Welkom in het Antropoceen


Proficiat, u leeft vanaf nu in een nagelnieuw geologisch tijdperk, het ‘tijdperk van de nieuwe mens’. Al zijn felicitaties misschien niet echt op hun plaats, want het betekent ook dat u erkend bent als natuurramp.


Een natuurramp? Tja, de mens heeft bijvoorbeeld de halve wereld onder beton en asfalt gelegd, of opengebroken en opgegraven door mijnbouw.

Op het Geologisch Wereldcongres in Kaapstad meldde de bevoegde werkgroep dat ze er, na zeven jaar wikken en wegen, uitgeraakt zijn. De invloed van de mens op de natuur is de jongste eeuw zo ingrijpend geworden, dat de sporen ook voor toekomstige geologen nog héél lang zichtbaar zullen blijven. Voldoende om een nieuw geologisch tijdperk te laten beginnen, het Antropoceen.

Zoiets doet de wetenschap niet lichtzinnig. De meeste geologische tijdperken zijn miljoenen tot honderden miljoenen jaren lang, en worden afgebakend door echt ingrijpende gebeurtenissen – zeg maar natuurrampen – die in de opeenvolging van aardlagen over de hele wereld hun sporen hebben nagelaten. Zo eindigde het Krijt en begon het Tertiair toen de dinosaurussen 65 miljoen jaar geleden de hemel op hun kop kregen. Op dat moment zette zich over heel de wereld een uiterst dun kleilaagje af met een ongewoon hoog gehalte aan iridium – een metaal dat zeldzaam is op aarde, maar niet in meteorieten. Bovendien vond je beneden dat laagje wel nog volop fossielen van dino’s en een hele reeks andere dieren en planten, erboven niet meer.


Om zeep

Al een hele tijd roepen milieugroepen dat de mens de natuur om zeep aan het helpen is: nooit eerder in de wereldgeschiedenis steeg het CO2 in de lucht zo snel, en met de wereldtemperatuur is hetzelfde aan het gebeuren. Talloze soorten sterven uit, een ‘massaal uitsterven’ zoals de aarde er nog maar zes heeft gekend – en die andere massabegrafenissen luidden ook telkens een nieuwe geologische periode in. Sedert de kunstmest is het gehalte aan stikstof en fosfor in onze bodem verdubbeld – alvast voor stikstof is dat de jongste 2,5 miljard jaar nooit gebeurd. En we hebben de halve wereld onder beton en asfalt gelegd, of opengebroken en opgegraven.

Maar, zeggen de tegenstanders, is dat voldoende om een wereldramp uit te roepen? Van de dinosaurussen was het hun einde, niet hun begin, dat een nieuw tijdperk inluidde. Vinden we onszelf niet belangrijker dan we zijn?

Precies om hypes te vermijden is er de ICS, de Internationale Commissie voor Stratigrafie, die met geologische traagheid periodes uitroept en afbakent. Die stelde dan weer de werkgroep aan die nu besliste dat we echt wel in een nieuwe tijd leven. Met dertig tegen drie (en twee afwezigen). In die commissie zitten ook één jurist en één (1!) vrouw.


Golden spike

De ICS moet de keuze nog formaliseren, want eerst geeft de werkgroep zich nog drie jaar om te beslissen waar ze de ‘golden spike’ gaan slaan, de mijlpaal die het exacte begin van het Antropoceen aangeeft. Welke datum kiezen we? Het moment dat de tomaat, de aardappel en de tabak plots in Europa opduiken, en het paard in Amerika? Het moment dat in het poolijs buckyballen en andere roetdeeltjes verschijnen, uit onze automotoren en elektrische centrales? De eerste keer dat in de natuur aluminium in metaalvorm opduikt – van weggeworpen blikjes? Het verschijnen van een nieuw fossiel, de batterijkip?

De geologen willen dat zo’n mijlpaal op de grens van een herkenbare aardlaag wordt geslagen. En dan is de meest waarschijnlijke keuze het radioactieve stoflaagje dat over de hele wereld is neergedaald door onze kernproeven.

Dat laagje zou dan meteen het einde markeren van het Holoceen (potjesgrieks voor ‘volledig nieuw tijdperk’) dat slechts twaalfduizend jaar geleden startte, bij het einde van de jongste ijstijd, toen de zeeën stegen en de landbouw voor het eerst zijn sporen naliet. Waarmee het Holoceen met voorsprong de kortste geologische periode ooit wordt.


DS, 31-08-2016 (Pieter Van Dooren)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB