Staatslieden met visie gezocht


‘Beslissende vergadering over Griekenland’, ‘Grexit looms’, ‘L’heure de vérité’. Hoe vaak hebben we dit, in de verschillende talen die Europa rijk is, al niet gehoord?


Vijf-en-een-half jaar duurt de eurocrisis al, als je telt vanaf die oktoberdag in 2009 waarop de kersverse Griekse minister Giorgios Papaconstantinou zijn Europese collega’s in Luxemburg vertelde met wat voor gigantisch begrotingstekort zijn voorganger hem had opgezadeld. Keer op keer was het sindsdien crunch time: zou Griekenland euroland verlaten?

In de loop der jaren zijn er allerlei woorden voor bedacht: Grexit, Graccident, Graftocht. Maar het is nooit gebeurd. Tot nog toe. ‘De beste journalisten’, zegt een Europese ambtenaar die betrokken is bij de Griekse onderhandelingen, ‘zijn degenen die schrijven dat ze het niet weten. We weten het namelijk zelf ook vaak niet.’

Dit is wellicht een van die momenten in de geschiedenis waarover de voormalige Britse premier Harold Macmillan ooit zei: Events, my dear boy, events. Zo’n moment waarop er dingen gebeuren die niet waren gepland. Pas dan, bedoelde Mcmillan, bewijst de staatsman zichzelf.

Welnu, als dit het geval is, dan telt Europa bedroevend weinig staatslieden. Dat is alarmerend, maar niet verwonderlijk. Van 1945 tot de val van de Muur scholen de Europeanen veilig onder de Amerikaanse paraplu. Zij deden het politiek-militaire werk, wij likten onze wonden en werkten aan de wederopbouw. Toen de Muur viel, dachten wij dat we ‘gewonnen’ hadden. Vanaf nu zou de wereld doen zoals wij: focussen op democratie, de rule of law en geld verdienen. Dat de Amerikanen zich uit Europa terugtrokken, deerde ons amper. Er waren toch geen grote gebeurtenissen meer.

Het Griekse drama is maar een van de vele crises die ons vertellen dat Europa dit verkeerd heeft ingeschat. De Amerikaanse investeerder Warren Buffett vergeleek de eurocrisis met de zee die zich van het strand terugtrekt als het eb wordt: dan ontdek je wie er zonder zwembroek gezwommen hebben. In dit geval zijn dat de Europeanen. De geschiedenis haalt Europa weer in. Migratieprobleem, eurocrisis, Poetins machtspolitiek, jihadi’s die ons verachten – alles vereist een duidelijke, politieke respons. Die respons heeft Europa niet meer. Europa is voorbereid op een ander soort wereld.

Europese politici zijn niet berekend op grote taken. Het zijn allround managers zonder visie. Zoals een spindoctor laatst beaamde: ‘Alles draait om pr, niet om inhoud.’ Het Europese besluitvormingsproces hangt ergens tussen nationaal en internationaal. De pers heeft krappe budgetten. Terwijl Europa’s problemen steeds complexer worden en internet het aantal deadlines heeft verveelvoudigd, neemt het aantal professionele correspondenten in Brussel af. Burgers worden angstig: ze hebben veel te verliezen. Velen beginnen zelf nieuws te maken. Emotioneel nieuws. In de utopische jaren, toen er geen nieuws leek te zijn, zijn velen geswitcht naar entertainment. Sindsdien moet zelfs de eurocrisis spannend, snappy en sexy zijn. Politici, die verkiezingen willen winnen, spelen daarop in met apocalyptische quotes. De echte beslissers, Draghi en Merkel, zwijgen.

Dit zijn verwarrende tijden. Toch is er maar één conclusie mogelijk. De geschiedenis wil haar plek in Europa terug en dat betekent gouden tijden voor degenen die dat serieus proberen te beschrijven.


DS, 23-06-2015 (Caroline de Gruyter - NRC Handelsblad )

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB