Gedaan met algoritmes: Facebook, Instagram en Tiktok buigen voor nieuwe Europese wet


Een gebruiker in Europa moet het algoritme kunnen uitschakelen dat bepaalt wat je te zien krijgt en in welke volgorde. Het is vanaf vrijdag slechts een van de veranderingen op Facebook, Instagram, Tiktok of Snapchat.


Instagram-, Facebook-, Tiktok- en Snapchatgebruikers krijgen de mogelijkheid om het algoritme uit te schakelen dat bepaalt wat je te zien krijgt en in welke volgorde. Dat hebben de bedrijven achter deze sociale media – Meta, Bytedance en Snap – de voorbije dagen laten weten. Die bedrijven worden daartoe verplicht door de Digital Services Act (DSA): een gebruiker moet de keuze hebben om niet te worden blootgesteld aan een algoritme dat gebruikmaakt van zijn persoonlijke gegevens.

Bij Instagram en Facebook kun je al sinds vorig jaar (met enig zoeken) overschakelen op een chronologisch overzicht van berichten van de mensen en organisaties die je volgt. Nu kun je ook het personalisering-algoritme uitschakelen bij het bekijken van video’s en verhalen of in de zoekfunctie. Voor Tiktok is de verandering ingrijpender: het algoritme ‘leert’ wat je graag bekijkt en toont je meer van dat. Voortaan kun je ook kiezen voor een feed van Tiktokvideo’s die populair zijn in je regio.


Grondwet

Vorig jaar keurde Europa twee stukken wetgeving goed, die weleens worden omschreven als een ‘grondwet’ voor het internet: de Digital Services Act (DSA), die onder meer regels bepaalt voor moderatie en reclame op sociale netwerken, en de Digital Markets Act (DMA), die grote technologiebedrijven in een monopoliepositie verplicht om meer concurrentie toe te laten.

The Wall Street Journal beschreef deze week een ‘race’ bij de Amerikaanse techreuzen om hun producten tijdig aan te passen aan de talloze nieuwe regels – ‘duizenden’ werknemers bij Meta en Google zijn ermee bezig. De Amerikaanse krant voorspelt dat de nieuwe regels, ook al gelden ze officieel alleen in Europa, wereldwijd effecten zullen hebben. De krant citeert Martin Husovec, professor aan de London School of Economics. ‘Big tech verliest zijn monopolie op hoe het zijn diensten ontwerpt, en hoe zijn regels voor gebruikers worden geïnterpreteerd’, zegt hij. ‘Dat is een cruciale verandering.’ Een bedrijf dat zondigt tegen de DSA, kan boetes tot 6 procent van de wereldwijde omzet moeten betalen, of zelfs tot 10 procent bij een inbreuk tegen de DMA.


Transparantie

De DSA is vooral streng voor zeer grote onlineplatformen of online zoekmachines, diensten met meer dan 45 miljoen Europese gebruikers. Op 25 april finaliseerde de Europese Commissie een lijstje van negentien diensten, met onder andere Facebook, Instagram, Snapchat, Tiktok, X (voorheen Twitter), maar ook met de zoekmachines Google en Bing of de webwinkels Amazon, Alibaba en Zalando.

Die negentien grote spelers vallen vanaf vrijdag 25 augustus onder bijna alle regels van de DSA. Het gaat niet alleen over het uitschakelen van algoritmes. ‘Dat gebruikers de algoritmes kunnen uitschakelen, is belangrijk’, zegt Iverna McGowan van het Center for Democracy & Technology (CD&T), een non-profit die digitale burgerrechten verdedigt. ‘Maar minstens even belangrijk is dat we inzage zullen krijgen in hoe die algoritmes werken.’ De grote internetplatforms moeten daar voortaan transparant over zijn. ‘De meeste gevolgen van de DSA zal de gebruiker niet onmiddellijk zien’, zei een hoge ambtenaar van de Europese Commissie donderdag.


Gepersonaliseerde reclame

Er verandert ook heel wat op het vlak van moderatie op sociale netwerken. Als je bericht wordt geblokkeerd, zul je daar een duidelijke motivering voor krijgen en moet er een procedure zijn om je daartegen te verzetten (al hoeft die procedure er pas begin volgend jaar te zijn). Voortaan geven Meta en Tiktok ook een meer gedetailleerde inzage in welke advertenties er allemaal getoond worden aan Europese gebruikers. En er zijn nieuwe beperkingen op welke informatie de internetreuzen mogen gebruiken om gepersonaliseerde reclame te tonen.

De grote vraag is of en hoe streng de nieuwe regels zullen worden gecontroleerd en de overtredingen bestraft, zegt McGowan. De Europese Commissie heeft inmiddels een honderdtal mensen in dienst om de negentien grote platforms te controleren, tegen volgend jaar moeten dat er 150 worden. Kleinere platforms, voor wie de DSA-regels pas in februari 2024 ingaan, zullen worden gecontroleerd door nog op te richten nationale regulatoren.

Activisten rond vrije meningsuiting zijn bezorgd over sommige aspecten van de nieuwe DSA-regels, zoals het bestaan van zogenoemde trusted flaggers. Dat zijn organisaties die snel zullen kunnen optreden om bepaalde illegale inhoud van sociale media te verwijderen. De activisten vrezen dat trusted flaggers in sommige Europese landen zoals Hongarije kunnen worden misbruikt om de vrije meningsuiting te beperken.


Poortwachters

De veranderingen door de DMA zijn misschien nog ingrijpender. De DMA verbiedt het aan zogenoemde ‘poortwachters’, bedrijven die een cruciaal deel van het internet domineren, om hun diensten te bevoordelen tegenover die van concurrenten. Ze moeten het gebruikers gemakkelijker maken om over te schakelen op alternatieve platforms. Dat zou onder meer betekenen dat Apple wordt verplicht om andere appstores toe te laten op de iPhone en dat gebruikers van Androidsmartphones gemakkelijker kunnen opteren voor andere browsers dan Chrome. Op iets langere termijn zullen chat-apps zich moeten openstellen, zodat je vanuit apps als Signal berichten kunt verzenden naar en ontvangen van Whatsapp of Apple iMessage.

Ten laatste op 6 september moet de Commissie het lijstje van DMA-poortwachters officialiseren. De meeste verplichtingen gaan zes maanden later in, in april 2024 dus. Het worden nog drukke maanden voor big tech.


DS, 25-08-2023 (Dominique Deckmyn)