Voedselverspilling in tijden van honger: ontslagen voor weggeven koffiekoeken aan bedelaar

Bron: Knack 07/10/2013 (opiniestuk)
Een vrouw die in een bakkerij werkte, moet voor de rechter verschijnen omdat ze aan een bedelaar koffiekoeken heeft aangeboden. De wereld op zijn kop.

Bij de politie namen ze zelfs mijn vingerafdrukken, alsof ik een dief was', zegt Marleen De Lombaert. Haar misdaad: enkele minuten voor sluitingstijd gaf ze een bedelaar zes koffiekoeken. De bedelaar keerde na een tijdje terug met een doosje groenten. Hij wilde de verkoopster bedanken. 'Ruilhandel' oordeelde de bakker en ontsloeg de verkoopster op staande voet.
Dit voorbeeld gaat over meer dan het onterechte ontslag van een winkelbediende. Het gaat er ook over hoe we met voedselverspilling omgaan.
Waar zijn die zes koffiekoeken beter op hun plaats, beste lezer: liggen rotten in een container of in de handen van een bedelaar? De bakker gooit ze liever in een container. Hij is niet de enige.
Voedselverspilling
Volgens een recent rapport van de Voedsel-en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) wordt jaarlijks 1,3 miljard ton eetbaar voedsel weggegooid. Dit is een derde van de totale voedselproductie. Deze verspilling betekent tegelijk ook een economisch verlies van 750 miljard euro. De schade aan het milieu is hier niet inbegrepen.
Ook in België is er veel voedselverspilling. In Vlaanderen alleen ongeveer 2 miljoen ton verspild eten per jaar. Die verspilling vindt plaats niet alleen bij supermarkten of bakkerijen, maar ook bij ons thuis. Volgens Vlaamse cijfers verdwijnt in de huishoudelijke zak voor restafval elk jaar 35.000 ton consumeerbaar voedsel.
En toch honger
Bijna een miljard mensen lijdt aan honger of ondervoeding. Dat is bijna 1 op 7 mensen. Het grootste deel van die mensen zit in landen in ontwikkeling. Maar vergis u niet, ook in het Westen lijden steeds meer mensen honger. In de VS maakt 1 op 6 Amerikanen gebruik van voedselhulp. In Spanje zijn 3 miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp. In België kregen 122.000 mensen voedselhulp in 2012. Een record voor België. Zoals in de rest van Europa want 'Sinds 1945 hebben we in Europa nooit zoveel eten moeten uitdelen als vandaag.', liet het Europese Rode Kruis weten.
Deze cijfers tonen aan dat er een enorm structureel probleem is. Enerzijds zijn er ongeziene voedseloverschotten en verspilling. Anderzijds stijgt het aantal mensen in armoede die aan honger en ondervoeding lijdt. Dit is kapitalisme en zolang dit systeem aanhoudt, zal het structurele probleem niet opgelost raken. Staan we dan machteloos?
Neen, we kunnen zelf iets betekenen. Zoals Lief Vandevoort in de brochure 'Sociaal aan de slag met voedseloverschotten' schrijft: 'Elk van ons is mee verantwoordelijk voor de verspilling en elk van ons kan een bijdrage leveren aan het stopzetten ervan.'
Marleen De Lombaert heeft die verantwoordelijkheid opgenomen. Het heeft haar haar baan gekost. Hopelijk houdt het haar niet tegen om te blijven geloven in haar overtuigingen. Ze staat niet alleen. Toen ik haar verhaal las moest ik aan een persoonlijk verhaal denken.
Leuvense koffiekoeken
Twee jaar geleden was ik uitgenodigd in Leuven om een spreekbeurt te houden ergens dichtbij de Naamsestraat. Ik stopte bij een bakkerij om de weg te vragen. In de haast en met een lege maag besloot ik om twee koffiekoeken te kopen. Dat zou mijn avondeten worden. Nadat ik ze had besteld, kwam ik er achter dat ik geen cash bij had. Met bankcontact betalen was niet mogelijk. De verkoopster zei dat het geen probleem was. Het was bijna sluitingstijd. Niet alleen kreeg ik die koffiekoeken gratis, maar ze bood me aan om nog iets anders mee te nemen mocht ik grote honger hebben. Dat heb ik gedaan en ik was dankbaar. Zo'n geste stilt de honger van een mens meer dan alle koffiekoeken van de wereld.
De volgende keer in Leuven stapte ik een bloemenwinkel binnen en zocht de bakkerij op. Ik bracht een bos bloemen naar de verkoopster die jammer genoeg die dag niet werkte. Haar dochter wel. Ik liet de bloemen achter met een kleine notitie. De dochter van de bakkersvrouw nam de bloemen vol trots in ontvangst. Heel terecht.

Mening: ‘Moet u ook een hapje eten? Anders moeten we het toch weggooien.’ Allen naar het centrum voor racisme , mocht dit gevraagd worden aan een buitenlander. Het is even absurd. We zitten boven onze carrying capacity maar dagelijks worden er tonnen eten weggegooid. Het weggooien moet niet gevraagd worden, het weggeven wel blijkbaar. Ik ga er vanuit dat een mens (in nood) helpen een plicht is…

De wereld staat op zijn kop: langs de ene kant wordt er voedsel verspild dat het een lieve lust is en langs de andere kant lijden mensen honger. De bakker die de vrouw ontslagen heeft, keek wellicht niet verder dan zijn bankrekening hoog is. Uit principe zegt de bakker? Welk principe: liever eten weggooien dan het weggeven aan iemand die honger lijdt? Voor de voedseloverschotten in het algemeen zijn er elegante oplossingen. Laat groenten en fruit dat niet volmaakt genoeg is om verkocht te worden of brood e.d. dat een dag oud is aan instellingen leveren, gratis of aan sterk verminderde prijs (= sowieso winst voor de producent) zodat het kan verwerkt worden in maaltijden. Het zou onze begroting ook nog kunnen helpen, denk maar aan de gevangenissen. Maar terug naar de vrouw in de bakkerij: geef haar een pluim in plaats van haar ontslag, mijnheer de bakker. U zal er heus geen boterhammetje minder voor moeten eten.

Ongelooflijk? Misschien zit er wel iets in in wat de bakker gedaan heeft. Niet dat ik dit gedrag goed wil praten maar waar leg je de grens? Persoonlijk vind ik het heel erg dat de verkoopster ontslagen is voor iets wat zeer menslievend bedoeld is. Langs de andere kant kan je deze zaak inderdaad als een soort diefstal bekijken. Iedereen moet betalen voor koffiekoeken en andere voedingsmiddelen die je in een winkel kan vinden. Waarom zou die dakloze dan wel gewoon de winkel kunnen binnenstappen zonder ook maar iets te betalen?

Wel vind ik het iets anders als je als winkel besluit om sowieso de voedingsmiddelen die je anders de vuilbak in zou werpen (en eigenlijk nog goed te eten zijn) naar een voedselbank zou brengen. Op die manier gaat niemand er rouwig om zijn dat al dat lekkere eten toch nog wordt geconsumeerd. Dit is een fantastisch alternatief om te vermijden dat er misbruik gemaakt wordt van mensen die hun goed hart willen tonen.