Waarom de stakingen voor meer loon geen goed idee zijn


>Spontane stakingsgolf verrast ook vakbonden >Indexering van lonen volstaat niet meer >Belgisch loonoverleg komt onder druk te staan


Veel Mondeo's zijn er vorige week niet van de assemblageband gereden, bij Ford Genk. Eerst lag de productie er twee dagen stil door een cascade van stakingsacties bij de naburige toeleveringsbedrijven. Vanaf donderdagavond gingen de Ford-arbeiders dan zelf in staking.

De 6.000 werknemers bij Ford Genk zijn de hoge werkdruk beu, en willen 900 tijdelijke contracten omgezet zien in vaste banen. Maar de meest opmerkelijke eis van de stakers draait om 1 euro loonsverhoging per uur. Ze volgen daarmee het 'inspirerende voorbeeld' van hun collega's uit de toeleveringsbedrijven. Het is de Ford-arbeiders allicht ontgaan dat de 1 euro-eis van hun minder betaalde collega's bij de toeleveranciers juist de bedoeling had om de loonkloof met de beter betaalde werknemers bij Ford dicht te rijden.

Aan de fabriekspoorten bij Ford luidt het dat de tussentijdse loonsverhoging er moet komen om de felle stijging van de energie- en voedingsprijzen op te vangen. Die redenering werd vrijdag alvast gretig overgenomen door de werknemers van bedrijven als DHL in Opglabbeek en Johnson Controls in Geel. Ook hier braken spontane stakingen voor meer loon uit.

Daarmee lijkt de staking in en om Ford een domino-effect te hebben op andere bedrijven en sectoren, zoals door de vakbonden in Genk gevreesd werd. Veel délégés en secretarissen bij Ford beseffen dat deze plotse eis tot loonsverhoging schade toebrengt aan het eigen bedrijf. Maar ze beseffen ook - meer dan de directie van Ford of dan andere werkgevers - dat het weinig zin heeft om langetermijnverantwoordelijkheid of -perspectief te vragen aan de steeds groter wordende groep van werknemers met tijdelijke contracten.

Die tijdelijken hebben niets te verliezen. Voor hen staat elke euro extra loon gelijk aan onmiddellijke winst. Hier en nu. De gevolgen zijn voor later, en allicht niet voor hen. Hiervoor zijn niet de vakbonden, maar de bedrijven zelf verantwoordelijk, met hun politiek van uitbestedingen en van ongelijke loon- en loopbaanperspectieven voor kernwerknemers enerzijds en een buitencirkel van flexibele (wegwerp)werknemers anderzijds.

De spontane roep naar meer koopkracht heeft alles te maken met de aanhoudende prijsstijgingen van energie en voedingswaren. En, misschien nog meer, met de beeldvorming door politici, vakbondsleiders en media over de verarming van de 'gewone man'. Elk artikel over duurder geworden winkelkarretjes zal nog meer stakers aanmoedigen.

Dit fenomeen gaat frontaal in tegen het klassieke systeem van loononderhandelingen in België. Dat loonoverleg verloopt in trapjes, te beginnen met nationale onderhandelingen tussen vakbonden en werkgeversfederaties over de loonnorm, dat is de maximaal toegelaten stijging van de loonkosten voor een periode van twee jaar. Dat percentage (5,5 procent voor de periode 2007-2008) geldt als richtlijn voor alle loononderhandelingen in de bedrijfssectoren en moet ertoe leiden dat de Belgische loonstijgingen in de pas lopen met de loontrend bij onze drie grote buurlanden (Nederland, Duitsland en Frankrijk).

Dat tweejaarlijkse loonoverleg heeft zijn beslag gekend in het voorjaar van 2007, begin vorig jaar dus. Grote sociale conflicten zijn toen uitgebleven en volgens de onderhandelaars volgen de ondertekende looncao's - op enkele uitzonderingen na - mooi de contouren van de nationale loonnorm.

Maar toen was er nog geen sprake van galopperende consumptieprijzen. De inflatie-opstoot is pas in de laatste maanden van 2007 zichtbaar en voelbaar geworden. Met als gevolg dat er dit jaar allicht twee keer een indexering van de lonen zal plaatsvinden, eenmaal meer dan gepland. Dat zal haast zeker een overschrijding tot gevolg hebben van de loonnorm, maar dat moet niet noodzakelijk uitmonden in een grote verslechtering van de concurrentiepositie van de Belgische bedrijven. Ook in de buurlanden zullen de lonen omhoog gaan. In Duitsland eisen de vakbondskoepels Verdi en IG Metall tot acht procent hoger loon.

Toch is de situatie fundamenteel verschillend. Bij ons bestaat nu eenmaal het systeem van de automatische loonindexering, de koppeling van de lonen aan de stijging van de levensduurte. Voor de meeste werknemers worden de lonen trouwens (eind) deze maand geïndexeerd. In Duitsland daarentegen moeten de vakbonden elke keer opnieuw de inflatie zien te compenseren tijdens de (vrije) loononderhandelingen.

De arbeiders bij Ford willen 'the best of both worlds': de index, sowieso, en daarbovenop een extra tussentijdse loonsverhoging. Want het wachten op de indexering duurt hen te lang. En die index volstaat toch al niet om alle prijsstijgingen te compenseren.

Als die emotionele aanpak het haalt, stuikt het klassieke loonoverleg in elkaar. Ofwel gaan de lonen omhoog volgens een indexeringsformule. Ofwel komen er vrije loononderhandelingen, zonder index. Maar in die laatste optie zal het veel vaker dan nu tot een krachtmeting komen tussen werknemers en bedrijven, en lang niet alle stakers zullen die strijd winnen.

Dat weten de vakbondsleiders ook. Daarom moeten ze de stakers in Genk durven te zeggen waar het op staat. En een escalatie van loonstakingen tegengaan.

Johan Rasking is redacteur economie.


DS, 21-01-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB