Uiteenrafeling verhinderen

Door Bart Sturtewagen

De Europese grondwet is dood. Daar helpt geen lievemoederen meer aan nu na de Fransen ook de Nederlanders in meerderheid neen hebben gezegd. Een Nederlands ja had nog een moreel verschil kunnen maken. Dan konden de Europese leiders nog argumenteren dat het zin had het ratificatieproces ten volle te laten doorlopen en aan het einde de balans op te maken. Dan was het bijvoorbeeld voor de Britse premier Tony Blair moeilijk geweest om te beslissen het aangekondigde referendum in zijn land af te blazen. Nu is het evident dat hij die lastige en mogelijk levensbedreigende campagne niet zal voeren.

Dat Europa, verruimd tot 25 lidstaten, niet zal beschikken over regels die zijn beslissingsproces efficiënter maken, is bijzonder ernstig. Maar er is meer verloren gegaan dan een set ingewikkelde procedures en afspraken. Wat door de kiezers in twee stichtende leden van de Unie met één klap is tenietgedaan, is het geloof in een immer voorwaarts gerichte integratiebeweging op ons continent. Als er de jongste decennia één politiek axioma was dat iedereen zonder discussie voor waar aannam, dan wel dat Europa de toekomst had en de natiestaten bij dat machtscentrum beleidsruimte zouden moeten inleveren. Of dat goed was of slecht, daar was niet iedereen het over eens. Hoe ver die machtsoverdracht moest gaan en hoe snel we die weg op moesten, was voorwerp van verhit debat. Maar dat die ontwikkeling onvermijdelijk was, dat kon nauwelijks een discussiethema zijn.

Die zekerheid zijn we voorgoed kwijt. De kans is reëel dat het eengemaakte politieke Europa, dat zijn ferventste aanhangers van bij de aanvang een halve eeuw geleden aan de horizon zagen, er nooit komt. Dit project is al veel crisissen doorgekomen. Na elk ervan, werd het sterker. Daarom komt de mokerslag dit keer zo hard aan. In plaats van steeds meer eenheid, dreigt nu verbrokkeling. Het gevaar bestaat dat het hoogtepunt, wat deze generaties betreft, achter ons ligt.

Het belang van die vaststelling kan moeilijk worden overschat. De analyse van wat er fout ging en wie daarvoor schuld draagt, moet gebeuren. Een deel van de verantwoordelijkheid ligt in de hoofdsteden van de lidstaten waar men al te gretig Europa als bliksemafleider gebruikte. Maar ook de Europese Commissie heeft zich vergist. Het hele Europese apparaat heeft zich verkeken op zijn legitimiteit en onderschatte de uitstraling van arrogantie en onaanraakbaarheid die het verspreidde.

Maar minstens even belangrijk dan die dissectie is te voorkomen dat de schok ontaardt in een regelrechte regressie. De neiging om het verloren vertrouwen terug te winnen door de Europese afspraken over begrotingsdiscipline vierkant te negeren, wordt groot. Meer mensen aan werk helpen en de werkenden een groter deel van hun inkomen laten houden blijken immers dé prioriteiten van de kiezers te zijn.

De Europese Commissie staat voor een enorme uitdaging. Ze moet, op een ogenblik dat haar autoriteit zwaar is aangetast, verhinderen dat er een budgettaire ontsporing komt die elke geloofwaardigheid van de euro zou wegnemen. Zij moet het signaal geven dat ze de ondergang van de grondwet accepteert en bereid is nieuwe wegen te zoeken. Als zij zich laat wegspoelen door de om hun overleving vechtende regeringsleiders, wie zal dan nog verhinderen dat Europa uiteenrafelt?

DS, 02-06-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB