid van het systeem’. ‘De Chinese overheid heeft gelogen over het feit dat die mensen daar niet vrijwillig zitten, maar gedwongen werden.’

De richtlijn over de kampen en de nieuwsbrieven zijn geklasseerd als ‘geheim’, het tweede van drie beveiligingsniveaus die China hanteert. Experts hebben de taal, vorm en inhoud geverifieerd. ‘Geklasseerde Chinese documenten hebben een specifieke structuur. Deze stukken komen voor honderd procent overeen met alle andere officiële formulieren die ik ooit gezien heb’, zegt James Mulvenon, een expert in de doorlichting van Chinese overheidsdocumenten en hoofd van de inlichtingendivisie bij SOS International. ‘Vanuit mijn professionele expertise sta ik garant voor de authenticiteit van deze documenten’, zegt hij. Hij voegt eraan toe dat hun label ‘ji mi’, of ‘geheim’, betekent dat dit niet zomaar routine was. ‘Dit zijn ernstige documenten.’

In een verklaring zegt de Chinese ambassade in Londen dat ‘de vermeende gelekte documenten vervalsingen en fake news zijn’. ‘Er bestaan helemaal geen documenten of richtlijnen over de zogeheten “detentiekampen”. De vak- en vormingscentra zijn er ter preventie van terrorisme.’ China zegt ook dat ‘wie de opleiding volgt, regelmatig naar huis mag’, bijvoorbeeld om voor de kinderen te zorgen, en dat de ‘vrijheid van religie volledig gerespecteerd wordt in Xinjiang’.


© The Guardian, >DS, 29-11-2019 (Emma Graham-Harrison, Juliette Garside)

Bijgesloten Plaatje(s)