Eet liever kippenbout of varken dan biefstuk


Ons vleesverbruik ligt nog niet op de klimaattafel, maar dat zal niet lang meer duren. Want wereldwijd is de veeteelt verantwoordelijk voor 14,5 procent van alle broeikasgassen. Ook in Vlaanderen groeit het.


Geen vlees eten is voor het klimaat het beste. En als je toch per se dierlijke eiwitten wil eten, kun je maar beter voor een kippenbout of varkenshaasje kiezen dan voor een biefstuk of hamburger. Althans als het klimaat en de opwarming van de aarde je enigszins bezighouden. In Vlaanderen stoot landbouw 8 procent van de broeikasgassen uit. Het meeste komt door de veeteelt: door de productie van veevoeder, door de mest en door de oprispingen van runderen. Wereldwijd wordt gezocht hoe we de uitstoot door vee kunnen verminderen, maar de mogelijkheden zijn beperkt.

Willen we drastisch de uitstoot verminderen, dan moeten we minder vlees eten en dus de veestapel beperken. Ook Vlaamse rapporten komen tot die vaststelling. Het jongste Landbouwrapport van het departement Landbouw en Visserij schrijft: ‘Met de toekomstige technologieën zijn stappen voorwaarts te verwachten, maar die dreigen onvoldoende te zijn om de milieu-impact voldoende te beperken.

Het huidige voedingspatroon veranderen levert meer milieueffecten op, want de technologische mogelijkheden binnen de sector zijn beperkt bij een ongewijzigde omvang van de veestapel.’ Het Voortgangsrapport Klimaat 2015 heeft dezelfde boodschap. En ook minister van Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) geeft toe dat een behoorlijke vermindering van de broeikasgassen ‘met de huidige veestapel moeilijk zal zijn’. Minder vlees dus en ander vlees.

Het milieuadviesbureau ERM en de UGent berekenden dat voor 1 kilo rundvlees gemiddeld 23,7 kilo CO wordt uitgestoten, voor een kilo varkensvlees 5,7 kilo CO. Voor een kilo kip spreken we over 3,6 kilo CO, dat is nog wel veel meer dan een kilo groenten (gemiddeld 0,37 kilo CO) maar wel een pak minder dan rundvlees.

Het milieuadviesbureau CE Delft berekende dat, als de Vlaming zich zou houden aan de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie, namelijk 100 gram vlees en eieren per dag, de uitstoot met een derde zou dalen. Als ze ook nog kiezen voor vlees met een lagere uitstoot – kip en varkensvlees in plaats van rund – met vijftig procent.

Minder vlees eten levert niet alleen milieuwinst maar ook gezondheidswinst op, want het is al ten overvloede aangetoond dat te veel (rood) vlees hart- en vaatziekten veroorzaakt. Elk jaar daalt trouwens de vleesconsumptie in Vlaanderen (tussen 2005 en 2014 met 12 procent), net als in onze buurlanden en de VS. Gezien we een zelfvoorzieningsgraad van rundvlees van 140 procent hebben en voor varkensvlees van 240 procent (de overschot exporteren we), kunnen we ook perfect de veestapel verkleinen. Maar niet iedereen is het daarmee eens. Volgens Joris Relaes van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek is het nogal pessimistisch om ervan uit te gaan dat we er technisch niet in zullen slagen de uitstoot onder controle te
krijgen.

Volgens zijn collega Sam De Campeneere verleggen we onder de huidige omstandigheden met een kleinere veestapel het probleem: ‘Wij produceren nu melk en vlees met een veel lagere uitstoot aan broeikasgassen dan elders in de wereld omdat we zo efficiënt zijn in onze productie. Hier minder produceren en dus minder exporteren betekent dat men elders moet produceren, met meer uitstoot als gevolg.’

‘Klopt, maar hoelang zal dat nog duren’, vraagt milieueconoom Johan Albrecht zich af. ‘Nog vijf jaar voor ze in China even efficiënt varkens produceren?’ Het is dankzij onze technologische kennis dat we hier efficiënter vlees en melk produceren dan in Afrika of Latijns-Amerika. Wordt het geen tijd om onze kennis te exporteren in plaats van ons vlees, zegt klimaatambassadeur Serge de Gheldere. Dat vindt ook Ingrid Odegard van het Nederlandse milieuadviesbureau CE Delft. ‘Moeten Nederland en Vlaanderen de wereld voeden? We hebben weinig ruimte en veel milieuproblemen. Leer mensen elders hoe ze net als wij zo efficiënt mogelijk vlees en melk kunnen produceren.’


Rode algen doet de koe minder boeren

Een koe stoot al boerend gemiddeld 450 gram methaan per dag uit. Omdat methaan vele malen schadelijker is dan CO loont het om hierop in te grijpen. Ten eerste door voederadditieven. ‘We hebben proeven gedaan met kruiden en knoflook. In het lab leverde dat laatste spectaculaire resultaten op, maar toen we het bij runderen testten, bleek het effect onbestaande’, zegt Jan Dijkstra van de Universiteit Wageningen. ‘We waren zo verbaasd dat we de proef herhaalden met extra veel knoflook, maar het resultaat bleef nihil.’
Opnieuw heel beloftevol: rode algen. Ze zorgen in het lab voor een reductie van 80 procent, ‘maar het is wachten op de resultaten in het echt’, zegt Sam De Campeneere, wetenschappelijk directeur veehouderijonderzoek Ilvo, waar heel wat onderzoek rond methaanreductie gebeurt.

‘Wat in het lab werkt, werkt daarom niet in het echt. En soms werkt het de eerste weken, maar passen de micro-organismen zich in de pens geleidelijk aan en werkt het na een tijdje niet meer.’ Wel zeker volgens De Campeneere is dat het additief nitrooxypopanol de uitstoot met 15 tot 25 procent vermindert, maar het duurt nog een tijdje voor het op de markt is en de prijs ervan is nog onbekend.

Ook de samenstelling van het veevoeder kan een impact hebben. ‘Het gras jong maaien betekent dertig procent minder uitstoot’, zegt Dijkstra. In Denemarken wil men een ‘supergras’ ontwikkelen dat makkelijker verteerbaar is waardoor weinig methaan wordt opgeboerd, maar dat onderzoek staat nog in de kinderschoenen. Veel onderzoek gaat over ingrepen in de ontwikkeling van de pensflora van een kalf tijdens de zwangerschap en vlak na de geboorte. Zodat er in de pens vanaf het begin minder methanogene bacteriën (die de methaanuitstoot veroorzaken) ontstaan.

‘Een koe is een blijft een herkauwer die structuur nodig heeft om de pensfermentatie te laten werken en daarbij wordt methaan geproduceerd, dat zullen we toch niet helemaal kunnen uitschakelen’, concludeert De Campeneere.


DS, 22-02-2017 (Inge Ghijs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB