De ‘successen’ van president Trump


Donald Trump heeft de federale bureaucratie in de vernieling gestort. Een volgende president kan sommige beslissingen meteen ongedaan maken, maar het wantrouwen zal blijven, voorspelt Frans Verhagen.


De mare is dat Donald Trump in vier jaar weinig tot stand heeft gebracht. Zeker, hij heeft de belastingen voor de rijken en voor ondernemingen verlaagd, en veel conservatieve rechters benoemd. De rest was vooral negatief. Hij legde het coronavirus niets in de weg. Hij ondermijnde de relaties met bondgenoten. Ernstige wetgeving was er niet. Trump slaagde er niet in Obamacare af te schaffen, laat staan het te vervangen door ‘iets veel beters’.

Verschuif de lens en Trump was buitengewoon succesvol. Hij was destructief, negatief en schadelijk voor het land. Gemeten aan zijn doelstellingen, en die van degenen die hem steunden, boekte hij grote successen. De rijke sponsors van de Republikeinen, zoals de broers Koch, de Mercer-familie, de casinobaas Seldon Adelson, kunnen tevreden zijn.

Ook de voorts zwijgende Republikeinse partij is blij. De belastingverlaging was klassiek Republikeins, zij het niet per se wat Trump had beloofd. De belastingverlagingen ondermijnden de overheidsfinanciën en schiepen tekorten, verveelvoudigd door de uitgaven tijdens de coronacrisis. Het betekent dat de ruimte voor assertief overheidsbeleid voor jaren minimaal is. Een oud Republikeins doel, de overheid de nek omdraaien, komt daarmee in zicht.


Jarenlange handicap

In een overmoedige bui zei Trumps voormalige assistent Steve Bannon dat ‘de deconstructie van de administratieve staat’ de doelstelling was. Trump zelf praat nog altijd over de deep state die hem zou ondermijnen. Hij speelt in op een diep wantrouwen van zijn achterban tegen expertise en publieke instellingen, tegen ‘elites’. Hij heeft dat versterkt door zelf deskundigheid en ervaring verdacht te maken. De coronaproblemen waren daar een pregnant voorbeeld van.

Trump heeft meer gerealiseerd van Bannons ‘belofte’ dan we ons soms realiseren. Hij heeft de federale bureaucratie voor jaren gehandicapt. Aan het hoofd van de overheidsdiensten heeft de president mensen benoemd die zich kanten tegen de doelstellingen van de organisaties die ze moeten leiden. Het zijn vaak lobbyisten van het omgekeerde. Deskundigen die de ruggengraat van iedere organisatie vormen, zijn vertrokken omdat ze niet konden of wilden werken met deze leiding. Soms werden ze weggejaagd door een overheidsdienst te verplaatsen naar, pakweg, Kansas.

Zo heeft Trump carrière-ambtenaren als meteorologen, gezondheidsspecialisten, medewerkers van het openbaar ministerie en milieudeskundigen onder vuur genomen. Hij dwong meteorologen zijn eigen onzin als serieus te bestempelen. Werken voor de overheid is bijzonder onaantrekkelijk geworden. Een goed voorbeeld is het ministerie van Buitenlandse Zaken, dat zo vijandig werd voor zijn topdiplomaten dat meer dan honderd oud-ambassadeurs en afdelingshoofden vertrokken. Minister Mike Pompeo is een acoliet van Trump, hij deed geen moeite om in 2018 zijn eigen ambassadeur in Oekraïne te verdedigen toen ze werd besmeurd door Trumpgetrouwen.

Of neem de overheidsdienst Milieu die alle deskundigenpanels de nek omdraaide en probeerde de regels te negeren die het Congres instelde. Het ministerie van Onderwijs promoot privéonderwijs met winstoogmerk. Het ministerie van Gezondheid nam tijdens de coronacrisis politieke besluiten, opgejut door een onkundige president. Een opmerkelijk aantal personen die Trump benoemde, bleek niet alleen incompetent te zijn, maar maakte ook misbruik van het ambt. Inspector generals die dat soort gedrag moeten opsporen, werden geïntimideerd of, als dat niet lukte, ontslagen.

Het ministerie van Justitie is gecompromitteerd omdat minister William Barr zich opstelt als huisjurist van de president in plaats van jurist van de natie. Hij stopte hoogstpersoonlijk het Rusland-rapport in de doofpot door er een pro-Trump interpretatie aan te geven. Schendingen van burgerrechten worden niet meer aangepakt. De minister greep in de normale procesgang in, adviseerde zelfs een lagere straf voor de veroordeelde Trump-assistent Roger Stone.

De FBI is verdacht gemaakt, veel agenten zijn wat anders gaan doen. De CIA idem. Het totale overzicht van binnen- en buitenlandse informatievergaring is gepolitiseerd, zodat Vladimir Poetin en witte racisten buiten schot blijven. Het ministerie van Binnenlandse Veiligheid is nu het centrum van immigratiebeperking en de opsluiting van illegalen.

De coronacrisis liet zien dat de Amerikaanse overheid slecht is georganiseerd, niet klaar voor onverwachte gebeurtenissen. De eenheid voor mogelijke pandemieën die president Barrack Obama had opgezet, was ontmanteld. Trump zette deskundigen zoals dokter Anthony Fauci op een zijspoor en benoemde een ideologische, niet-epidemiologische specialist als zijn assistent. Hij raaskalde over vermeende geneesmiddelen. Hij tweette en retweette onzin. Je kunt niet vertrouwen op wat de president van Amerika zegt of doet.


Terug in de 19de eeuw

Vorige week zette president Trump een kroon op dat werk met een executive order dat de beschermde positie van ambtenaren ondermijnt tegen politieke invloed. Voor het eerst sinds de ambtenarij in 1883 werd gedepolitiseerd, kunnen federale ministeries en diensten naar believen medewerkers ontslaan. Trump wil alleen loyale ambtenaren, niet per se deskundige mensen. Dat is een uitbreiding van wat hij al met de top van de federale instellingen heeft gedaan, de vierduizend posities die een president altijd mag invullen. We zijn terug bij een negentiende-eeuwse ambtenarij van politiek getrouwen.

Nog los van het opheffen van de bescherming van ambtenaren, die bovendien minder verdienen dan ze in de markteconomie zouden kunnen, betekent dit soort anti-actie dat veel studenten of jonge academici hun heil elders zullen zoeken. De diplomatieke dienst heeft al te maken met een terugloop van aanvragen voor de examens die daarvoor nodig zijn.

Het gaat misschien te ver om dit een politieke agenda te noemen, hoewel een deel van de Republikeinen altijd al uit was op het wurgen van de overheid, maar dit is wat vier jaar Trump heeft opgeleverd. Sommige beslissingen kan een volgende president direct ongedaan maken. Maar het wantrouwen tegen overheidsdiensten, die belangrijke beslissingen moeten begeleiden, zoals de medische diensten en ook de CIA, is zo snel niet gerepareerd. Ministeries zijn disfunctionele plekken geworden. Sommige adviesorganen zitten vol mensen die kunnen blijven zitten.

We hebben de neiging om Trump weinig succes toe te schrijven, zeker sinds de coronacrisis zijn niet heel bijzondere economische groei heeft getorpedeerd. Maar mensen rondom Trump met een heldere agenda van overheidsondermijning kunnen tevreden zijn. Het moeras, de swamp, is niet drooggelegd. Het is gepolitiseerd. De schade die Trump heeft aangericht, zou je een ‘succes’ kunnen noemen, maar dan krijgt ook dat woord een slechte reputatie.


DS, 28-10-2020 (Frans Verhagen)