Rechter verplicht Shell klimaatafspraak van Parijs na te leven


De CO2-uitstoot van het olieconcern Shell moet tegen 2030 met minstens 45 procent gereduceerd worden. Het gaat om een gerechtelijke uitspraak die alle bedrijven met een zware klimaatafdruk koude rillingen bezorgt.


Voor het eerst verplicht een rechter een bedrijf om het klimaatakkoord van Parijs te respecteren. De Nederlandse rechtbank van eerste aanleg in Den Haag besliste gisteren dat de Brits-Nederlandse oliereus Shell tegen 2030 zijn netto-CO2-uitstoot met bijna de helft moet verlagen, vergeleken met het peil van 2019. Rechtbankvoorzitster Larissa Alwin verwees daarvoor naar het standpunt van het internationaal klimaatpanel IPCC van de Verenigde Naties. Dat vindt zo’n reductie cruciaal om de klimaatafspraak van Parijs binnen bereik te houden: die moet maken dat de opwarming van de aarde onder de 1,5 graden blijft. Shell zelf mikt tot nu toe op een reductie met 20 procent.

De rechtszaak was aangespannen door de Nederlandse klimaatorganisatie Milieudefensie en werd gesteund door meer dan 17.000 Nederlandse burgers.


Doos van Pandora

De Nederlandse rechter is het strengst voor de eigen activiteiten van de Shell-groep, maar het bedrijf moet ook zijn best doen om bij toeleveranciers en bij de afnemers van de producten van Shell de CO2-uitstoot met 45 procent te verlagen.

Pieter Leroy, emeritus hoogleraar milieubeleid in Nijmegen, had deze uitspraak niet verwacht, maar vindt ze wel baanbrekend. ‘Ze past in elk geval in een wereldwijde ontwikkeling, waarbij bedrijven voor hun verantwoordelijkheid worden geplaatst. Die heeft Shell zeker in het klimaatbeleid. Het bedrijf stoot vele malen meer CO2 uit dan een land als Nederland.’ Toch vraagt Leroy zich af of de uitspraak in beroep kan standhouden. ‘Bedrijven hebben het klimaatakkoord van Parijs niet ondertekend. Maar zelfs dan is de beweging onomkeerbaar.’

Voor Kurt Deketelaere, die milieurecht doceert aan de KU Leuven, heeft de Nederlandse rechter de doos van Pandora opengezet. De kans is volgens hem heel reëel dat andere bedrijven met een aanzienlijke CO2-uitstoot eveneens voor de rechtbank gedaagd zullen worden. ‘De industrie in Nederland is door deze uitspraak juridisch vogelvrij verklaard.’

Deketelaere sluit niet uit dat ook in andere landen actiegroepen rechtszaken zullen aanspannen om bedrijven te verplichten uitstootverplichtingen op te leggen. ‘Het wordt ook opletten voor de industrie in de Antwerpse haven’. Hij vindt dat het ‘falende klimaatbeleid van de overheid’ de deur openzet voor klimaatorganisaties om via de rechter uitstootbeperkingen op te leggen. ‘De politici slagen er maar niet in om duidelijke afspraken en regels te maken om de CO2-uitstoot zodanig te reduceren dat het beperken van de temperatuurstijging een haalbare kaart wordt.’

Volgens de Nederlandse rechtbank volstaat het voor een bedrijf dan ook niet dat het de uitstootnormen en de regels naleeft die de overheid oplegt. De verantwoordelijkheid van de overheid om werk te maken van de CO2-uitstoot doet volgens de rechter geen enkele afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid van een bedrijf, zoals Shell, om de klimaatverandering tegen te gaan. ‘Ook als de overheid het niet doet, moeten bedrijven er werk van maken’, verklaarde rechtbankvoorzitster Alwin tijdens de toelichting bij het vonnis.

De Nederlandse rechter liet gisteren niet na om Shell te brandmerken als een van de grootste aanbieders van fossiele energiebronnen ter wereld. Daardoor levert het een grote bijdrage aan de opwarming van de aarde. ‘Dat zal gevaarlijke klimaatveranderingen met zich brengen, met verregaande gevolgen voor de Nederlandse bevolking. Gaande van gezondheidsproblemen tot gevaar voor overstromingen en inbreuken op de mensenrechten.’


Slagen om de arm

Shell is volgens de rechtbank bereid om zijn CO2-uitstoot aan te scherpen, maar de rechter vindt de aanpak tot nu toe niet concreet genoeg. Bovendien worden er veel slagen om de arm gehouden en ligt het accent op het volgen van de maatschappelijke ontwikkelingen. Omdat Shell zijn reductiedoelstellingen mogelijk niet zal halen, zit er volgens de rechtbank niets anders op dan het bedrijf een verplichting op te leggen om de uitstoot te doen dalen.

De uitspraak in de klimaatzaak tegen Shell komt goed zes jaar nadat de Nederlandse actiegroep Urgenda er via een rechtszaak in geslaagd was om een concrete reductieverplichting te laten opleggen aan de Nederlandse overheid. De advocaat die toen de zaak bepleitte voor Urgenda, Roger Cox, speelde ook in de rechtszaak tegen Shell een hoofdrol als raadsman van de actiegroep Milieudefensie. Die organisatie trok de kar in de klimaatzaak tegen het Brits-Nederlandse olieconcern.

In een eerste reactie liet Shell weten dat het wellicht in beroep gaat tegen de uitspraak.


DS, 27-05-2021 (Pascal Sertyn, Dominique Minten)