Het non-beleid van Steven Vanackere


Het Afrika-beleid van minister Vanackere (CD&V) kan WALTER ZINZEN niet bekoren. Maar zwakke ministers van Buitenlandse Zaken zijn een Belgische traditie: ‘Een onderbouwd en breed gedragen buitenlands beleid zou een heuse primeur zijn.'


Het gedrag van Steven Vanackere, minister van Buitenlandse Zaken, begint verontrustende trekjes te vertonen. Dat bleek, ten overvloede, op het Congo-debat dat op 26 maart door Radio 1 was georganiseerd in Antwerpen. Korzelig, soms zelfs met ingehouden woede, reageerde hij op kritische vragen en opmerkingen over zijn ‘nieuw' Congo-beleid. Dat was met name zo toen geïnformeerd werd naar de Afrika-nota, die door premier Leterme (CD&V) in het parlement in het vooruitzicht is gesteld. Zo'n Afrika-nota, zei hij bars, zou niet meer zijn dan een Congo-nota en was eigenlijk overbodig omdat hij al een beleid aan het uitvoeren was en er in die nota dus zo goed als niets zal staan.

Vanackere sluit hierbij naadloos aan bij het non-beleid dat onze verhouding met (Centraal-)Afrika nu al een halve eeuw kenmerkt. Toen Congo in 1960 onafhankelijk werd sprak de Belgische regering van een pari Congolais. De weddenschap pakte faliekant uit. Vervolgens werd dertig jaar lang alles van Mobutu gepikt om de Belgische economische belangen veilig te stellen. Erik Bruyland, de Congo-specialist van het weekblad Trends, heeft er onlangs nog op gewezen dat België op het einde van de Mobutu-jaren en bij het begin van de Kabila-episode tot driemaal toe de kans heeft gehad om de Congolese tragedie om te buigen, maar die kansen telkens heeft laten liggen, ‘omdat lobbygroepen, de ene al wat dubieuzer dan de andere, hun ogen gericht hadden op de Congolese grondstoffen'. En hij voegt eraan toe: ‘Analyses over deze drie cruciale scharniermomenten worden in de media en in de Wetstraat niet gemaakt.'


Tindemans en Vandenbroucke

Mocht Vanackere het met zijn Afrika-nota ernstig nemen en die analyses eindelijk wel maken dan zou hij voor een heuse primeur zorgen: een onderbouwd en breed gedragen buitenlands beleid, waar de betrekkingen met Congo een geïntegreerd deel van uitmaken.

De afgelopen 50 jaar hebben bij mijn weten maar twee ministers van Buitenlandse Zaken een poging daartoe ondernomen: Leo Tindemans en Frank Vandenbroucke. Maar ook hun beleidsnota's hebben geen aanleiding gegeven tot een diepgaand debat in het parlement. Anders gezegd: er is in de afgelopen halve eeuw wel vaak over Congo gesproken door onze volksvertegenwoordigers, maar de discussies bleven vaak beperkt tot de waan van de dag of schrokken terug voor verregaande conclusies (de Lumumba-commissie, de commissie-Grote Meren enzovoort). Minister Vanackere zou hierin eindelijk verandering kunnen brengen. Natuurlijk: ook hij zal er rekening mee moeten houden dat veel parlementsleden totaal geen belangstelling hebben voor welk buitenland dan ook. Ze denken wellicht dat ze in Achterbroek, Zoerle-Parwijs of Veurne-Ambacht geen kiezers kunnen winnen met hoogstaande tussenkomsten over onze ex-kolonie. Zij dwalen. Er worden in dit herdenkingsjaar over het hele land honderden lezingen, debatten en andere activiteiten georganiseerd naar aanleiding van een halve eeuw Congolese onafhankelijkheid. Telkens en telkens weer loopt het storm en zijn de zalen te klein om de aanwezigen op te vangen. Misschien komt het door de operettediscussies over het al dan niet defileren van Congolese soldaten op 21 juli of de gepastheid van het koninklijk bezoek of, wie weet, door de uitgebreide media-aandacht voor het land dat de laatste jaren zo schandelijk op de achtergrond is gebleven. Hoe dan ook, het momentum is er om tussen al het communautaire gekrakeel door een visie te ontwikkelen op wat ons land nog kan betekenen in zijn gewezen kolonie — en daarbuiten. Want een beleidsnota die zich, zoals de minister schijnt te willen, tot Congo beperkt, heeft geen enkele zin. We hebben om te beginnen ook een koloniaal verleden in Rwanda en Burundi, al evenmin voorbeelden van een geslaagde dekolonisatie. Die zijn in 2012 op hun beurt 50 jaar onafhankelijk. Zullen we ons dan weer afvragen of de koning al dan niet de feestelijkheden moet bijwonen? Bovendien onderhouden we diplomatieke betrekkingen met vele landen, niet alleen in Afrika, die vaak, zij het in mindere mate, met soortgelijke problemen als Congo worstelen. Ons beleid tegenover al die landen, Congo dus inbegrepen, zou moeten vertrekken vanuit één bekommernis: de belangen van de lokale bevolking. Geen affairisme dus, en dus ook geen verdediging van Belgische belangen. Het zou gebaseerd moeten zijn op ethische standpunten met als centrale vraag: hoe gaan we om met regimes, die aantoonbaar corrupt zijn, aantoonbaar mensenrechten schenden en aantoonbaar de eigen bevolking bestelen en onderdrukken? We moeten ons daarbij realiseren dat ons soortgelijk gewicht klein is en dat we dus niet het verschil zullen maken. Dat andere landen zich die vragen niet stellen en uitsluitend naar hun eigen belangen kijken. Maar juist omdat we zo klein zijn in alle betekenissen van het woord kunnen we het ons permitteren uitsluitend ons geweten te volgen. Voor zo'n beleid moet een grote meerderheid in het parlement, over alle partijgrenzen heen, te vinden zijn.

Als minister Vanackere erin slaagt hieraan vorm te geven, zal hij plaatsnemen in de rij van onze grote ministers van Buitenlandse Zaken zoals Spaak en Harmel. Zijn knorrigheid op debatten zal hem dan met de snelheid van het licht vergeven worden.

Walter Zinzen, ex-VRT-journalist en Congo-specialist.


DS, 03-04-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB