Betaald studeren, en hopelijk straks voor de klas


Het lerarentekort is nijpender dan ooit. Maar hoe moeilijk is een late carrièreswitch naar het onderwijs? Vier VDAB’ers die drie jaar lang fulltime op de schoolbanken zitten om leraar Nederlands te worden, doen hun verhaal. ‘Niet iedereen houdt het zomaar vol.’


Gent, 12.30 uur. Een doordeweekse dag op de hoofdcampus van Hogent. Met een zoveelste opdracht stuurt Sigrid Suy, docent Nederlands, haar leerlingen het klaslokaal uit. Tussen de tieners en twintigers stapt ook een opvallend grote groep ‘oudere’ leerlingen de gang in, met eerdere beroepservaring in heel uiteenlopende sectoren: een ex-stewardess, een voormalige chef-kok, een doorgewinterde communicatiespecialist met journalistieke ervaring ...

Het is maar een kleine greep uit de grote groep mensen die tijdens de coronacrisis hun beroepsleven in vraag zijn gaan stellen. ‘Ik was die prestatiemaatschappij beu’, zegt Lynn Schutte (43), jarenlang deeltijds stewardess bij Brussels Airlines en als freelancer gids bij heel wat Gentse musea en cultuurhuizen, waaronder het S.M.A.K. ‘Ik wou niet meer meedraaien in het commerciële circuit en meer aansluiting zoeken bij mijn job als gids, want mijn passie ligt in kunst, taal en maatschappij.’

Wil ik dit nog?

Op dat vlak was de pandemie voor sommigen een zegen, de ratrace viel plots stil. ‘De lockdown heeft voor mij veel dingen op scherp gesteld’, zegt Jeroen Vermeiren (47) een communicatiespecialist die onder meer voor Het Laatste Nieuws heeft gewerkt, adjunct-hoofdredacteur was van Dag Allemaal, creatief schrijver bij Studio 100 en de laatste jaren in de sociale sector werkte. ‘Wil ik dit soort jobs nog doen tot mijn pensioen?, vroeg ik mij af. Het antwoord was: neen.’

De moeilijke arbeidsomstandigheden in enkele sectoren gaven wel meer mensen het beslissende zetje. Corona hakte er niet alleen bij Brussels Airlines zwaar in, waar de vliegtuigen massaal aan de grond bleven staan. Het virus legde ook evenementenbedrijven zoals Studio 100 grotendeels lam en bemoeilijkte maandenlang de export in tal van andere bedrijfssectoren. Wouter Maene (32) kan daarover meespreken. Hij werkte op de dienst ‘international sales’ van een groot bedrijf dat sigaren en whiskey verkocht, toen het virus de export praktisch drooglegde. ‘Het enige wat ik tijdens die coronamaanden nog kon doen, was mailtjes en pakketjes versturen.’ Het resultaat was voorspelbaar: een C4 en de ontnuchterende vaststelling bij de VDAB dat er in zijn sector – internationale verkoop – tijdens corona heel weinig jobs beschikbaar waren. Het duwde hem uiteindelijk richting onderwijs.

Knelpuntberoep

Het is niet de eerste keer dat docent Nederlands Sigrid Suy opvallend veel dertigers, veertigers of zelfs vijftigers in haar klas ziet. ‘Na het faillissement van Sabena (eind 2001, red) waren er ook wel wat mensen die naar het onderwijs wilden overstappen. Maar zij vormden toen een duidelijke minderheid in de klas.’

Vandaag is de situatie helemaal anders. Van de 41 leerlingen zijn er 12 ‘ouderen’ die gestuurd zijn door de VDAB, of ruim een kwart van de klas. ‘Vooral de laatste jaren is het aantal leerlingen die op latere leeftijd nog een omslag in hun beroepscarrière willen maken, toegenomen’, zegt Suy.

Het financiële plaatje speelt daarin een belangrijke rol. Omdat leraar Nederlands een knelpuntberoep is, worden de onkosten tijdens de driejarige opleiding volledig terugbetaald door de VDAB. Tegelijk wordt de uitkering van de leerlingen gewoon doorbetaald en zelfs gedurende de volledige drie jaar ‘bevroren’. Daardoor worden de VDAB’ers eigenlijk betaald om te studeren, in de hoop dat ze zo later kunnen helpen om het lerarentekort sneller te doen krimpen.

‘Die terugbetaling is erg belangrijk’, klinkt het in koor. ‘De storting voor het eerste semester bedroeg zo’n 590 euro, een bedrag dat later afneemt. Die eerste storting dekte het meeste van mijn kosten’, aldus Vermeiren. ‘Als je inschrijvingsgeld moet betalen en alle geld voor syllabi, boeken en didactisch materiaal, loopt de rekening snel op. Veel heb je niet over.’

Maar geld is zeker niet de enige of zelfs ook maar de belangrijkste drijfveer. De kandidaat-leraren willen straks in de klas vooral ‘een verschil maken’ en ‘inspireren’. Niet alleen uit liefde voor de Nederlandse taal, zoals Vermeiren, die al eens een dichtbundel uitgaf, of zoals Maene, die in zijn vrije tijd als zanger is en dat soms in het Nederlands doet. Sommigen kiezen de opleiding ook om meer idealistische redenen, om straks in het beroepsonderwijs aan de slag te gaan of om anderstaligen Nederlands te leren.

Chef-kok Joachim Noterdaeme (34), die op dat vlak al ervaring opdeed in de sociale keuken van het Gentse eetcafé Toreke, is een van hen. Hij gaf de voorbije jaren les aan OCMW’ers die anders hun leefloon dreigden te verliezen, om ze voor te bereiden op een eerste job in de horeca. Al geeft Noterdaeme wel eerlijk toe dat de opleiding Nederlands niet zijn eerste keuze was. ‘Mijn eerste keuze was Frans, maar dat kon ik praktisch niet combineren met mijn tweede keuzevak: zedenleer. Dat wordt op hetzelfde tijdstip gedoceerd. Zo kwam ik uiteindelijk bij Nederlands terecht.’

De vele maanden vakantie waarop leraren elk jaar kunnen rekenen, is voor sommigen een bijkomende motivatie. ‘Als ik dat vergelijk met mijn vorige job, waarin ik officieel 38 uren per week moest werken maar in de praktijk vaak 50 uur werkte, speelde dat wel mee’, geeft Maene toe. Vermeiren protesteert meteen en benadrukt dat de druk op leraren groot is en veel van die vrije tijd opgaat aan lesvoorbereidingen. ‘De extra vakantie is niet de hoofdreden, maar wel mooi meegenomen’, vat chef-kok Noterdaeme het uiteindelijk samen.

Examenstress

‘VDAB’ers zijn vaak erg gemotiveerde leerlingen’, benadrukt Sigrid Suy. ‘Ze komen bijna altijd naar de les (als ze er niet zijn, riskeren ze via de VDAB een financiële sanctie, red.), ze stellen veel vragen en zijn in de klas vaak een rolmodel voor de jongere studenten.’ Al is er volgens haar ook een keerzijde aan de medaille. ‘Jongere leerlingen worden door hun aanwezigheid wat geïntimideerd en worden tijdens de les verbaal soms overvleugeld. Ze moeten in dit soort klas iets meer vechten voor hun plaats in de groep.’

Let wel, dat betekent niet dat elke dertiger, veertiger of vijftiger die aan de driejarige opleiding begint ook de finish haalt. Integendeel, de uitval tijdens het schooljaar is vaak iets groter dan bij de jongere studenten. Heel wat ouderen zien zich al snel genoodzaakt om de opleiding te stoppen. Geveld door examenstress bijvoorbeeld. ‘Examens? Ik ben daar inderdaad niet erg gerust op. Ga ik dat op mijn leeftijd nog kunnen?’, lacht Vermeiren (47).

Maar ook familiale omstandigheden gooien vaak roet in het eten. ‘De combinatie met de zorg voor twee kinderen is best pittig, ja. Gelukkig helpt mijn man mij goed’, zegt ex-stewardess Lynn Schutte.

‘Niet iedereen houdt het zomaar vol. Vorig jaar stopte bijvoorbeeld een vrouw met deze opleiding omdat ze zwanger was’, herinnert Suy zich. ‘Terwijl een oudere man uit de scheepvaart plots besefte dat zijn liefde voor het water groter was dan gedacht.’

Bovendien is de leeftijdskloof in de klas voor veel zij-instromers vaak moeilijker te overbruggen dan velen denken. ‘Vooral met het digitale aspect van de lerarenjob hebben sommige oudere leerlingen veel moeite. Daarom probeer ik dat bewust rustig op te bouwen, zodat zo weinig mogelijk VDAB’ers daarop afhaken.’


DS, 16-10-2021 (Nico Tanghe)