[U][B]'Op platteland verdient ruim de helft van zelfstandigen minder dan leefloon'
door Cathy Galle



Vzw Efrem wint Armoede Uitsluiten Prijs van Welzijnszorg
Efremconsulent Koen Vanoudenaarde met een zelfstandige in moeilijkheden. 'Je wordt gebrandmerkt voor de rest van je leven.'



Een dagje op pad met de vrijwilligers van de vzw Efrem stelt het beeld van kleine zelfstandigen bij als mensen die altijd steen en been klagen maar wel geld met hopen verdienen. De vzw kreeg deze week de Armoede Uitsluiten Prijs van Welzijnszorg.

Door Cathy Galle
IEPER l Maatschappelijk assistent Dirk Verschoore richtte vzw Efrem op om iets te doen aan de verborgen misère bij zelfstandigen. 'Die mensen kunnen nergens terecht en durven niet uit te komen voor de ellende die ze meemaken.'

Een oude, vervallen maar erg karakteristieke hoeve ergens in de Westhoek. Jennie en haar man hebben het gezellig ingericht, al verraden de kieren in de houten buitendeuren en de afbladderende muren wel nog altijd het leed dat hier geleden is. Het schildersbedrijfje van het echtpaar ging jaren geleden failliet. Het gezin kende zwarte jaren maar geraakte er weer bovenop. Dat vergde bloed, zweet en hopen tranen.
"U moet zich dat inbeelden. Wij woonden in een mooi huis, hadden een grote auto. Dat was nodig omdat we ook veel op de baan moesten. En als er bezoek was of op feestjes, vloeide de champagne rijkelijk. En plots niets meer", vertelt Jennie.
Een samenloop van omstandigheden, meer was het eigenlijk niet. Het bedrijfje werkte vaak voor de overheid maar die wachtte erg lang met het betalen van facturen. Tegelijkertijd gingen twee aannemers failliet met wie het familiebedrijf vaak in onderaanneming werkte. "In dit wereldje werd vaak met wissels betaald", zucht Jennie. "En dan sta je daar bij de bank, met wissels die niet gedekt blijken te zijn."
Maandenlang hebben ze geprobeerd om de boel te redden. Schilderijen, meubels en andere waardevolle zaken werden verkocht. Alle eigendommen gingen onder de hamer. Het mocht niet baten. "Het was ergens ridicuul. Onze schuldenberg werd altijd maar hoger, hoe goed we ook ons best deden. Wij waren stielmannen en gaven voor de zakelijke kant ons vertrouwen aan specialisten, zoals de bank. Bleek achteraf dat die ons altijd maar verder uitmolken door nog meer hypotheken te leggen en nog eens een krediet aan te smeren."
Ondanks het feit dat de overheid zelf nog hopen geld moest aan het gezin, startte diezelfde overheid wel procedures om achterstallige bijdragen voor RSZ te vorderen. "Die RSZ-schuld werd door intresten en boetes en boetes op interesten altijd maar hoger. In een paar jaar tijd was het bedrag dat we moesten terugbetalen ongeveer verdrievoudigd."
Zelfs na het faillissement ging het van kwaad naar erger. "Op een bepaald ogenblik hadden we nog 50 euro op onze rekening. Als ik boodschappen wou doen, moest ik geld lenen bij mijn volwassen kinderen. Hadden zij ons niet geholpen, dan waren wij er nu ongetwijfeld niet meer."
Jarenlang leefde het koppel in complete armoede. Nu, jaren later, gaat het weer wat beter. Stilletjesaan bouwden ze hun leven weer op en legden ze nieuwe sociale contacten. "Dat moest, want alle zogenaamde vrienden van vroeger lieten ons in de steek. Het heeft maanden geduurd vooraleer we weer buiten durfden te komen. Zo gaat dat op het platteland: wij waren 'die van het faillissement'. Je wordt gebrandmerkt, vaak voor de rest van je dagen."
Haar man werkt weer als schilder. Het bedrijfje is kunnen heropstarten dankzij de hulp van de vzw Efrem. Zij bekeken de kansen en mogelijkheden en ondernamen concrete stappen. "Hadden we die mensen maar eerder ontmoet", meent Jennie. "Dan was het allemaal niet zo dramatisch verlopen."
De vzw Efrem werd elf jaar geleden opgericht door Dirk Verschoore. Als maatschappelijk assistent in het OCMW van Ieper vond hij het vreselijk dat hij steeds vaker zelfstandigen moest weigeren die bij de instelling kwamen aankloppen. "Die mensen kunnen nergens terecht", legt Verschoore uit. "Het gaat vaak om mensen die door de bomen het bos niet meer zien en die ook niet durven uit te komen voor de ellende die ze meemaken."
En ellende hebben Verschoore en zijn team van vrijwilligers de voorbije jaren bij hopen gezien. "Bij de bevolking leeft zo het idee dat zelfstandigen hopen geld verdienen en als ze failliet gaan, hebben ze het zelf gezocht. Er rust met andere woorden nog altijd een groot taboe op de materie. Maar de ellende is groot. We mogen toch stellen dat, zeker op het platteland, 50 procent van de zelfstandigen een inkomen heeft dat onder het leefloon zit."
Vorig jaar begeleidde de vzw vanuit hun kantoortje in Mesen 135 zelfstandigen, voor het grootste deel uit de horeca of bouwsector. Opvallend ook: het zijn vooral oudere zelfstandigen uit plattelandsdorpjes. "We krijgen ook aanvragen vanuit steden en ook van buiten West-Vlaanderen. Maar de overgrote meerderheid situeert zich op het platteland", stelt Verschoore.
Niet zo uitzonderlijk, meent de maatschappelijk werker. "Het gaat in vele gevallen om mensen die te lang zijn blijven stilstaan. Ze zijn niet meer mee met nieuwe producten of technieken en kunnen daardoor moeilijk concurreren met de jongeren. Bovendien is het op het platteland gewoon ook veel moeilijker om te experimenteren. Ook met oplossingen. Wie in de stad woont en niet rondkomt, gaat al snel kranten rondbrengen. Doe je dat in een klein dorpje, dan denken de mensen meteen dat er iets scheelt. Dat ondermijnt het vertrouwen en kan zware gevolgen hebben."
De vzw heeft een 25-tal vrijwilligers en ook drie vaste bedienden. Die proberen de hulpvragers zo goed mogelijk te begeleiden. "In meer dan de helft van de gevallen is dat naar een faillissement of stopzetting van de zaak. In 45 procent van de gevallen lukt het wel nog om voort te doen of opnieuw te beginnen", stelt Karel Vanoudenaarde, een van de vaste bedienden.
Lukt het niet, dan probeert de vzw de zelfstandigen toch nog aan werk te helpen. "Het gaat veelal om mensen van boven de 50 die als ex-zelfstandigen nergens terechtkunnen. Maar een aannemer bijvoorbeeld die een jarenlange ervaring heeft, kan bijvoorbeeld wel nog aan de slag in een ander bouwbedrijf. Daar zitten ze te springen om geschoold personeel."
Voor Vanoudenaarde is het duidelijk: de problemen bij kleine zelfstandigen zijn groot en blijven doorgaans verdoken. "Het opvallendste in die verhalen is voor mij de gretigheid waarmee schuldeisers, en vooral ook de overheid, zitten te azen op het laatste brokje dat die mensen nog hebben. Het is zoals in de wildernis: een gewond dier wordt meedogenloos afgemaakt. Zo gaat het hier ook."
Voor het harde werk van de voorbije jaren kreeg de vzw deze week een prijs van 12.500 euro. Geld dat meer dan welkom is, vindt Dirk Verschoore. "Nu leven we vooral van sponsoring en giften. Met dit geld zitten we weer voor een tijdje safe."
Efremmedewerker Karel Vanoudenaarde:

Opvallend hoe schuldeisers azen op het laatste brokje dat mensen nog hebben

Uit De Morgen van 16 februari 2008