Dante in het land van Kim

Bandi, De aanklacht. Vertaald door Linda Broeder, Ambo/Anthos, 256 blz.


We zien Noord-Korea meestal als een operette van grootheidswaan. Noord-Koreanen krijgen pas na een gevaarlijke vlucht een stem. De aanklacht, een bundel van zeven naar buiten gesmokkelde verhalen, is een uitzondering.


Voor fictie uit het land van Kim Jong-un heb je geen grote boekenkast nodig. De enige verhalen die we kennen over het leven in Noord-Korea, zijn van vluchtelingen. Een enkeling als Jang Jin-sung (Over de grens) schreef zelf zijn relaas neer, het gros vertrouwde zijn wedervaren toe aan buitenlandse journalisten als Barbara Demick (Hand in hand in het donker) en Blaine Harden (Vlucht uit Kamp 14). Nooit eerder werden manuscripten het land uit gesmokkeld, wat verklaart waarom de bundel De aanklacht van de mysterieuze auteur Bandi (‘vuurvliegje’) voor zoveel ophef zorgde.

Uitgevers hebben het over een Noord-Koreaanse Solzjenitsyn, maar dat is niet veel meer dan marketingpraat. Wie Bandi is, weten we niet. Hij zou in 1950 zijn geboren, lid zijn van de Noord-Koreaanse schrijversbond en nog steeds in Noord-Korea wonen. Do Hee-yun, de Zuid-Koreaanse mensenrechtenactivist die de zeven verhalen in 2014 in Seoul gepubliceerd kreeg, ontmoette Bandi nooit persoonlijk. Hij werd, zo schrijft hij in het nawoord, benaderd door een gevlucht familielid van de auteur. Voor haar vertrek had deze vrouw aan de schrijver beloofd dat ze alles in het werk zou stellen om zijn verhalen naar buiten te smokkelen, zodat de wereld kennis kon nemen van de gruwelijke realiteit waartoe de onderdanen van de Kim-dynastie zijn veroordeeld.

Het 750 pagina’s tellende manuscript werd in een exemplaar van de Verzamelde werken van Kim Il-sung over de grens gebracht.

Er rezen twijfels over de authenticiteit van het werk. Lydia Lim, een Amerikaanse met Koreaanse roots, vertaalde vier verhalen en ging bij haar grootvader te rade om uit te maken of het woordgebruik wel Noord-Koreaans was. Pas toen hij dat bevestigde, werd De aanklacht in de VS gepubliceerd. Ook de Franse uitgever liet eerst een onderzoek uitvoeren.

Toch hielden de geruchten aan. Sommigen zeiden dat de rechts-conservatieve uitgeverij waarbij De aanklacht in Seoul verscheen, een duidelijke agenda had. Anderen betwijfelden of een Noord-Koreaanse schrijver in staat is om de totalitaire maatschappij waarin hij zijn hele leven heeft gesleten, op zo’n kritische manier te benaderen.


Hongersnood

De aanklacht bevat zeven aangrijpende verhalen die werden geschreven tussen 1989 en 1995, bij de aanvang van de Zware Mars, zoals de hongersnood in Noord-Korea werd genoemd.

Ze schetsen een dantesk beeld van het dagelijkse leven in het land. Grootvaders foute klassenachtergrond ontneemt de kleinkinderen elk toekomstperspectief; noeste arbeid wordt nooit beloond en zelfs voor een laatste bezoek aan een stervende moeder op het platteland krijgt een treurende zoon geen reisvergunning. Het ‘voelt alsof we in een ijskast zitten, in plaats van in een huis’, zegt een van de personages, op een koude avond zonder eten.

Erger nog is het besef dat nepotisme, leugens, wanbeleid en machtsmisbruik het immer bejubelde socialisme volkomen hebben weggevreten. De zucht naar waarheid en gerechtigheid leidt naar executie of zelfmoord, eerder dan naar genoegdoening of rebellie. Bandi’s verhalen druipen van de stille wanhoop. Het zijn donkere vertellingen vol gebroken mensen, die het eten uit hun mond sparen voor hun geliefden en die vaak alleen troost vinden in een met grote moeite op de kop getikte fles sterkedrank.

Sinds deze verhalen werden geschreven, verstreek meer dan twintig jaar. Door toegenomen marktvrijheid en meer import uit China is de voedselsituatie verbeterd, maar uit rapporten blijkt dat de sancties de burgerbevolking hard treffen. Er duiken berichten op over een nakende hongersnood.

De fratsen die Kim Jong-un uithaalde met familieleden en getrouwen die niet in de pas liepen, laten vermoeden dat de (bewegings)vrijheid van de Noord-Koreanen niet is toegenomen, wel integendeel. Het valt te vrezen dat het lijden uit De aanklacht anno 2017 nog steeds actueel is. Precies daarom is dit een lezenswaardig boek.


DSL, 29-12-2017 (Catherine Vuylsteke)

Bijgesloten Plaatje(s)